Gebiedsgericht werken of wijkwerking is voor de meeste centrumsteden in Vlaanderen niet nieuw. Echter is er wel variatie in de mate waarin en de manier waarop er gebiedsgericht gewerkt wordt bij de lokale besturen in Vlaanderen.
Het betreft de lokale aanwezigheid van gemeentelijke organisatieonderdelen in de wijken en het gezamenlijk met bewoners ontwikkelen van wijkplannen. (Denters, B., & Klok, P. J. (2013). Dorps-en wijkraden in Europa. Universiteit Twenthe.) Het kenniscentrum Vlaamse Steden geeft volgende doelstellingen van gebiedsgericht werken:
- laagdrempelig aanwezig zijn in de wijk;
- bewoners activeren en betrekken bij het stedelijk beleid;
- zorgen voor coördinatie van de verschillende stedelijke diensten.
In het kader van wijkwerking worden er brugfiguren aangeduid die fungeren als aanspreekpunt tussen het lokaal bestuur en de buurtbewoners. Deze brugfiguren kunnen zowel van onderuit (bottom-up) als van bovenaf (top-down) worden aangeduid.
Hieronder worden 3 vormen van wijkwerking besproken, gaande van laagdrempelig tot meer verregaand.
Bij wijkambassadeurs wordt gebruik gemaakt van het actief burgerschap dat leeft in de buurt, wijk of deelgemeente (bottom-up). Door actieve burgers op deze manier in te zetten, wakker je vaak andere burgers aan om zich ook te engageren. De wijkambassadeur vormt een duidelijk aanspreekpunt voor het lokaal bestuur enerzijds en anderzijds ook voor de buurtbewoners.
Dit instrument is in het bijzonder nuttig voor lokale besturen die niet over de personeelscapaciteit beschikken om zelf een personeelslid aan te duiden die verantwoordelijk is voor wijkwerking, of voor lokale besturen waarbij dit geen prioriteit is. Deinze werkte bijvoorbeeld in één deelgemeente samen met tien wijkambassadeurs bij wijze van pilootproject.
In Nederland is dit instrument al wat meer ingeburgerd in de lokale democratie, zoals in de wijken Overvecht of Stevenshof. Maar ook dichter bij huis worden al wijkambassadeurs ingezet, namelijk in Gent onder de noemer De Blieckvangers. Ook in Vorselaar, ten slotte, worden buurtambassadeurs geïntegreerd in de ruimere buurtgerichte werking.
Een iets verregaandere vorm van wijkwerking is de aanstelling van dorpaanspreekpunten door het lokaal bestuur (top-down). Bij dorpaanspreekpunten zijn medewerkers van het lokaal bestuur het aanspreekpunt voor bewoners van een bepaalde wijk, buurt, dorp of deelgemeente. Zij zijn op periodieke tijdstippen aanwezig in elke wijk. Inwoners kunnen dan met hun ideeën of bekommernissen terecht bij een medewerker van het lokaal bestuur in hun eigen wijk.
“Heb je vragen over je eigen buurt? Wil je een idee delen? Of wil je een probleem in je dorp of straat aankaarten? Kom naar het dorpaanspreekpunt in je buurt en we helpen je verder!”
Met deze uitnodiging lanceerde de gemeente Lanaken haar dorpaanspreekpunten. In het kader van de dorpsaanspreekpunten gaan medewerkers van de gemeente Lanaken twee keer per maand bij elke deelgemeente langs.
Dorpaanspreekpunten kunnen een mooi alternatief zijn voor kleinere lokale besturen die geen specifieke dienst gebiedsgerichte werking hebben: de dorpaanspreekpunten gaan immers niet alleen luisteren naar problemen, maar zoeken ook samen met de deelgemeenten naar oplossingen.
Na een fusie kan je overwegen om in elke deelgemeente een dorpsaanspreekpunt aan te stellen. Deze voorziet dan de directe aanwezigheid van het lokaal bestuur in elke deelgemeente.
Tot slot kunnen vanuit het lokaal bestuur wijkmanagers of buurtcoaches worden aangesteld.
Net zoals bij dorpaanspreekpunten gaat het over medewerkers van het lokaal bestuur die optreden als brugfiguren tussen buurtbewoners en het lokaal bestuur. Het verschil tussen dorpaanspreekpunten en wijkmanagers zit in de intensiteit. Daar waar dorpaanspreekpunten eerder kort van aard zijn, zorgen wijkmanagers voor een permanente aanwezigheid van het lokaal bestuur in elke wijk.
Voor een uitgebreidere lectuur over wijkwerking, verwijzen we graag naar het boek “De stad in de wijk: gebiedsgericht werken in Vlaamse steden en gemeenten” (De Rynck, F., Bosmans, D., & Dezeure, K. (2008), De stad in de wijk : gebiedsgericht werken in Vlaamse steden en gemeenten, Brussel: Politeia.)
Het is vanzelfsprekend dat een evenwichtige geografische nabijheid van het bestuur bevorderd wordt als er in elke wijk op een gelijkaardige manier aan wijkwerking wordt gedaan. Ter illustratie: zie dienst gebiedsgerichte werking en wijkmanagers in Leuven, Genk, Gent,…
