Gepubliceerd op: 05-10-2022
De Vlaamse gemeenten krijgen in 2023, 2024 en 2025 respectievelijk 94,5, 123,4 en 148,3 miljoen extra van de Vlaamse overheid. Ze kunnen dat geld goed gebruiken, maar uit VVSG-berekeningen blijkt dat dit onvoldoende is om de erosie van het Gemeentefonds door de oplopende inflatie goed te maken, ook al kwamen er tussen de septemberverklaring op 29 september en de goedkeuring van het ontwerp programmadecreet door de Vlaamse regering op 7 oktober nog enkele tientallen miljoenen bij.
De ruim 366 miljoen euro bijkomende middelen worden voor 95,5% onder de gemeenten verdeeld op basis van de verdeling van het Gemeentefonds 2021 en voor 4% volgens de toewijzing van het Openruimtefonds in 2022. Het saldo (0,5%) gaat naar de Vlaamse Gemeenschapscommissie in Brussel.
De middelen zijn eenmalig en tellen dus niet mee als basis om de groei van het Gemeentefonds met 3,5% in het volgende jaar te berekenen.
In 2021 steeg het Gemeentefonds nominaal met 3,50% tegenover 2020. Als we rekening houden met de inflatie die eind 2021 op 5,71% uitkwam, ging het echter om een reële daling met 2,09%. Voor december 2022 verwacht het Planbureau een inflatie van 9,34%, waardoor de koopkracht van het Gemeentefonds dit jaar nog eens 5,34% lager zou uitkomen. De eerste extra Vlaamse middelen komen er in 2023 aan. Samen met de reguliere groei van het Gemeentefonds met 3,5% leidt dit tot een nominale stijging met 6,69%. Na aftrek van de inflatie (die het Planbureau op 4,24% raamt), betekent dit dat het Gemeentefonds er volgend jaar reëel met 2,35% op vooruit zou gaan. In 2024 en 2025 zou het Gemeentefonds (bij een veronderstelde inflatie van telkens 2%) in koopkracht met respectievelijk 2,26 en 2,08% toenemen. Omdat er vanaf 2026 geen extra middelen meer zijn en het Gemeentefonds terugvalt op de normale groei met 3,5%, zou er dat jaar opnieuw sprake zijn van een reële daling met 2,91%.
Het saldo van al deze bewegingen is een Gemeentefonds met een koopkracht die in 2026 nog steeds maar 96,1% van die van 2020 zou bedragen, of een reëel verlies van bijna 4%. De Vlaamse budgettaire inspanning is zeer welkom voor de lokale besturen, maar onvoldoende om de zware koopkrachterosie van het Gemeentefonds te compenseren. De VVSG had gevraagd de groei van het Gemeentefonds op te trekken tot het niveau van de inflatie, zo lang die hoger ligt dan 3,50%. Dat was budgettair blijkbaar te hoog gegrepen.
In het ontwerp van programmadecreet voor 2023 lezen we intussen ook dat de betaling van de extra middelen uiterlijk op 31 december van 2023, 2024 en 2025 zal gebeuren.
Jan Leroy - Senior expert data en analyse
