Radicalisering: Dringend maatregelen tegen haatspraak en polarisatie nodig

De spanningen in de Vlaamse steden en gemeenten zijn duidelijk toegenomen. ‘Het klimaat van maatschappelijke onrust en onzekerheid over de gevolgen van het coronavirus vormde een perfecte voedingsbodem om verdeeldheid te zaaien,’ aldus VVSG-voorzitter Wim Dries. ‘Extremistische groeperingen proberen hun voordeel te doen door hun boodschap te verspreiden en verdeeldheid te zaaien, ten koste van de samenhang in de maatschappij.’ Deze groeperingen grijpen naar desinformatie: geproduceerde misleidende of doelbewust foutieve informatie. De respondenten geven aan dat foutieve berichtgeving zich vooral toespitst op de twijfel over de ernst van de pandemie, de daaraan gekoppelde vaccinatiecampagne, en de overheidsmaatregelen om de pandemie in te dijken.

Daarnaast signaleren gemeenten polarisatie op etnisch vlak: er circuleren foutieve berichten over vluchtelingen en het vluchtelingenbeleid, over diversiteitsbeleid of over de toekenning van OCMW-leefloon en uitkeringen aan personen met een migratieachtergrond.

Meer dan de helft van de gemeenten ontvangt nu regelmatig signalen van rechts-extremistische signatuur, tegenover een op de drie in 2020. Daarnaast vormt ook het islamistisch extremisme nog steeds een dreiging. Beide vormen van extremisme houden elkaar in stand.

Een toename van spanningen in de maatschappij tast het vertrouwen in de democratische instellingen aan. Het anti-overheidsdenken blijkt uit de resultaten: drie op de vijf respondenten zijn zelf al het doelwit geweest van haatspraak en polarisatie. Vaak blijft het bij beledigingen, maar in sommige gevallen krijgen lokale besturen af te rekenen met vandalisme en zelfs doodsbedreigingen. De pandemie en vrijheidsbeperkende maatregelen hebben het wantrouwen in de overheid ernstig vergroot.

Sociale media vergroten de invloed van berichten, omdat er via algoritmen gelijkaardige berichten verschijnen op het scherm van personen die iets hebben aangeklikt. Zo raken sommige mensen meer en meer verdiept in bepaalde ideeën en opvattingen. Voorbeeld daarvan is de beweging van ‘soevereine burgers’, die kwam overwaaien uit de VS en ook in ons land aanhangers heeft die zich uitdrukkelijk willen distantiëren van de huidige democratische instellingen. Het is dus niet langer voldoende om voelsprieten te hebben in buurten en wijken, je moet ook kennis hebben over wat er online leeft.

De VVSG heeft tien aanbevelingen klaar om de lokale strijd tegen radicalisering en polarisatie te versterken. Burgers hebben nog het meeste vertrouwen in de lokale overheid; hier liggen volgens de VVSG mogelijkheden. Lokale besturen moeten het gesprek met de burger aangaan. Onder de krasse uitspraken en verwensingen schuilt frustratie omdat hun stem niet wordt gehoord, er geen erkenning is voor hun persoonlijke problemen en machteloosheid. Daarbij kunnen lokale besturen net een dam vormen tegen verdere escalatie door in dialoog te gaan en geschikte begeleiding te bieden. In het project PolarProf werkt de VVSG samen met het Hannah Arendt Instituut, Agentschap Integratie en Inburgering en lokale besturen aan een actieplan tegen haatspraak, desinformatie en toxische polarisatie. Ook bovenlokale steun is nodig om in samenwerking met socialemediaplatformen werk te maken van de bestrijding van complottheorieën, desinformatiecampagnes en anonieme accounts. Alleen zo kan het preventiewerk zich niet enkel in de fysieke ruimte afspelen, maar evenzeer in de digitale wereld..—

Maarten De Waele is VVSG-coördinator preventie radicalisering en polarisatie en
Nathalie Debast is directeur belangenbehartiging en communicatie bij de VVSG
Voor Lokaal 12 | 2022

Lees het volledige VVSG-rapport polarisatie en radicalisering: vvsg.be/rapport-polarisatie.