Joke Quintens is social designer en expert in participatie. Ze woont in Marseille en is oprichter van Moving Marseille en Wetopia. Ze is voormalig schepen in Genk.
‘In Wetopia gaan we ervan uit dat we enkel samen stad kunnen maken. Te dikwijls verschuilen we ons onder de paraplu die politici voor ons openhouden om al onze problemen op te lossen. Maar we overschatten die politici. Zij kunnen dat niet alleen. In Wetopia draaien we de paraplu om en wordt het een boot voor politici maar ook voor burgers, artiesten, activisten, ambtenaren, ondernemers, voor iedereen die aan verandering wil werken.’
‘Om zulke veranderingen op gang te brengen creëren we in Wetopia nieuwe allianties door mensen die elkaar nooit ontmoeten te laten samenwerken. Zo werkten studenten van de businessschool in Marseille tijdens de kunstbiënnale Manifesta in ons project Le Tour de Tous les Possibles samen met leeftijdsgenoten uit de gevangenis, twee verschillende werelden, maar met hun stad als gemeenschappelijke plek. Of daklozen samen met makelaars en projectontwikkelaars. Laat hen maar eens over wonen nadenken en van elkaar leren.’
‘In Oostende hebben we tijdens de Grote Invitatie in het kader van het Festival van de Architectuur uit drie wijken telkens tien bewoners samengebracht. Tien mensen, dat is nooit representatief, maar ze stonden wel voor verschillende profielen in hun wijk: van een sociale huurder en een tweedeverblijver tot een winkelier, een huisarts, een ambtenaar of een artiest. Zulke onverwachte allianties brengen nieuwe ideeën, creëren een wij-gevoel en bieden een antwoord op polarisatie en segregatie. Door dit kleine ontmoeten en door wekenlang diepe relaties aan te gaan leren mensen in systemen denken, het groter geheel zien en manieren vinden om hieraan bij te dragen. Door de interactie groeien gaandeweg ook gedragen en vernieuwende ideeën die ze zelf willen uitvoeren.’
‘Naast die allianties werken we in Wetopia met het potentieel van plaats. Arm of rijk, met om het even welke achtergrond, iedereen kan de plek waar hij of zij woont of werkt voor bepaalde maatschappelijke uitdagingen mee ontwikkelen. In Mathare, een sloppenwijk van Nairobi, gingen we met bewoners, milieuactivisten, politici, energieleveranciers en wetenschappers op zoek naar ideeën voor het energievraagstuk. Samen vonden we het potentieel van de sloppenwijk in de veerkracht en de creatieve overleving. Dat leidde weer tot nieuwe experimenten met zonne-energie en microkredieten.’
‘In Marseille gebruikten bewoners die doorgaans niet van cruiseschepen houden, de inspiratie van de Cité Radieuse van Le Corbusier om een “Paquebot Radieux” te bedenken. Vandaag onderzoekt de stad of een afgedankt schip een vergader- en ontmoetingsplek en een thuis voor daklozen kan worden.’
‘Met Wetopia creëren we dus een nieuw kader door mensen samen te brengen, de schotten op te halen en zoveel mogelijk randvoorwaarden te vervullen met allerlei partners. In het Oostendse Westerkwartier, Mariakerke en de Vuurtorenwijk leerden dertig burgers op zeven halve dagen anders naar hun wijk kijken, haar potentieel zien en nieuwe rollen ontdekken en ontwikkelen. Het Westerkwartier wil bijvoorbeeld haar multiculinaire troeven en sociaal woonerfgoed uitspelen. In de Vuurtorenwijk bestaat er veel kennis over de zee. Wetenschappers, vissers en surfers willen die nu samenbrengen. En in Mariakerke, dat kleinschaligheid en kwaliteit als kenmerk ziet, werd onlangs een markt voor lokale producten opgezet.’
‘Wetopia, dat ik ontwikkel met mijn collega en community-architect in Zuid-Afrika Kevin Kimwelle, is ook een groeiend globaal netwerk vol inspirerende Wetopians. Zoals Mundano, een activist en artiest in het Braziliaanse São Paulo die meer betekent voor het milieu dan de minister van dat land. Alleen al door een app voor de drieduizend vuilnisrapers te ontwikkelen om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen, halen ze het vuilnis efficiënter op en verdienen ze tachtig procent meer. Door een “wij” te creëren, zorgde hij voor verandering, maakte hij beleid. Dat is ook mijn drive. Ik bereik nu meer dan destijds als politica en voel me ook sterker.’
‘In Oostende leerden de deelnemers denken in termen van potentieel, ze ontwikkelden vaardigheden en kregen zin om actieve burgers te worden. In Wetopia gaat het om verbinden, ontmoeten, zin geven, van elkaar leren, durven experimenteren, samen zijn en samen doen. Dat is voor mij een cultuur. En dat is meteen ook het derde kenmerk van Wetopia: wij werken vooral met culturele platforms. In Kaapstad was dat Open Design Afrika, in Marseille de kunstbiënnale Manifesta, in Oostende het Festival van de Architectuur, in Nairobi Living Lab Nairobi, in Tunis ga ik aan de slag met het podiumkunstenfestival L’Art Rue en volgend jaar start ik een project met het oog op Brussel 2030, culturele hoofdstad.’
‘Ook in Vlaanderen komen veel groepen nooit aan het woord of in actie. Toch kan het. Tenminste als je uitgaat van de plek die ze delen: hun straat of wijk. Ik ben geen consultant, als regeneratief ontwikkelaar stel ik veel vragen waarover mensen diep moeten nadenken. Elk project, elke stad is een levend systeem dat constant beweegt en verandert. Je moet telkens nieuwe vitaliteit en leefbaarheid in dat systeem brengen om het gezond te houden. Daar kunnen alle inwoners vanuit hun verschillende rollen aan meewerken. Dan hebben ze niet enkel inspraak maar maken ze aanspraak om mee te bouwen aan hun stad.’ —
Marlies van Bouwel is redacteur van Lokaal
Voor Lokaal 02 | 2022
Verwant
