Fracties zijn er officieel enkel in de gemeenteraad en niet in de OCMW-raad. Een fractie bestaat uit de gemeenteraadsleden die op eenzelfde lijst verkozen zijn. Een fractie kan uit één persoon bestaan.
Het huishoudelijk reglement van de gemeenteraad legt de regels vast over de samenstelling en de werking van de fracties. De gemeente kan de fracties financieren maar moet daarbij rekening houden met de grenzen bepaald door een besluit van de Vlaamse Regering en de bepalingen daarover in het huishoudelijk reglement van de gemeenteraad.
Wat is een fractieleider of -voorzitter?
De fractieleider of -voorzitter wordt aangeduid door de fractieleden en leidt de fractie in goede banen. De functie ‘fractieleider’ is nergens voorzien in het decreet lokaal bestuur maar is nuttig voor een vlotte werking, zowel in de fractie als in de gemeenteraad. Belangrijk voor de andere fractieleden is iemand te kiezen die door de hele fractie gedragen wordt. Hij/zij spreekt en overlegt immers namens de fractie (bijvoorbeeld in het bureau van de raad of het fractievoorzittersoverleg). Soms zien we dat de fractievoorzitter ook stemt voor de fractie, maar dat kan enkel als dat mogelijk gemaakt wordt door het huishoudelijk reglement van de gemeenteraad. Dit is eigenlijk niet bedoeling want het is het recht, en de plicht, van elk raadslid om zelf zijn of haar stem uit te brengen. Stemt men toch per fractie dan is cruciaal dat wanneer een raadslid een persoonlijke stemming vraagt, daar moet op ingegaan worden en er dan dus niet gestemd kan worden via de fractieleiders. Zie ook het antwoord op deze parlementaire vraag.
Kan de naam van de fractie gewijzigd worden? Hoe?
Dat kan, ook al zijn er daarover geen regels in het decreet lokaal bestuur. We baseren ons dan ook op het antwoord op een parlementaire vraag. Een fractie kan de naam wijzigen, mits:
- schriftelijk akkoord van alle fractieleden,
- mededeling op de gemeenteraad,
- afhankelijk van de nieuwe naam is een akkoord nuttig van de nationale partij met beschermde lijstnaam (wiens naam wordt overgenomen).
Kan je uit de fractie stappen? Hoe?
In de praktijk kan je als onafhankelijk raadslid gaan zetelen. Juridisch blijf je echter op dezelfde lijst verkozen en dus je kan tijdens de bestuursperiode geen nieuwe fractie oprichten en niet aansluiten bij een andere fractie. Om tot een fractie te behoren moet men immers op dezelfde lijst verkozen zijn. Wie uit de fractie stapt zal dus zetelen als een van de fractie onafhankelijk raadslid.
Dat kan enkel door een uitdrukkelijke kennisgeving daarvan aan de raad. Zo een kennisgeving kan schriftelijk via een brief/e-mail aan de raad (gericht aan de raadsvoorzitter) waarna de raad er kennis van neemt. Daarnaast kan zo kennisgeving ook via een mededeling op de gemeenteraad zelf. Een loutere verklaring in de pers of de sociale media volstaat niet.
Kan je uit een fractie gezet worden? Hoe?
Ook dat kan. De Vlaamse overheid is van mening dat een lid ook uit de fractie gezet kan worden, ook al is de wettelijke basis daarvoor niet duidelijk. Er wordt verwezen naar het antwoord op een schriftelijke vraag waarin toenmalig bevoegd minister Bourgeois een eerder ingenomen standpunt bevestigt. Men kan op basis van die lezing in de praktijk ook uit de fractie gezet worden. Het betrokken raadslid wordt dan een onafhankelijk raadslid. Het is ook hier niet mogelijk om een nieuwe fractie op te richten of bij een andere fractie aan te sluiten.
Uit de fractie gezet worden, gebeurt op een gelijkaardige wijze als een raadslid dat zelf uit de fractie stapt. Dit met het verschil dat de fractie hier uitdrukkelijk de raad kennis van geeft, en niet het raadslid. De kennisgeving kan dus schriftelijk via een brief/e-mail aan de raad (gericht aan de raadsvoorzitter) waarna de raad er kennis van neemt. Daarnaast kan zo kennisgeving ook via een mededeling op de gemeenteraad zelf. Een loutere verklaring in de pers of de sociale media volstaat niet.
Wat zijn gevolgen voor de fractie als een lid de fractie verlaat of er wordt uitgezet?
Op de installatievergadering van de gemeenteraad werd de fractiegrootte vastgesteld op basis van het aantal effectieve raadsleden dat voor die fractie de eed heeft afgelegd. Pas daarna kan men onafhankelijk worden ten opzichte van de fractie. Voor de gevolgen maakt het niet uit of je zelf beslist hebt de fractie te verlaten of er werd uitgezet. In beide gevallen behoudt de fractie zijn gewicht voor:
Enkel in uitzonderlijke decretaal bepaalde gevallen kan dat gewicht veranderen.
Wat zijn mogelijke gevolgen voor een raadslid dat onafhankelijk geworden is?
Het is erg moeilijk om in de algemeenheid weer te geven wat de mogelijke gevolgen zijn voor iemand die onafhankelijk geworden is. Duidelijk is dat een raadslid dat niet meer tot de fractie behoort wel een volwaardig lid van de raad blijft met alle rechten en plichten die raadsleden hebben. Toch zijn er ook mogelijke gevolgen voor het raadslid.
