Auteur: Jan Leroy
Gepubliceerd op: 01-12-2022
Alle Vlaamse lokale besturen moesten tegen 11 december een klokkenluidersmeldpunt hebben voor de eigen medewerkers. Dat is het gevolg van een nieuw Vlaams decreet op basis van een Europese Richtlijn. Herhaalde vragen van de VVSG voor een redelijke invoeringstermijn kregen geen gehoor.
De Europese Klokkenluidersrichtlijn wil mensen die overtredingen en misbruiken aanklagen beschermen tegen de negatieve gevolgen van de melding. De lidstaten moe(s)ten die Richtlijn wel omzetten in eigen regels. Vlaanderen deed dat intussen met een decreet dat van toepassing is voor de Vlaamse overheid en de lokale besturen. Het decreet werd op 16 november goedgekeurd in het Vlaamse parlement en verscheen al op 1 december 2022 in het Belgisch Staatsblad. En daar zit nu net het probleem, want de tekst bevat geen enkele bepaling over de inwerkingtreding, waardoor het automatisch op 11 december van kracht wordt. Vanaf dan moeten alle lokale besturen in Vlaanderen beschikken over een meldpunt waar personeelsleden misbruiken en overtredingen van regelgeving kunnen melden. Dat meldpunt zit, volgens het decreet, bij het hoofd van het personeel (in gemeenten en OCMW's dus bij de algemeen directeur), maar die kan het wel delegeren. Het meldpunt moet voldoen aan een reeks voorwaarden op het vlak van discretie, behandeltermijnen, antwoorden aan de melder, enz. Besturen die samen een meldpunt willen organiseren, kunnen dat, maar alleen via een bestaand intergemeentelijk samenwerkingsverband of de oprichting van een interlokale vereniging. Hierover gewoon een overeenkomst afsluiten, kan dus blijkbaar niet, al horen we wel dat de beheersovereenkomst tussen gemeente en OCMW hiervoor een voldoende basis zou zijn. Externe melders (bv. leveranciers en anderen met een professionele relatie met het bestuur) kunnen voor een melding terecht bij Audit Vlaanderen.
De VVSG heeft zich van bij de start achter de principes van dit decreet geschaard. Het is belangrijk dat medewerkers die misbruiken vaststellen die kunnen melden zonder een sanctie te moeten vrezen. Maar de VVSG heeft tegelijk ook aangedrongen op een pragmatische aanpak (bv. op het vlak van de organisatie van het meldpunt) en voldoende tijd voor de besturen om hier werk van te maken. Sommige gemeenten moeten bv. software aankopen om het meldpunt te organiseren, of ze willen de regeling inschrijven in de deontologische code. Verder willen ze duidelijkheid over hoe deze meldingen in relatie staan tot andere systemen zoals klachten, de procedures die gelden binnen de wetgeving welzijn op het werk, enz. Maar zowel de Vlaamse regering als het Vlaamse parlement legden de VVSG-vragen naast zich neer.
De Vlaamse overheid heeft zich er, op vraag van de VVSG, wel toe verbonden om de lokale besturen te ondersteunen om de klokkenluidersregeling snel en kwaliteitsvol in de lokale praktijk te realiseren. Daarvoor vond al een eerste bijeenkomst plaats waarop, samen met enkele besturen, gepeild werd naar de behoeften. Sinds 9 december staat er ook ondersteunend materiaal on line.
We geven tot slot nog mee dat op basis van de Klokkenluidersrichtlijn ook de Kamer intussen een wet heeft aangenomen. Ondernemingen tot 250 werknemers krijgen wél een jaar tijd om alles klaar te krijgen... Bovendien treedt de wet pas in werking twee maanden na publicatie in het Belgisch Staatsblad.
