Discriminatie en racisme

Discriminatie is het ongelijk of oneerlijk behandelen van een andere persoon op basis van persoonlijke kenmerken. Volgens de wet zijn zowel discriminatie, pesterijen, haatboodschappen en haatmisdrijven tegenover een persoon of een groep van personen wegens specifieke persoonlijke kenmerken strafbaar.

In België bestaan er vier wetten die samen de antidiscriminatiewetgeving vormen: de Genderwet, de Antiracismewet, Antidiscriminatiewet en de cultuurpactwet. Samen onderscheiden ze 19 beschermde discriminatiecriteria. Discriminatie op grond van elk van deze criteria of persoonlijke kenmerken is verboden en strafbaar. In Vlaanderen is ook het Decreet houdende een kader voor het Vlaamse gelijkekansen- en gelijkebehandelingsbeleid van kracht. Het discriminatielexicon  van Unia geeft een volledig overzicht van de verschillende wetgevingen die in ons land van toepassing zijn.

Enkele vormen van discrimineren op vlak van persoonlijke kenmerken zijn:

• Ageism: het discrimineren van een persoon op vlak van leeftijd. Bv. de problemen dat ouderen ervaren met het online invullen van documenten, het opzoeken van praktische zaken etc. Tip: Hier vind je praktische tools voor e-inclusie: het toegangelijker maken van webgebruik. 
   
• Mobiliteit/beperking: personen met een beperking kunnen hindernissen tegenkomen die hen ervan weerhouden actief deel te nemen aan het politieke, economische, sociale en culturele leven. Beperking moet worden gezien in termen van deze sociale barrières, niet alleen als persoonlijke tekortkomingen.

Er mag niet vergeten worden dat mensen een combinatie van discriminatie ervaren. Deze verschillende vormen kunnen de discriminatie van de persoon versterken. Bv. iemand met een andere etniciteit en daarbijkomend een berperking, kan problemen ervaren met zowel de taal als zijn beperking. Het is belangrijk om in het achterhoofd te houden, dat maatschappelijke ongelijkheid zich voordoet langs verschillende assen, die elkaar snijden. Intersectionaliteit (of kruispuntdenken) is de notie dat individuen in een samenleving discriminatie en onderdrukking ondervinden op grond van een veelvoud van factoren.

De wet maakt een onderscheid tussen verschillende vormen van discriminatie die verboden zijn. 

• Directe discriminatie: als je slecht behandeld wordt op grond van een eigenschap die beschermd is door de wet. Een sollicitant wordt bijvoorbeeld afgewezen wegens een donkere huidskleur. Het kan ook zijn dat een ingreep die op het eerste zicht onschuldig lijkt, toch discriminerende gevolgen heeft. In dat geval spreken we van indirecte discriminatie. Als een café geen dieren toelaat, betekent dat ook dat een klant met een assistentiehond er niet binnen mag. Soms is het wel toegelaten om een onderscheid te maken. 
• Opdracht geven tot discriminatie: wanneer bijvoorbeeld een klant vraagt aan een uitzendkantoor om voor een bepaalde functie geen kandidaten met een migratieachtergrond aan te nemen.
• Discriminerende intimidatie: ongewenst gedrag verbonden aan één van de beschermde criteria en dat iemands waardigheid aantast door een vijandige, beledigende en vernederende omgeving te creëren. 
• Aanzetten tot discriminatie, haat of geweld en het haatmisdrijf: Het is verboden om anderen publiekelijk aan te moedigen om individuen of groepen op grond van één van de beschermde criteria te discrimineren, of haatgedrag en geweld tegen hen te stellen. Wanneer haat, misprijzen of vijandigheid op basis van origine, seksuele oriëntatie, handicap of een ander beschermd criterium één van de motieven van een vergrijp of een misdaad is, gelden verzwarende omstandigheden (en strengere straffen). In dat geval spreken we van een haatmisdrijf. 
• Redelijke aanpassingen weigeren: je bent wettelijk verplicht om passende maatregelen te nemen, die mensen met een handicap toelaten om een beroep uit te oefenen, een curs

Voor een lokaal bestuur liggen er veel kansen om de inwoners te beschermen tegen bovenstaande vormen van discriminatie. Je kan:

• burgers bewust maken van de bestaande regelgeving
• een laagdrempelig loket oprichten waar burgers discriminatie kunnen melden
• samenwerken met de lokale contactpunten van Unia in de centrumsteden, zodat burgers discriminatie gemakkelijk kunnen melden
• waken over de naleving van de regels.
• een (personeels)beleid van nultolerantie voor discriminatie voeren 
• een diversiteitsbeleid voor de lokale politie uitwerken
• lid worden van ECCAR (European Coalition of Cities against Racism), een Europees stedennetwerk dat kennis en expertise uitwisselt rond de bestrijding van racisme, discriminatie en xenofobie
• de Nederlandse overheid maakte in 2017 (aangepast in 2022) een Handreiking antidiscriminiatiebeleid voor gemeenten, deze bevat alvast handige tips en lokale praktijken, inspirerend ook voor Vlaamse steden en gemeenten
• In 2022 ontwikkelde Movise voor de Nederlandse gemeenten Geen ruimte voor discriminatie, Handreiking voor gemeenten voor het tegengaan van anti-Zwart racisme, antisemitisme, anti-moslim racisme, antiziganisme en lhbti+ discriminatie, inspirerend voor Vlaamse steden en gemeenten
• In 2023 publiceerde het Nederlandse Kenniscentrum Integratie en Samenleving een Handreiking voor gemeenten Institutioneel racisme effectief aanpakken Als werkgever, als dienstverlener en beleidsmaker