V oor de 35.000 inwoners en de vele toeristen heeft Lier alle voordelen van een stad met naast het uitnodigende erfgoed ook veel horeca en een mooi winkelgebied. Lier is veilig en betaalbaar, en de mensen kennen er elkaar nog. Er is water in de stad en weelderig groen. Schepen Rik Verwaest blijft er nuchter onder: ‘We moeten onder ogen zien dat Lier te klein is voor de Zara of de Flying Tiger. Al was Lier al een stad, toen Mechelen of Antwerpen nog gehuchtjes waren, nu is dat niet meer het geval. Mechelen heeft een verzorgingsgebied dat drie keer zo groot is, al telt Lier even veel horecagelegenheid als Mechelen. Dat onderscheidend vermogen moeten we koesteren.’
Sinds een jaar of zeven lukt dat goed. Kort nadat Hannelore Vermassen eind 2012 op de dienst economie terechtkwam, trad de huidige coalitie aan. Er werd beslist om veel meer budget voor te behouden voor lokale economie met een prioriteit op kernversterking. ‘Zo kwam er meer armslag om initiatieven voor citymarketing en evenementen te ontwikkelen, maar ook om de competenties van ondernemers en de kleinere zelfstandigen te verbeteren. Een recent onderzoek van de Antwerpse universiteit heeft aangetoond dat handelaars in coronatijd twintig procent van hun omzet konden behouden dankzij ecommerce. We hebben hen hier al jaren mee geholpen. Vóór de lockdown deed een derde van de handelaren dit al, sinds de lockdown de helft,’ zegt Hannelore Vermassen.
Online vitrine
Die vormingsinitiatieven liet de stad inrichten door kennisverstrekkers of digitale bureaus met hun zetel in Lier. Zelfs op de website van de stad Lier vind je een tutorial terug om een webshop op Facebook te maken, als eerste stap naar een echte webshop. ‘Deze projecten lopen al een aantal jaren. Via Vlaio en Unizo leren we handelaars zich ook via hun website en eventuele webshop te profileren,’ zegt Hannelore Vermassen. ‘Het aantal uren dat je erin steekt, is niet rendabel,’ weet schepen Rik Verwaest. ‘Maar sinds de zwarte zwaan van de lockdown is gepasseerd, ziet iedereen er het nut van in.’ Zo werd het systeem voor online reservatie voor restaurants gemakkelijk ingezet voor de take-awaybestellingen.
Hannelore Vermassen: ‘In normale tijden vergt het veel energie en brengt het niet meteen resultaat op. Maar het niet doen is geen optie meer. Je hebt die online vitrine nodig en nu moeten we ook verder gaan. We hebben ook een groepsaankoop voor de Lierse handelaars met een webshopbouwer, er is een filmpje met testimonials van Lierse handelaars, want de praktijk wijst uit dat je de boodschap beter laat verkondigen door de collega-handelaars. De olievlek begint uit te dijen. Sociale media zijn belangrijk als extra etalage.’ ‘Wie die markt negeerde, hield tijdens de coronacrisis niets over. Met je fysieke winkel maak je het verschil, je website of webshop is daaraan complementair. Wie zich niet op Google weet te presenteren, doet niet meer mee. Mensen hebben geen vertrouwen meer in zaken zonder webshop,’ zegt Rik Verwaest.
Dit staat niet in tegenstelling met kernversterking, volgens Hannelore Vermassen willen mensen transparantie. Zoals bijvoorbeeld ook shoppeninlier. be, speciaal gericht op de consument. Tijdens de coronacrisis heeft Hannelore Vermassen alle kanalen gescreend en alle tijdelijke initiatieven van gesloten handelaars met een vestiging in Lier gebundeld. Met succes, op sommige dagen komen meer dan duizend mensen een kijkje nemen op shoppeninlier.be. Meer en meer mensen willen lokaal aankopen. ‘Op onze website vind je heel snel een exhaustief overzicht. De cafés hebben het veel moelijker.’ Toch heeft de cinema zijn stock popcorn en chips online verkocht en Felix van een hippe koffiebar toont dagelijks welke nieuwe producten je bij hem kunt afhalen. ‘Zo toon je dat je leeft,’ zegt Verwaest.
An Jaspers heeft na jaren ervaring in productie en management sinds twee jaar de eenmanszaak Fashion Garden. Tot aan de coronacrisis floreerde haar zaak dankzij de mond-aan-mondreclame. ‘Op 3 maart heb ik het handelspand hier tegenover op de Antwerpsestraat gekocht. Maar tien dagen later moest ik al sluiten en werd ik leerkracht voor mijn jonge kinderen.’ In die periode heeft ze een website gebouwd.
‘Ik heb geïnvesteerd in een digitaal platform en een fotostudio. Ik heb een domeinnaam en alles wat erbij hoort voor fashiongarden.be. Mijn website verschijnt ook al op Instagram.’ Om te ondernemen moet je lef hebben, en dat heeft An Jaspers. Toch was het hoog tijd dat haar winkel op 12 mei weer kon openen. In de afgelopen periode heeft ze ook mooie momenten beleefd.
‘Klanten belden me op om te zeggen dat zij wel geld over hadden. Door het telewerken liep hun loon door, terwijl ze niet konden winkelen of op restaurant gaan. “Breng me maar een trui,” zei er eentje. Die sociale contacten zijn hartverwarmend. Wat we in onze maatschappij missen is die extra babbel, die extra service die je niet in een ketenwinkel vindt.’
Sovjetgezelligheid
‘Corona is de kus des doods voor een winkelstad die het moet hebben van funshoppen afgewisseld met horeca en erfgoed,’ zegt schepen Rik Verwaest. ‘Onze winkels hadden een smoel, we hameren het er al jaren bij de bevolking in: koop hier, want dat is plezant. Dat element heeft corona afgepakt, funshoppen is runshoppen geworden en je staat zoals in de Sovjettijd in de rij. Zonder gezelschap, zonder stadsbeleving. Terwijl mensen hier op zaterdag eerst naar de markt gingen, dan koffiedronken, wandelden, uit eten gingen, vervolgens winkelden om dan nog eens te terrassen.’
Of dat ooit terugkomt is de vraag. Het e-shoppen en de baanwinkels buiten de stad hadden al een negatieve spiraal op gang gebracht. Maar het Lierse beleid werkte wel: ‘Mensen kwamen onze gezellige kern ontdekken,’ zegt Hannelore Vermassen. ‘In vergelijking met andere kleine steden deden we dat niet slecht. We hebben sinds 2018 een passantentelling, zeven sensoren met wificaptatie. Het is interessant om te monitoren hoe dat precies zit, we meten om te weten en nemen die informatie mee in onze communicatie voor retailers en ketens. Elk jaar maken we een update van onze infographic met de vestigingstroeven voor de vastgoedsector: koopkracht, winkeldichtheid en andere relevante parameters. We maken flankerende initiatieven van particulieren mee mogelijk of ondersteunen ze. Ook erfgoed is belangrijk in Lier.’
Katelijne Depreeuw is zaakvoerder van Oil and Vinegar op de hoek van de Grote Markt. Tot de week van 11 mei was de winkel gesloten en heeft ze zich flexibel opgesteld. ‘Aan het raam hing het aanbod dat ik in Lier en omstreken leverde. Zo heb ik geprobeerd bezig te blijven, ook de volgende weken blijf ik nog aan huis leveren, niet alle mensen durven al buiten komen.’ De zaak is klein, maximaal mogen er drie klanten binnen.
‘Vorige week hebben we de winkel coronaproof gemaakt door een heuse bewegwijzering, een groot scherm voor de kassa en handgel bij binnenkomst. De winkelmandjes worden na elk gebruik ontsmet.’ Omdat ze niet van weggooien en verkwisting houdt, heeft ze zerowaste-zakken gemaakt en ze via het internet verkocht. ‘Ik heb er niets aan verdiend. De datum van producten hou ik altijd goed in het oog, dat is een van mijn stokpaardjes.’ Voor de toekomst ziet ze kansen in Lier, precies omdat het zo’n kleine provinciestad is. ‘Onze service toont hoe flexibel we zijn. Zo gauw mensen hun lokale handelaars terugvinden, kan het iets positiefs teweegbrengen.’
Leegstandstrategie
Lier had eveneens een degelijke leegstandstrategie. ‘In dialoog met de retailers probeerden we een snelle invulling te geven aan elk pand dat leeg stond. Er waren premies en pop-ups,’ zegt Hannelore Vermassen. ‘Maar net zoals in andere stadskernen waren de huurprijzen krankzinnig hoog, te hoog voor een beginnende winkelier die de moordende concurrentie met de baanwinkels moest aangaan en zich tegelijk aan de wettelijke openingsuren moest houden. We hebben ervoor kunnen zorgen dat die krankzinnig hoge huurprijzen in de winkelstraten gedaald zijn met veertig procent.’ Nu de prijzen dalen, komen de banken en uitzendkantoren terug naar de winkelkern. Een uitzendkantoor is beter dan een leegstaande winkel.
Zal wonen op de winkelas de volgende stap worden, krimpt de afbakening van het kernwinkelgebied of zullen de winkels zich concentreren zonder winkels in de aanloopstraten? Nu nog is het Lierse winkelgebied afgebakend als een aaneengesloten winkelas met attractief gelijkvloers gelegen winkels die van elkaars passage genieten, want winkels willen niet door woningen worden geflankeerd.
Een uitgebreide bouwverordening moet het wonen boven winkels aanmoedigen. Maar Rik Verwaest voelt de druk van de woningmarkt. ‘Handelaars die op pensioen gaan, verkopen liever hun pand aan een van die tien gegadigden die er willen wonen, dan aan een mogelijke nieuwe winkelier die niet komt opdagen. Maar omdat het niet mag, hebben ze een leegstandbelasting aan hun broek.’ De schepen zucht. ‘Alles heeft een keerzijde, want voor die individuele eigenaar die op pensioen gaat en een dure aanslag krijgt, lijkt het harteloos wat wij doen. Daarom is het belangrijk voeling te hebben met de adviesraad, zij dragen onze boodschap mee uit.’
Adviesraad van ambassadeurs
Lier heeft een erg actieve economische adviesraad, het is de enige stedelijke adviesraad die tijdens de coronacrisis plenair bijeen is blijven komen via videomeetings (in Jitsi). De raad is opgedeeld in thematische werkgroepen als communicatie of events. ‘Zeven jaar geleden werd de vroegere per straat georganiseerde middenstandsverenigingen nieuw leven in geblazen met ShoppinginLier en Lier4business,’ zegt Hannelore Vermassen. ‘We hebben krachtige trekkers, ambassadeurs. Wekelijks is er contact, we toetsen elk initiatief af, maatregelen worden eerst voor advies voorgelegd. Het is niet evident, want uiteraard doe je nooit voor iedereen goed.
Omdat de grote spelers zo beeldbepalend zijn, proberen we hen enthousiast te maken, met wisselend succes. Toch doen grotere spelers als CKS, Esprit of Rituals nu ook actief mee in de lokale vereniging en participeren ze aan bijvoorbeeld Black Friday.’ Hannelore Vermassen en haar team communiceren veel. ‘Sinds corona hebben we al elf extra elektronische nieuwsbrieven naar 350 handelaars verstuurd. We zetten er alle acties en maatregelen in, maar ook links naar de veranderingen in de ministeriële besluiten. Via die nieuwsbrief landen de bezoekers op onze website die we sinds de eerste dag van de crisis up-to-date houden.’ Bij een compliment voor zoveel daadkracht reageert Hannelore Vermassen met een glimlach. ‘Dankzij de VVSG hebben we veel contacten in de andere steden en gemeenten. Onderling wisselen we vlot ervaringen uit. Zo kunnen we allemaal overal kort op de bal spelen. Dat is van onschatbare waarde.’
Annelies Tersago en Nils Proost baten op de Antwerpsestraat vlak bij de Vest hun restaurant Petit Cuistot uit. Vanaf het begin van de coronacrisis tot 12 mei, dag van de verpleegkundige, zijn ze in het getouw geweest voor het project FeedtheNurses.net waartoe Nils zijn collega-koks heeft opgeroepen.
Dertig chefs en veel vrijwilligers maakten met geschonken ingrediënten meer dan 15.000 gerechten voor zorgverleners in heel Vlaanderen. De donoren is hij op de dag van onze ontmoeting aan het bedanken met al eveneens gekregen ‘Helden’-bier. Zodra al het verpakkingsmateriaal is opgeruimd, begint Nils weer te pekelen en fermenteren. ‘Hopelijk krijgen we snel perspectief en kunnen we op 8 juni openen. Gelukkig hadden we een beetje reserve, maar als het langer duurt, zullen wij ook met take-away moeten beginnen.’
Het goede voorbeeld
De medewerkers van de stad hebben de voorbije maanden hard gewerkt. Zo werkte de communicatieafdeling het heldenthema uit voor stickers en affiches. Eerst was dat voor de zorg met het Feedthenurses.net-project, daarna voor de winkelstraten en de affiches in de winkels die het aantal mensen aanduiden, nu er maar één persoon per tien vierkante meter in de winkel mag. Er werden 1200 schapenkopjes op straat geschilderd door de mensen van de cultuurdienst, wie in Lier winkelt moet precies een schaaplengte afstand houden. Er hangen banners die duidelijk maken wat anderhalve meter afstand betekent.
De lokale economie heeft het zwaar, zowel de schepen als de ambtenaar heeft al emotionele telefoontjes gekregen met de vraag of de stad naast de Vlaamse premie en het overbruggingskrediet nog extra maatregelen kan bieden. Voor sommigen zal het niet voldoende zijn, toch heeft de stad de huur van de paar eigen horecapanden voor 75 procent opgeschort en de markt volgt schoorvoetend, soms met opschorting, soms met een halvering van een huurprijs. Lier heeft al vijf jaar een cadeaubon. ‘Nu geven we bij de stadsbelasting van vijftig euro per gezin bonnen voor 25 euro zodat de belasting eigenlijk is gehalveerd als de mensen in Lier hun aankopen doen. Voor alleenstaanden bedraagt de belasting twintig euro en zij krijgen voor tien euro aan bonnen. Die investering bedraagt 350.000 euro,’ zegt Rik Verwaest. ‘Veel geld, maar we willen de mensen weer in onze winkels zien.’
Lier doet er al jaren alles aan om veel volk aan te trekken, alleen al met de 400 evenementen per jaar, vooral in de zomer. Maar in de zomer van 2020 zullen ze niet plaatsvinden, in het vroege najaar evenmin. En daarna? Kunnen de organisatoren van evenementen het vertrouwen in de toekomst behouden of niet? Schepen Verwaest kan de start van de Tour niet naar Lier halen, want dat kost algauw een miljoen euro, maar als historicus weet hij beter dan wie ook dat op de Spaanse griep van honderd jaar geleden de Roaring Twenties volgden. ‘De zin om te feesten zal niet weg zijn.’ •
Marlies van Bouwel is hoofdredacteur van Lokaal
Voor Lokaal 06 | 2020
Verwant
