Personeel: Stress: een kaper op de kust?

‘Koksijde is een wat atypische gemeente,’ steekt Joeri Stekelorum van wal, sinds 2006 algemeen directeur bij de kustgemeente. ‘Als je het gemeentelijk onderwijspersoneel en dat van het sociale huis meerekent, komen we aan een kleine zevenhonderd medewerkers. Dat is veel voor een gemeente met 22.000 inwoners, maar onze bevolking zwelt tijdens weekends en vakantieperiodes makkelijk aan tot 40 à 50.000 mensen. Die vele medewerkers zijn er doordat we over een uitgebreide sport- en cultuurinfrastructuur beschikken – twee gemeentelijke musea, twee zwembaden, een golfterrein dat we exploiteren… – en ook veel in eigen beheer doen, zoals groenonderhoud, vuilnisophaling of kinderopvang.’

‘Als gemeente hebben we altijd al aandacht gehad voor veiligheid en welzijn,’ vervolgt Joeri Stekelorum. ‘In 2014 hielden we een welzijnsonderzoek bij onze verschillende diensten en daar koppelden we per dienst ook actiepunten aan. Sinds 2016 organiseren we ook tweejaarlijkse welzijnsdagen met workshops en activiteiten en in 2018 formuleerden we op basis van de inbreng van onze medewerkers ook vijf gemeenschappelijke waarden waaraan we onze visie en missie ophangen: respect, collegialiteit, groei, open communicatie en positiviteit. Vóór de start van elke nieuwe legislatuur doen we met de administratie ook een omgevingsanalyse. Voor deze legislatuur besliste het gemeentebestuur op basis van die analyse om werk te maken van een betere interne organisatie. Naast een slanker organogram en meer aandacht voor sport en beweging maakt ook de uitwerking van een proactief, geïntegreerd en toegankelijk welzijnsbeleid daar deel van uit. Die doelstelling is dus ingeschreven in het meerjarenplan en wordt ook tussentijds geëvalueerd.’

Corona zette een flinke domper op de plannen van het bestuur om nog sterker in te zetten op welzijn. Dat weet ook Evelien Sys, die sinds 2012 psycholoog is bij de gemeente. ‘We moesten ons in eerste instantie behelpen met online tips en advies,’ vertelt ze. ‘We maakten een filmpje, lanceerden de campagne Oe ist mè joen? Tijdens de welzijnsdagen in april 2022 merkten we dat corona er toch flink had ingehakt, en daar kwamen dan nog eens de stijgende energieprijzen bij. Gevoelens van eenzaamheid, financiële problemen… We merkten dat mensen zich minder goed in hun vel voelden en wel wat ondersteuning konden gebruiken. Gelukkig hadden we al voorbereidingen getroffen en konden we snel starten met diverse workshops om de veerkracht van onze medewerkers te versterken. We gaven daarbij ook toelichting aan het schepencollege: zij vervullen een voorbeeldfunctie en het is belangrijk dat zij het belang van mentaal welzijn volledig onderschrijven. Welzijn is een gedeelde verantwoordelijkheid en we willen dus zowel medewerkers, leidinggevenden als bestuur aan boord hebben.’

‘Voor een veertigtal leidinggevenden organiseerden we in september 2022 in samenwerking met onze externe partner TWEG de workshop Detect & Connect,’ vervolgt Evelien Sys. ‘De deelnemers leerden er hoe ze signalen van stress en burn-out bij medewerkers kunnen opvangen en hoe ze daarmee kunnen omgaan: door sneller in gesprek te gaan, beter op te volgen. Op vraag van de leidinggevenden beslisten we om nadien ook intervisies te organiseren, waarop ze alledaagse cases kunnen bespreken en ervaringen kunnen uitwisselen. Die intervisies vallen in de smaak en we zullen ze voortaan op regelmatige basis organiseren.

Daarnaast boden we alle medewerkers de kans om mee te doen aan een veerkrachtworkshop “Blijf niet sjieken op je stress”, eveneens in samenwerking met de coaches van TWEG. We hadden gerekend op vier groepen, het werden er zes – goed voor honderd deelnemers. De behoefte was er dus wel degelijk. Deelnemers leerden er meer over het verschil tussen acute en chronische stress, kregen tips om in te zetten op hun mentale welzijn. Je merkte ook dat de drempel om over mentaal welzijn te praten lager is dan vroeger, dat het beter bespreekbaar is geworden: er namen mensen uit alle diensten deel. Na die workshop bleek dat er vraag was naar verdieping. Voor de geïnteresseerden organiseerden we daarom tussen oktober 2022 en maart 2023 een verdiepingstraject met vijf workshops over telkens één aspect van mentaal welzijn: zelfkennis, focus, emoties, gedachten en verbinding.’

‘Voor de leidinggevenden starten we nu in april in samenwerking met een andere externe partner ook een leiderschapstraject op’, vult Joeri Stekelorum aan. ‘Dat is nodig, en de reden daarvoor is tweeërlei. Ten eerste is een gemeente een heel specifieke werkcontext: leidinggevenden krijgen er te maken met wisselende beleidsopties en kunnen zich wel eens gesandwicht voelen tussen bestuurlijke en ambtelijke beslissingen. Het moet vaak snel gaan en de werkdruk kan dus hoog liggen. Dat aspect speelt een belangrijke rol bij leidinggevenden die “uitvallen”. Het is dus belangrijk dat zulke signalen tot op bestuursniveau doordringen, zodat het bestuur realistisch blijft in zijn verwachtingen. Ten tweede kan zo’n leiderschapstraject inzicht bieden in de verschillende soorten leiderschapsstijlen en de invloed die ze hebben op stress of burn-out bij medewerkers. Leidinggevenden zullen leren hoe ze een veeleer coachende, ondersteunende houding kunnen aannemen, met de nodige autonomie en regelruimte voor medewerkers.’

‘Die autonomie kan diverse vormen aannemen,’ pikt Evelien Sys in. ‘Zo hebben we nu ook flexwerken en telewerken ingevoerd in de organisatie. Al die verschillende aspecten maken eigenlijk deel uit van één geïntegreerd welzijnsbeleid.'

Hebben Joeri Stekelorum en Evelien Sys tips voor andere lokale besturen? ‘Het belangrijkste lijkt me dat welzijn structureel is ingebed in de organisatie,’ zegt Joeri Stekelorum. ‘Dat er betrokkenheid is, en een draagvlak bij het bestuur. Ons welzijnsbeleid is gekoppeld aan onze missie, visie en waarden. De baseline van Koksijde is “Jouw geluk, onze passie”. Daar zit zowel een interne als een externe component in. We zijn echt begaan met het welzijn van onze medewerkers en burgers, zetten daar overtuigd op in. Binnen de organisatie zelf is ook overleg belangrijk. Op geregelde tijdstippen steekt onze werkgroep welzijn de koppen bij elkaar: de vijf vertrouwenspersonen, Evelien, de interne preventiedienst, soms medewerkers van de sportdienst. Er is ook vrij frequent en nauw overleg met de arbeidsarts. Om ervaringen uit te wisselen, de vinger aan de pols te houden. Preventie is prioritair, en als er toch iemand uitvalt, dan voeren we een actief aanwezigheidsbeleid. Zodat de mensen weten dat we er zijn voor hen.’

Evelien Sys besluit: ‘Welzijn is een constant aandachtspunt en het is van het grootste belang om die aandacht binnen de organisatie levend te houden. Dat doe je door regelmatig iets nieuws aan te bieden, zowel qua activiteiten als qua communicatie – of het nu om beweging, gezondheid of mentaal welzijn gaat. Het leiderschapstraject dat we nu lanceren, zullen we in de toekomst structureel aanbieden aan nieuwe leidinggevenden. En ook de veerkrachtworkshop “Blijf niet sjieken op je stress” nemen we voortaan permanent op in ons opleidingsaanbod.’ —

Guy Bourgeois is redacteur Lokaal
Voor Lokaal 04 | 2023