Het virus COVID 19 schudt de wereld zoals we hem tot nu toe kende danig door elkaar. De coronacrisis heeft een nooit geziene impact op onze samenleving en dus ook op de werking van lokale besturen. De maatregelen tegen de bestrijding van corona zorgt voor een versnelling in de digitalisering van de participatieve democratie. Met het ‘Labo Lokale Burgerparticipatie’ willen we de impact van deze gezondheidscrisis op lokale burgerparticipatie onderzoeken.

Een natuurlijke reflex bij een maatschappelijke crisis zoals een pandemie, is om macht te gaan centraliseren en concentreren om snel en kordaat maatregelen te treffen. In 2020 werd die macht dan ook voornamelijk geconcentreerd bij de ministers van volksgezondheid, geadviseerd door een beperkte groep virologen. Dat was enigszins te verantwoorden gezien de weinige informatie die we toen hadden over de pandemie. Maar al snel werd duidelijk dat er een gebrek aan diversiteit was in de adviezen van de virologen. De expertengroep werd daarom aangevuld met psychologen, economen, filosofen, juristen, communicatie-experts etc.

Bovendien werden de adviezen telkens gevoed door grote enquêtes die o.a. Sciensano afnam bij de bevolking. Op die manier kreeg het overlegcomité een beeld van het draagvlak en de attitudes ten opzichte van de maatregelen bij de burgers. Op een interessant, deliberatief traject over vaccinatie na, stopte burgerparticipatie in het federaal en Vlaamse coronabeleid voornamelijk bij het invullen van enquêtes.

Lokale besturen gingen verder dan het afnemen van enquêtes: er werden corona buurtbudgetten ingezet, burgerpanels werden digitaal georganiseerd, vrijwilligers werden plots digitaal zeer efficiënt gecoördineerd, digitale participatieplatforms schoten als paddenstoelen uit de grond,… Daarmee bewezen veel lokale besturen dat burgerparticipatie tijdens een pandemie niet alleen mogelijk, maar ook uiterst wenselijk is. Het zorgde immers voor een sociale cohesie die anders zo afwezig was tijdens de verschillende lockdowns. Daarnaast verhoogt het betrekken van burgers het draagvlak voor de vaak doortastende maatregelen, mits de participatietrajecten kwaliteitsvol gebeuren. Over het vertrouwen van de bevolking in de overheid werd de laatste maanden al veel geschreven, maar wellicht te weinig over de rol die burgerparticipatie kan spelen in het opkrikken van dat vertrouwen. Ook hier geldt: het vertrouwen zal alleen stijgen als de participatietrajecten kwaliteitsvol verlopen. Met andere woorden: burgerparticipatie kan het vertrouwen en het draagvlak maken of breken.