Participatie: De Wetteraden, een participatieve (r)evolutie?

Indirect werd het startschot voor de Wetteraden gegeven tijdens een inspraakavond over burgerparticipatie in maart 2019. ‘We vonden dat het tijd was om de werking van de adviesraden en andere inspraaksystemen door te lichten en vooruit te blikken naar nieuwe methodes en ideeën. Het is belangrijk dat zo’n oefening niet en petit comité gebeurt, dus werkten we met een brede uitnodiging, met extra aandacht voor vertegenwoordigers van de klassieke adviesraden,’ legt Pieter Bracke uit.

Het werd een avond met een flinke dosis interactiviteit. Zo bogen de aanwezigen zich over een drietal cases met de opdracht zoveel mogelijk Wetteraars bij de voorgestelde projecten te betrekken.

Een van de belangrijkste conclusies uit de inspraakavond was dat de traditionele adviesraden op barrières stootten om snel en gefundeerd advies te verlenen en de bevolking optimaal te weerspiegelen.

De conclusies uit de inspraakavond maakten duidelijk dat de tijd rijp was om uit te kijken naar een aanvulling op of alternatief voor de adviesraden. ‘Om ons onder te dompelen in de kansen en methodieken voor burgerinspraak namen we met een tiental lokale medewerkers die al enige ervaring met participatie hebben, deel aan een opleidingstraject onder leiding van Levuur, om de inzichten die we daaruit haalden mee te nemen tijdens onze zoektocht en actief uit te dragen binnen onze gemeente,’ vertelt Pieter Bracke.

Ongeveer gelijktijdig aan de opleiding kwam er nog meer inspiratie, ook door de cultuurraad van het Antwerpse district Deurne, die zich onderscheidt door zijn zelfstandige werking. Het initiatief vertrekt er immers niet vanuit de ambtenarij, maar vanuit de cultuurraad zelf. Die kiest ook zelf de agendapunten en bepaalt op welke wijze hij vergadert en rapporteert. Met de inzichten uit de opleiding en het model van de Deurnse cultuurraad in hun rugzak broedden schepen van Participatie Robbe De Wilde en Pieter Bracke op een model dat verder zou gaan dan de huidige adviesraden en een nieuw publiek zou kunnen engageren.

Het resultaat van deze brainstorm, ‘de Wetteraden’, werd uiteindelijk op 6 november 2019 gelanceerd, tijdens de inspraakavond over het meerjarenplan ‘Plan W!’ waarop maar liefst 350 Wetteraars aanwezig waren na een intensieve campagne via sociale media, nieuwsbrieven, huis-aan-huis-acties en een audiovisuele tentoonstelling bij het meerjarenplan. De avond was een moment om te informeren en input te verzamelen, maar tegelijkertijd een uitgelezen kans om inwoners te identificeren die graag mee willen bouwen aan hun gemeente. Via een invullijst konden geïnteresseerden hun contactgegevens en de thema’s waarvoor ze belangstelling hebben delen.

Zo kwam er een lijst van 250 Wetteraars tot stand. ‘Dankzij deze methode kregen we voor het eerst zicht op het inhoudelijk kapitaal dat rondloopt in Wetteren en konden we er meteen ook een naam op plakken. Dat schept natuurlijk nieuwe mogelijkheden om de kloof tussen beleid en inwoners te dichten,’ merkt Pieter Bracke op. Voor deze Wetteraars was het ook de eerste keer dat ze in aanraking kwamen met het concept van de Wetteraden, een nieuw inspraaksysteem dat zich in tegenstelling tot de adviesraden niet toespitst op het verlenen van advies, maar op het samenbrengen van inwoners en andere belanghebbenden rond inhoudelijke thema’s om tot een sterkere weerspiegeling van de wil van de Wetteraars binnen het beleid te komen.

Opmerkelijk is dat de introductie van de eerste vier Wetteraden ook samengaat met de afschaffing van de nietverplichte adviesraden. ‘Het kan een beetje als een revolutie klinken nu we bestaande inspraaksystemen afschaffen, maar zelf zien we het eerder als een evolutie naar een directere vorm van burgerparticipatie. Belangrijk is wel dat de resterende adviesraden in de toekomst meer en meer de werking van de nieuwe Wetteraden overnemen wat een behoorlijke verandering is.’

Door COVID-19 liep de uitrol van de eerste vier Wetteraden – telkens één voor sport en beweging, cultuur en toerisme, levenskwaliteit en zorg – enige vertraging op. Het is immers belangrijk dat de opstart kan rekenen op de nodige toeters en bellen om mensen warm te maken om binnen deze nieuwe structuur samen te werken. De Wetteraden voor sport en beweging en voor cultuur en toerisme zijn ondertussen wel operationeel. Beide zijn zelforganiserende instanties die niet orakelen bij adviesvragen, maar participatieve trajecten opzetten voor grote en kleine projecten binnen hun respectievelijke thematieken en daarvoor ook in de nodige communicatie en ontmoetingsmomenten voorzien.

Om ervoor te zorgen dat deze Wetteraden álle Wetteraars zonder uitzondering vertegenwoordigen, kunnen inwoners zich heel laagdrempelig engageren: ‘Op de website van de gemeente hebben we een invulformulier gezet waarmee geïnteresseerden kunnen signaleren dat ze hun gemeente mee willen vormgeven en over welke thema’s zij het liefst zouden meedenken. Het gaat hier niet over een formeel lidmaatschap of engagement voor meerdere jaren, maar over een uitgestoken hand. Open en vrij.’ Om in de nodige professionalisering te voorzien zullen de Wetteraden zich ook moeten bijscholen en worden ze gecoacht door een ervaren vertegenwoordiger van de administratie.

De twee actieve Wetteraden leveren al goed werk en laten zien dat meer zelfsturende methodieken resultaten kunnen leveren. Op de lancering van de twee nog op te richten Wetterraden is het voorlopig nog wachten. ‘Deze laten we nog even in de koelkast zitten tot de coronasituatie gekeerd is en het weer mogelijk wordt om fysieke bijeenkomsten te houden. De opstart moet er immers boenk op zitten,’ klinkt het. •

Tomas Coppens is redacteur van Lokaal
Voor Lokaal 04 | 2021