Deze wijdverspreide methodiek om geografische betrokkenheid te bevorderen zien we heel vaak terugkomen in verschillende vormen en namen, maar zijn in essentie vrij gelijkaardig. Het betreft een soort adviesraad die niet thematisch, maar geografisch is afgebakend. Lokale besturen kunnen hier structureel een beroep op doen als ze een advies met betrekking tot het specifieke grondgebied nodig hebben.
Het kan ook informeler: ze kunnen er ook gewoon een beroep op doen om te weten wat er leeft in de wijk, om meer voeling te hebben met de leefwereld van de inwoners, om te polsen naar de noden in de buurt,... Voorbeelden zijn wijkraden, dorpsraden of bewonersplatforms. Een bewonersplatform bestaat, net als een dorps -of wijkraad, uit een groep die op regelmatige basis samenkomt en onder meer fungeert als structureel aanspreekpunt voor het gemeentebestuur. Een bewonersplatform kan zich uitspreken over allerhande thema’s over zijn of haar deelgemeente. Het verschil met dorpsraden is dat er in bewonerplatform geen sprake is van een vaste samenstelling, maar van een ‘open vergadering’[1]. Daarnaast zien we dorpsraden vaker verankerd in een participatiereglement of het huishoudelijk reglement van de gemeenteraad, wat extra formaliteiten met zich meebrengt, zoals de vereiste om maximum 2/3 van één geslacht in de samenstelling te hebben. Bij de dorpsraden is waakzaamheid nodig over de bevoegdheidsverdelingen met de algemene adviesraden.
Voor het goed functioneren van een adviesorgaan is het cruciaal dat het lokaal bestuur en de bewonersplatforms voldoende overleggen en contact houden over belangrijke beleidsdossiers die relevant zijn. Net als bij adviesraden is de werking van bijvoorbeeld dorpsraden in het ene bestuur wat traditioneler dan in het andere. Velen experimenteerden al met de hervorming van adviesraden, maar ook met de hervorming van dorpsraden. Zo werd het schillenmodel recent toegepast op de advies- én dorpsraden in Overijse. In het schillenmodel begint een traject bij de kerngroep. Vaak wordt die samengesteld vanuit de oudere adviesraden, maar dat hoeft niet het geval te zijn. Deze kerngroep is verantwoordelijk voor het organiseren van adviezen, maar niet voor het formuleren ervan. Daarvoor doet de kerngroep beroep op de eerste schil rond de kerngroep: die schil bestaat uit geëngageerde burgers in bijvoorbeeld verschillende werkgroepen. Zij maken op hun beurt de brug naar de derde schil: de brede bevolking. Sinds 1 januari 2022 werken de dorpsraden er met de nieuwe werking. Zoals ook in Overijse het geval is, staan de hervormingen meestal in het licht van een dynamische, open en projectmatige dorpsraad. Toegepast op een gefuseerde gemeente, kan het wenselijk zijn om in elke deelgemeente bijvoorbeeld een wijkraad op te richten, of van de fusie gebruik te maken om dat zelfs te doen voor alle deelkernen.
In Hoogstraten worden dorpsraden verrijkt door een jaarlijks dorpsraadcafé, een bredere volksvergadering in het specifieke dorp. Daar geeft het schepencollege dan samen met de dorpsraad een stand van zaken over de prioriteiten van de dorpsraad, waarna een aantal onderwerpen verder uitgediept worden met de geïnteresseerde inwoners.
De Vlaamse Vereniging Dorpsbelangen (VVDB) verzamelde enkele goede praktijken uit West-Vlaanderen. Die kan je hier raadplegen. Verder zijn er ook interessante praktijkvoorbeelden in Boom, Geraardsbergen, Veurne, en Merelbeke.
