Auteur: Jan Leroy
Gepubliceerd op: 16-02-2022
Bij de vertaling van de Europese Klokkenluidersrichtlijn in het Bestuursdecreet, moet de Vlaamse overheid meer rekening houden met de haalbaarheid voor lokale besturen, en hun vraag om meer zelf te kunnen invullen. Dat standpunt nam de raad van bestuur van de VVSG op 16 februari 2022 in.
De EU Richtlijn 2019/1937 van 23 oktober 2019 wil mensen die informatie over inbreuken tegen bepaalde wetgeving melden, beschermen tegen bepaalde sancties. De Richtlijn werd op 17 december 2021 van kracht, toevallig dezelfde datum waarop de Vlaamse regering hierover een voorontwerp van decreet goedkeurde met de regeling voor de Vlaamse en de lokale overheid. De federale overheid moet ook nog een regeling treffen, zowel voor zichzelf als voor de private sector.
Volgens het ontwerp van decreet moeten lokale besturen voorzien in een intern meldpunt, waar personeelsleden terecht kunnen. Externe meldingen (bv. van leveranciers, andere overheden, enzovoort) over mogelijke wetsovertredingen door lokale besturen komen bij Audit Vlaanderen terecht. Ook personeelsleden kunnen daar trouwens meteen een melding doen, als ze dat zouden willen. Het decreet regelt verder ook wat er met de meldingen moet gebeuren, de discretieplicht van de behandelaars, enzovoort.
De VVSG vindt het uiteraard positief dat mensen die misbruiken of wetsovertredingen melden, bescherming genieten en dus niet moeten vrezen voor sancties. Toch wil ze de huidige tekst op verschillende punten laten bijsturen. Zo kan het voor de VVSG niet dat het decreet al meteen 10 dagen na publicatie in het Belgisch Staatsblad van kracht zou worden. De Vlaamse overheid nam zelf meer dan een jaar tijd voor de ambtelijke voorbereiding. Ook lokale besturen hebben tijd nodig voor de oprichting van een meldpunt, het eventueel aanpassen van de deontologische code, het voorzien in de noodzakelijke meldingen op de webstek, de vorming van medewerkers, enzovoort. Een jaar invoeringsperiode is dan ook niet meer dan logisch.
Ten tweede wil de VVSG samen met het Agentschap Binnenlands Bestuur en Audit Vlaanderen werken aan ondersteunende modellen, documenten, enzovoort, zodat besturen die niet allemaal zelf moeten creëren. Daarin kan ook verduiudelijkt worden hoe de klokkenluidersregeling spoort met andere gelijkaardige regelingen, bv. de bepalingen over klachten in het decreet lokaal bestuur, de klachten ingediend bij de toezichthoudende overheid, de wetgeving welzijn op het werk, de verplichting voor overheidsmedewerkers om overtredingen te melden bij het parket, enzovoort. De VVSG stelt trouwens voor dat lokale politici voor hun meldingen ook gebruik zouden kunnen maken van het interne meldpunt, waardoor zaken meteen bij de bron kunnen worden aangepakt.
Volgens het ontwerpdecreet fungeert het hoofd van het personeel (dus de algemeen directeur bij gemeenten en OCMW's) als intern meldpunt. Hij of zij kan dit delegeren naar een medewerker. De VVSG wil in het decreet alleen het principe opnemen dat een bestuur moet voorzien in een intern meldpunt, zonder te zeggen bij wie dat dan ligt. Het hoofd van het personeel kan dan in beeld komen voor besturen die hieromtrent geen andersluidende beslissing nemen.
Het ontwerp maakt het mogelijk dat besturen samenwerken voor de organisatie van het interne meldpunt. De VVSG juicht dit toe, maar wil niet dat de manier van samenwerken meteen wordt vastgeklonken, nl. in een bestaand intergemeentelijk samenwerkingsverband of een op te richten interlokale vereniging. Zeker als een gemeente met het eigen OCMW en autonoom gemeentebedrijf met één meldpunt wil werken is de oprichting van een interlokale vereniging een brug te ver.
Melders kunnen niet gesanctioneerd worden, maar de VVSG vraagt anderzijds garanties dat roekeloze meldingen die alleen de bedoeling hebben om schade te veroorzaken of aan een dreigende sanctie te ontsnappen, wel kunnen geremedieerd worden.
De VVSG heeft deze en andere opmerkingen bezorgd aan bevoegd Vlaams minister Bart Somers en is uiteraard graag bereid om hierover verder in gesprek te gaan.
