Een sorteeranalyse van de OVAM over de jaren 2019-2021 toont aan dat het huisvuil in Vlaanderen gemiddeld voor bijna twee derde uit recycleerbaar materiaal bestaat. Ongeveer de helft hiervan is organisch afval en dan vooral keukenafval en weggegooid voedsel. Op de tweede plaats komen de verpakkingen, afval dat eigenlijk in de pmdzak thuishoort of bij het papier en karton. Ook glazen verpakkingen komen voor, maar in veel kleinere hoeveelheden dan kunststof en karton. In het niet-recycleerbare deel van het huisvuil neemt luierafval een belangrijk aandeel in met ongeveer 9 kg/inwoner per jaar.
Als we de evolutie van de voorbije twintig jaar bekijken valt wel op dat er steeds minder huisvuil is. Dat komt vooral doordat er steeds meer recycleerbare materialen selectief worden ingezameld. De volgehouden inspanningen van de lokale besturen liggen aan de basis daarvan. Zo leidde bijvoorbeeld de inzameling van gft, gestart halfweg de jaren negentig, tot een halvering van de hoeveelheid gft in het huisvuil. Ook glas, papier en pmd is steeds minder aanwezig in de huisvuilzak of -container. Maar het moet en kan dus nog beter.
Bioafval en luiers in het vizier
Het huidige Vlaamse Uitvoeringsplan huishoudelijke afvalstoffen en gelijkaardig bedrijfsafval legt een doelstelling op van maximaal 138 kg restafval per inwoner per jaar in Vlaanderen tegen eind 2022, dit jaar dus! Het Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) doet daar nog een schepje bovenop en eist maximaal 100 kg per inwoner per jaar tegen 2030. Anno 2020 klokken de lokale besturen af op gemiddeld 147 kg/ inwoner. Er is dus nog een lange weg te gaan.
De OVAM werkt aan een nieuw afvalstoffenplan dat in 2023 ingaat. Dat zal een nieuwe restafvaldoelstelling bevatten die rekening houdt met de 100 kg/inwoner van het VEKP tegen 2030. Naast blijvende inspanningen om afval te verminderen door het niet te produceren, wordt vooral veel verwacht van nog meer selectieve inzameling. De Vlaamse regering streeft ernaar 75% van het recycleerbare afval dat nu nog in het huisvuil zit, eruit te halen door beter te sorteren aan de bron.
De pijlen zijn in eerste instantie gericht op het bioafval. In sommige gemeenten bevat de huisvuilzak meer dan 70 kg bioafval per inwoner op jaarbasis. Dat is vooral zo in gemeenten waar nog geen selectieve inzameling bestaat van gft-afval, maar ook waar dat wel gebeurt, bevat de huisvuilzak nog tot 45 kg bioafval per inwoner per jaar.
Een andere afvalstroom die doorweegt in de afvalcijfers bij een selectieve inzameling, zijn de luiers. In Vlaanderen vormt deze fractie vandaag 8% van het restafval of zo’n 8,88 kg/inwoner/jaar.
In de aanloop naar het nieuwe afvalstoffenplan liet de OVAM in 2021 een maatschappelijke kosten-batenanalyse uitvoeren voor verschillende scenario’s van selectieve inzameling van luierafval en huishoudelijk bioafval.
Luierafval
Op dit moment is er in Vlaanderen nog geen recyclage van luiers, maar minister Zuhal Demir wil hier werk van maken, naar het voorbeeld van Nederland en Italië waar wel al luiers worden gerecycleerd tot nieuwe grondstoffen.
De OVAM werkte samen met VITO een beleidskader uit waaraan elke recyclagetechnologie zal moeten voldoen om de recyclaten op de markt te brengen. Er is een gedetailleerd analytisch kader opgesteld om te verzekeren dat de gerecycleerde materialen veilig zijn voor mens en milieu. Binnen het relanceplan Vlaamse Veerkracht keurde de Vlaamse regering een steunmechanisme goed voor ondernemingen die willen investeren in innovatieve recyclagetechnologieën, waaronder luierrecyclage. De OVAM lanceerde hiervoor eind 2021 een call, een tweede volgt halverwege dit jaar.
In een studie uitgevoerd door RDC en Thingit in 2021 liet de OVAM de economische, ecologische en sociale kosten en baten onderzoeken voor de selectieve inzameling van luierafval aan huis, via brengpunten en via het recyclagepark (huishoudelijk afval) en voor de inzameling van luierafval bij kinderdagverblijven en woonzorgcentra (bedrijfsafval). De conclusie van de studie was dat de recyclage van luiers in ieder geval baten voor het milieu oplevert, maar dat die bij de inzameling van huishoudelijk luierafval niet opwegen tegen de kosten. Luierafval bij kinderdagverblijven en woonzorgcentra inzamelen levert dan weer wel maatschappelijke baten op.
Het lijkt dus interessant om daar eerst op in te zetten. Voorwaarde is wel dat de recyclage effectief voldoet aan het wetgevend kader voor milieuverantwoorde luierrecyclage.
Bioafval
Bioafval is al jaren de koploper in gewicht van recycleerbaar afval dat nog aanwezig is in het huisvuil. Het gaat dan vooral over organisch-biologisch keukenafval zoals (afval van) groenten, fruit en bereide gerechten. Dit is afval waarvan je zelf thuis compost kunt maken (afval van groenten en fruit, tuinafval), of dat verwerkt kan worden in een industriële composteerinstallatie, eventueel met voorvergisting om er eerst nog energie uit te halen.
Vanaf 2024 verplicht Europa bioafval aan de bron te scheiden en te recycleren of selectief in te zamelen en niet te mengen met ander afval. In ruim twee op de drie Vlaamse gemeenten kunnen inwoners hun groente-, fruit- en tuinafval, inclusief het keukenafval, al selectief aanbieden via de huis-aan-huis gft-inzameling. Een op de drie Vlaamse gemeenten behoort echter tot een groenregio waar geen gft-inzameling is. In een aantal van deze gemeenten is er wel een inzameling voor tuinafval. Wie keukenafval niet thuis composteert, kan hier niet anders dan het meegeven met het restafval. Uit de OVAM-sorteeranalyse van huisvuil blijkt dat dit laatste nog veel gebeurt: meer nog dan in de gft-regio bevat het huisvuil in de gemiddelde groengemeente nog een groot aandeel composteerbaar afval.
De OVAM liet in 2021 de maatschappelijke kosten en baten onderzoeken voor drie scenario’s: een veralgemeende gft-inzameling in Vlaanderen, de inzameling van enkel keukenafval in bakken of zakken, en de gecombineerde inzameling van keukenafval in zakken met tuinafval in bakken.
Uit de resultaten bleek dat aan alle inzamelscenario’s maatschappelijke kosten verbonden zijn. De economische kosten van een bijkomende inzameling wegen zwaarder door dan de sociale en milieubaten. Het verlagen van de inzamelfrequentie van huisvuil van tweewekelijks naar driewekelijks leidt wel tot maatschappelijke baten dankzij een besparing op de inzamelkosten van huisvuil in combinatie met de verwachting van een hogere participatie aan de selectieve inzameling van het bioafval.
Het scenario van een veralgemeende gft-inzameling zou het grootste effect hebben op de hoeveelheid restafval. Maar dan zijn er wel bijkomende inspanningen nodig om de participatiegraad aan de selectieve inzameling van bioafval te verhogen. Dit kan door de inzet van een mix van instrumenten zoals gewichtsdiftar voor huisvuil, op elkaar afgestemde tarieven voor huisvuil en de bioafvalfracties, verlaagde inzamelfrequentie van het huisvuil en sensibiliseringscampagnes. Wat verwerking betreft zijn de grootste milieubaten te vinden, wanneer het bioafval wordt ingezameld als gft en verwerkt via voorvergisting met nacompostering. Dit is wel de duurste technologie. —
Sara Coessens is stafmedewerker afvalbeleid VVSG en interafval
Voor Lokaal 04 | 2022
Informatie over de call i.v.m. innovatieve recyclagetechnieken: www.ovam.be/subsidies-recyclagehub
Bronnen:
- OVAM, 2022, Sorteeranalyse huisvuil 2019-2021 OVAM,
- 2021, Milieu-economische analyse van inzamel- en verwerkingsscenario’s voor huishoudelijk bioafval en vergelijkbaar bioafval van bedrijven in Vlaanderen
- OVAM, 2021, Maatschappelijke impactanalyse inzamelscenario’s luierafval bij burgers en bedrijven in Vlaanderen
Wat vindt de VVSG ervan?
In november 2021 legde de raad van bestuur van de VVSG namens de lokale besturen een visie vast voor het volgende uitvoeringsplan huishoudelijk afval en gelijkaardig bedrijfsafval. Daarin vraagt de VVSG verschillende opties open te laten om bioafval zoveel mogelijk uit het huisvuil te houden, bijvoorbeeld door meer in te zetten op preventie van voedselverlies, thuiskringlopen en andere vormen van selectieve inzameling. Bijkomende selectieve inzameling van afvalstromen zoals luiers zijn volgens de VVSG enkel nuttig, wanneer er voldoende recyclagemogelijkheden zijn.
Verwant
Afvalbeleid: Grofvuil uitgevlooid
