Auteur: Marian Verbeek
Gepubliceerd op: 25-01-2023
Op 9 december 2022 keurde de Vlaamse regering een voorontwerp van decreet goed met wijzigingen van het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet, het Digitaal Kiesdecreet en het Decreet Lokaal Bestuur. De VVSG bracht hierover advies uit. Dit voorontwerp bevat een aantal ingrijpende wijzigingen m.b.t. het kiesproces en de start van de nieuwe legislatuur. Die komen bovenop de al eerder doorgevoerde aanpassingen, zoals de afschaffing van de opkomstplicht, het schrappen van het gewicht van de lijststem, de opeenvolgende periodes met initiatiefrecht, de aanstelling van de burgemeester, enz.
Verkiezen
Er wordt verder ingeslagen op de digitale weg en er komen regelingen voor het digitaal indienen van de kandidatenlijsten en de verkiezingsuitgaven. De VVSG vindt dit een goede zaak maar vraagt aandacht voor gebruiksvriendelijke, waterdichte en beveiligde digitale toepassingen en vraagt zekerheid over de nodige ondersteuning voor digitaal minder sterke kandidaten of indieners. Niet duidelijk is of ook de inzage van de aangegeven verkiezingsuitgaven via digitale weg mogelijk zal zijn.
De VVSG is tevreden dat de maximumbedragen voor de verkiezingsuitgaven vroeger bekend zullen zijn want op 1 mei 2024 wordt een voorlopige kiezerslijst bekend die als basis voor de berekening zal dienen. Nieuw is dat voor het opstellen van de kiezerslijsten het Rijksregister voortaan op vraag van de Vlaamse overheid één extractie maakt voor alle Vlaamse gemeenten samen.
Het voorontwerp schrapt de meeste beperkingen qua campagnevoeren tijdens de sperperiode, omdat die beperkingen in deze digitale tijden hun nut grotendeels verloren hebben. De VVSG vindt het goed dat het uitdelen of verkopen van geschenken en gadgets en het voeren van commerciële telefooncampagnes verboden blijven.
De VVSG kan akkoord gaan met de voorgestelde werkwijze om te komen tot een fijnmaziger bekendmaking van de kiesresultaten. Het college van burgemeester en schepenen moet de kiezers voortaan indelen in stem-afdelingen op basis van ‘geografische deelgebieden’. Elke stemafdeling heeft een apart stemlokaal of kiesbureau. Verder wijst het college van burgemeester en schepenen in het geval van stemming op papier de stembureaus toe aan de verschillende telbureaus. Het college moet daarbij in elk telbureau stembureaus groeperen waarvan de stemafdelingen geografisch aan elkaar grenzen. Door die manier van werken, kunnen de stemresultaten per geografisch deelgebied bekendgemaakt worden op voorwaarde dat er voldoende kiezers per stembureau zijn.
De VVSG betreurt dat van de voorgenomen fusies geen gebruik wordt gemaakt voor een verdere uitrol van het digitale stemmen. Er zullen enkele fusietrajecten zijn waarbij er in de ene (deel)gemeente een digitale stemming en in de andere (deel)gemeente een papieren stemming zal zijn. De VVSG heeft begrip voor deze pragmatische aanpak. Het is immers volgens de Vlaamse overheid vandaag praktisch niet mogelijk om in die gevallen de digitale stemming te veralgemenen en de betrokken gemeenten nog uit te rusten met stemapparatuur. Een bezorgdheid is dat uit onderzoek blijkt dat de kiesresultaten kunnen verschillen naargelang mensen digitaal of op papier stemmen.
Voordragen
Voortaan zal de Vlaamse regering modellen voor de akten van voordracht opleggen die pas op de verkiezingsdag zelf ter beschikking zullen zijn. Op die manier wordt het onmogelijk om een voorakkoord, vooraleer de kiesuitslag bekend is, al te verankeren in het model van akte van voordracht. De VVSG kan zich vinden in deze bepaling, maar vraagt om zeker ook te voorzien in de mogelijkheid om de akte van voordracht digitaal in te dienen.
Wat de akte van opvolging voor de burgemeester betreft, daar verduidelijkt het voorontwerp dat de akte van opvolging ingediend moet worden drie dagen vóór de installatievergadering, bij het begin van de bestuursperiode dus. De VVSG vindt de verduidelijking goed maar zou ook graag duidelijk weten of een akte van opvolging ook mogelijk is na een collectieve constructieve motie van wantrouwen.
Informeren
De VVSG roept de Vlaamse overheid op om vanaf begin 2024 te voorzien in een uitgebreide informatiecampagne richting de gemeenten, de politieke partijen, mogelijke kandidaten, burgers, media, enz., zodat iedereen tijdig en goed op de hoogte is van de mogelijke gevolgen. De VVSG is graag bereid hieraan haar medewerking te verlenen.
