Nieuwe infrastructuur: Mechelen, waterstad

Ooit was de Dijle de belangrijkste verkeersader van Mechelen. Aan de oevers bruiste het leven en was er volop economische activiteit die zich verder uitspreidde langs de vele kanalen en vlietjes door de stad. Door de industrialisering en de sterke toename van de bevolking in de negentiende eeuw werden de vlietjes open riolen en de oorzaak van epidemieën. In het begin van de twintigste eeuw werden grote werken ondernomen: de vlietjes werden overwelfd of vervangen door rioolbuizen en gedempt. Ondertussen was ook de Dijle vuil en werd ze niet meer gebruikt om goederen te vervoeren.

In 2007 stapte Mechelen in het Europese project ‘Water in Historic City Centers’. De Nieuwe Melaan werd als eerste opengelegd met in 2007 de inhuldiging van de vernieuwde open vliet, gevuld met Dijlewater en regenwater. De openbare ruimte werd opgedeeld in twee niveaus: de rijweg op het hoogste niveau en het voetgangersgebied een halve meter lager. Hierdoor werd de kademuur opnieuw zichtbaar en kun je verpozen op de verlaagde kade. De Nieuwe Melaan slingert rond het Conservatorium en de Kunstacademie, die tevoren een eerder troosteloze indruk gaven, maar zich nu spiegelen in het water en een frisse aanblik krijgen door de combinatie van oud en nieuw. Dit eerste project zette de lijnen uit voor het gehele vlietenplan van Mechelen. Overal aan het water kom je dezelfde materialen, verlichting en groen tegen, waardoor deze zones weer veel meer verbonden zijn met het stedelijke weefsel van de binnenstad.

Zo ook een beetje verder in het Klein Begijnhof waar het Ondernemershuis Oh! sinds 2012 een nieuwe stadstuin heeft. Dit ommuurde binnengebied tussen Heembeemd en Klein Begijnhofbogaard ademt volledig de sfeer van het pittoreske begijnhof. Door het semipublieke karakter kunnen zowel buurtbewoners als bezoekers van het Oh! genieten van dit groene rustpunt in het hart van de stad.

In het verlengde hiervan bracht ook het opnieuw openleggen van de Lange Heergracht een herwaardering van de buurt op gang, met voor de Zelestraat visueel een verbreding. Het water reflecteert zonlicht en brengt licht en ruimte in de straat.

In het drukke winkelcentrum aan de Bruul werd de Botermarkt helemaal vernieuwd en kwam de Koolvliet weer boven water in de helft van het plein, met in het verlengde ervan speelwater in de vorm van een fontein. Hierdoor kunnen er ook markten en evenementen plaatsvinden, is er een vlotte doorgang én is er ruimte voor de vele terrasjes maar ook voor publieke zitmogelijkheden. Er bloeien twee keer per jaar bomen, zodat er veel groene variatie in de seizoenen is.

Vlakbij werd in 2016 een nieuwe groene zone aangelegd: de Rik Wouterstuin. Naast een grasveld zijn er spelelementen, zitbanken en fietsenstallingen én werd de Oude Melaan weer blootgelegd met een diepte van zestig centimeter en verhoogde zitranden. De tuin verwijst naar kunstenaar en oud-buurtbewoner Rik Wouters door middel van een muurschildering van voormalig stadsartiest Gijs Vanhee en een bronzen zelfportret. Parallel met deze tuin loopt opnieuw de Koolvliet tussen Zakstraat en Muntstraat, met een nieuw voetgangerspad zodat je tussen de stadswoningen door heen en weer naar de Zakof Muntstraat kunt wandelen. Op termijn worden Koolvliet en Oude Melaan met elkaar verbonden en kunnen nog meer stadswoningen hun regenwater in de vlietjes laten stromen in plaats van in de riolering.

Niet alleen de vlietjes bieden je zalige rustplaatsen in Mechelen, ook de Dijle is de voorbije jaren schoner en aantrekkelijker geworden. De woningen zijn erg in trek en krijgen terrassen aan de rivier. Letterlijk op het water loop je dwars door de stad over de slingerende rivier via het houten drijvende Dijlepad, van de gezellige Vismarkt en het mooie, vernieuwde Lamotgebouw tot aan de Kruidtuin. Die werd dan weer met inspraak van de omwonenden heraangelegd met aandacht voor de relatie met het water. Ter hoogte van de school Pitzemburg is er boven het water een hangplek waar jongeren op de ingewerkte traptreden kunnen bijpraten en rondhangen.

Aan de overkant van de Zandpoortvest werd in 2018 een gore parking omgetoverd tot een van de mooiste ontmoetingsplaatsen aan de Dijle waar de oevers bezaaid zijn met wilde bloemen. Altijd zitten hier groepjes mensen op de terrassen, hier treffen ze elkaar feestelijk, zelfs met een glaasje bubbels erbij. Dit hele project maakt deel uit van het Europese Water Resilient Cities-project, dat historische steden weerbaarder wil maken tegen de gevolgen van de klimaatveranderingen. •

Marlies van Bouwel is hoofdredacteur van Lokaal
Voor Lokaal 05 | 2021