In contact: Minder moeite, meer biodiversiteit

Toen de milieudienst in Hasselt de visie van een stadsbioloog wilde, klopten ze bij Frederik Thoelen aan, die fulltime in het Natuurhulpcentrum van Oudsbergen werkt. ‘Als de bermen niet tijdig gemaaid worden, denken sommige mensen dat de groenwerkers van de stad lui zijn, omdat ze niet beseffen dat het niet-maaien een doel dient, namelijk de biodiversiteit bevorderen. Om zulke kritiek in de kiem te smoren is het dus beter om proactief te communiceren. Daarom hebben we ook een filmpje over water gemaakt, om te voorkomen dat water automatisch in de rivieren stroomt. Dat was naar aanleiding van de vloedgolf van vorig jaar. In de stad zijn er inmiddels opvangbekkens zodat het water langzaam kan insijpelen. Er zijn ook poelen, je kunt er meerkoetjes en waterhoenders zien, maar ook libellen en salamanders. Mensen vinden dit interessant om te weten en met zo’n filmpje leg je dat uit aan de Hasseltse bevolking.

Volgens Frederik Thoelen is er in de stad meer natuur dan je denkt. ‘Zelfs een stadskern kan aantrekkelijk zijn voor dieren. Zo kun je door een tegel in het trottoir of in je terras weg te nemen de biodiversiteit bevorderen. Op de plaats van de tegel groeit er spontaan “onkruid”, inheemse plantjes met bloemen die rijk zijn aan nectar en bijen en vlinders aantrekken. Vervolgens wordt het aantrekkelijk voor veel andere dieren. Op planten komen insecten af en op insecten vogels. Als iedereen een beetje meedoet, kan de keten zich voortzetten. En aan de voorgevel kunnen er in zo’n geveltuin klimplanten groeien. Zo kun je veel doen met weinig moeite. Eigenlijk moet je meer moeite doen om het voor insecten onaantrekkelijk te maken, het is dus beter om minder moeite te doen.’

‘Dankzij de actie Maai Mei Niet zijn meer mensen zich ervan bewust geworden dat een gazon maar weinig waarde heeft en dat je het gras beter laat groeien. Ook in de stad houden we het gras niet meer strak en kort, maar kiezen we voor bloemenvelden. Door de droogte zie je daar deze zomer minder van, maar volgend jaar zijn de omstandigheden misschien beter om er het effect van te zien.’

‘De groenwerkers zijn mee, zij zijn de eersten die de resultaten zien. Enkele maanden na het zaaien zien ze de bloemenweide en vinden ze het zelfs tof. Zij hebben toch ook een connectie met wat er leeft en kruipt.’

‘Nu de parken wilder worden gehouden en vol inheemse planten staan, trekken ze meer insecten en meer vogels aan. Hierdoor zag ik een paar maanden geleden in het begijnhof niet alleen broedende Turkse tortelduiven, roodborstjes en winterkoninkjes, maar ook zwarte roodstaarten. Begroeiing dient om de dieren te beschermen, daarom is het ook belangrijk dat je in een tuin wilde stukjes laten groeien. Daar begint alles mee. Maar ook in een hoopje stenen kunnen insecten wegkruipen. Zulke eenvoudige dingen kunnen zelfs op je dak of terras.’

‘In ons volgende project willen we stadstuinen verbinden, de gaten in een omheining moeten groot genoeg zijn voor een egel bijvoorbeeld. Met een uitgebreider territorium krijgen ze misschien genoeg oppervlakte om te overleven. Vergelijk het met ecoducten. Tussen buren is een haag beter dan een omheining zonder gaten, en als er toch een omheining moet zijn, zorg dan voor gaten die groot genoeg zijn.’

‘Ja, er zijn ongemakken. Ratten komen op voedselresten of koekjes af, laat eten dus niet rondslingeren. Ik zag al steenmarters op de Grote Markt van Hasselt rondlopen, zelfs als grote dierenvriend wil je niet dat ze de bedrading onder de motorkap opeten. Er bestaan efficiënte én diervriendelijke middelen zoals ultrasone geluiden om ervan af te komen.

Als stadsbioloog moet ik die propageren. Als natuurliefhebbers zijn we blij met de terugkeer van de wolven, maar we moeten de herders helpen hun schapen te beschermen. Dikwijls is het een kwestie van informeren. Denk aan de kauwen op de schoorstenen. Om ongemakken te voorkomen is het raadzaam om de schoorsteen met een rooster af te dekken, anders zit hij vol takjes en kan de rook er niet uit. Zulke dingen moet je proactief organiseren. Het is mijn taak om hierover te sensibiliseren.’

Maar er is nog zoveel meer. Zo’n twintig jaar geleden vroeg de provincie Limburg elke stad en gemeente een diersoort te adopteren. In Hasselt werd dat de gierzwaluw. ‘Omdat nieuwe gebouwen hermetisch afgesloten zijn, is er vaak geen plaats meer voor een zwaluw. Daarom heeft de milieudienst van de stad nieuwe nestkasten opgehangen. Met succes. Als je ’s zomers door Hasselt loopt, hoor je het gegier boven je hoofd.’

Frederik Thoelen pleit voor tolerantie. ‘Steenmarters kunnen echt wel problemen veroorzaken, maar als mussen wat te hard tsjilpen, moet je dat kunnen verdragen, net zoals een strontje hier of kwakende kikkers daar. Wees blij dat ze er zijn en maak er geen drama van.’ Om zijn liefde voor de natuur over te dragen geeft hij de tip een verrekijker op de vensterbank te leggen. ‘Toen ik daarmee begon, kende ik maar weinig soorten, maar elke keer zocht ik de naam op. Als je naast het koolmeesje en het pimpelmeesje ook het staartmeesje in je tuin kunt aanwijzen, moedigt dat aan om er meer voor te doen. Vogels zijn het meest sprekende voorbeeld, insecten zijn maar klein en zoogdieren lopen vooral ’s nachts rond. Neem de tijd om uit te zoeken wat je ziet, en als het heel warm is, zet dan drinkwaterschaaltjes neer, met een steen erin zodat kleinere dieren weer uit het water kunnen komen.’—

Marlies van Bouwel is redacteur Lokaal
Voor Lokaal 09 | 2022