Toch zijn er belangrijke kanttekeningen bij te maken. Om te beginnen is er de veelheid aan oproepen. Die zijn niet altijd afgestemd op elkaar, laat staan op de doelstellingen die de lokale besturen zelf in hun meerjarenplan omschreven hebben. Projectvoorstellen uitwerken vergt ook capaciteit aan mensen en middelen. Capaciteit die niet steeds voorhanden is. En dan is er nog de rapportering. Uiteraard wil – en moet – een subsidiegever zich ervan vergewissen dat de middelen wel degelijk zijn ingezet voor het doel waarvoor ze bedoeld waren. Maar het veroorzaakt wel grote rapporteringslast bij de lokale besturen.
De ‘inflatie’ aan projectoproepen staat in schril contrast met de evolutie van de afgelopen jaren in het Vlaamse binnenlands bestuur. Begin jaren 2000 werd de toon gezet met een aantal rapporten van het KULeuven Instituut voor de Overheid over de vermindering van de planlast voor de lokale besturen. Vanuit het onderzoekswerk werden verschillende scenario’s voorgesteld om tot een vermindering te komen van de planlasten die lokale besturen ervoeren als gevolg van de Vlaamse verplichtingen. De beleidsmatige vertaling van deze ideeën volgde in 2011 met het Planlastendecreet, een kaderdecreet dat de sectorale plan- en rapporteringsverplichtingen en de daarbij horende subsidieregelingen afstemde op de lokale beleids- en beheerscyclus (BBC).
Het decreet gaf de Vlaamse overheid nog steeds de mogelijkheid eigen beleidsprioriteiten te formuleren met bijhorende subsidies, waarop de lokale besturen konden intekenen. De planning en rapportering gebeurden volledig volgens de BBC-cyclus. Bovendien verlegde het decreet inputsturing door de Vlaamse overheid naar output- of outcome-sturing. Samengevat bracht het een synthese tussen de mogelijkheid voor sturing door de Vlaamse overheid enerzijds en een hoge mate van beleidsvrijheid voor de lokale besturen op het vlak van de in te zetten middelen en activiteiten anderzijds. In 2016 zette de Vlaamse overheid nog een stap verder door de inkanteling van een hele reeks sectorale subsidies in het Gemeentefonds. Hiermee kwamen deze middelen in de basisfinanciering van de lokale besturen terecht. Het summum van lokale autonomie, maar daardoor viel ook de mogelijkheid voor de Vlaamse overheid om te sturen of impulsen te geven weg.
Eind 2022 formuleerde de VVSG het advies ‘Projectsubsidies: knelpunten en remedies’. Het gaat in op de moeilijkheden die met het toegenomen aantal projectsubsidies gepaard gaan. Deze zijn overigens ook in hoge mate van toepassing op reguliere investeringsmiddelen. Voer je als lokaal bestuur een project in het openbaar domein uit, dan kom je voor dezelfde vierkante meter al snel subsidies tegen voor fietspaden, veilige schoolomgeving, riolering, ontharding, bomen, laadpalen, blue-deal-projecten en Hoppinpunten of mobipunten. Ons advies doet concrete voorstellen om tot financieringsmechanismen te komen die voor lokale besturen voldoende haalbaar én voorspelbaar zijn en die voor het Vlaamse niveau ook mogelijkheden bieden om te sturen op doelstellingen of impulsen te geven voor proeftuinen. Interessante voorbeelden hiervan zien we overigens al in het voorstel voor aanpassing van het rioleringsbesluit dat de VVSG samen met Aquaflanders heeft ontworpen of in het Lokaal Energie- en Klimaatpact waarin middelen tegenover een aantal duidelijke streefdoelen staan.
Overigens: het Planlastendecreet is door de inkanteling van de sectorale subsidies in het Gemeentefonds misschien wel wat naar de achtergrond verdwenen, het is juridisch gezien nog steeds van kracht. Misschien is het hoog tijd om dat decreet nog eens van onder het stof te halen. —
Kris Snijkers is algemeen directeur van de VVSG | Beeld Stefan Dewickere
Voor Lokaal 03 | 2023
Verwant
Opinie: Een integere overheid is nooit een verworvenheid
