Nog veel onduidelijkheid over zwerfvuilvergoeding

Er is nog steeds geen duidelijkheid over de vergoeding die lokale besturen moeten ontvangen van producenten voor het opruimen van zwerfvuil. Nochtans verplicht de Europese SUP-richtlijn die vergoeding vanaf 1 januari 2023. VVSG raadt gemeentebesturen evenwel aan om in hun budgetten nog geen rekening te houden met de eventuele inkomsten uit die zwerfvuilvergoeding. Ondertussen benadert Fost Plus lokale besturen om meer inzicht te verwerven in de kosten bij gemeenten, een oefening die OVAM met medewerking van VVSG nochtans al meermaals deed.

Op 16 december 2022 verleende de Vlaamse Regering haar eerste principiële goedkeuring aan een Interregionaal Samenwerkingsakkoord dat de zwerfvuilvergoeding aan lokale besturen moet regelen. Sindsdien blijft het wachten op een nieuwe tekst die rekening houdt met de advies van onder andere de Minaraad en de VVSG.
 

Twee opties voor de vergoeding

Volgens het ontwerp van Interregionaal Samenwerkingsakkoord zouden lokale besturen in de toekomst kunnen kiezen tussen twee opties voor het ontvangen van een vergoeding: een financiële optie of een financieel-organisatorische optie.

• In de financiële optie wordt het totaalbedrag dat toekomt aan alle Vlaamse lokale besturen volgens een verdeelsleutel verdeeld over de gemeenten. Deze verdeelsleutel (uitgedrukt in procent van het totale budget) kwam tot stand in overleg met VVSG en is gebaseerd op het oppervlakte aan zwerfvuilgevoelig grondgebied in een gemeente en de bijhorende opruiminspanning die nodig is om het huidige netheidsniveau te bereiken. Volgens het ontwerp van Interregionaal Samenwerkingsakkoord zou het gaan om 98,5 miljoen euro die op die manier moet verdeeld worden, al gaf VVSG in haar advies aan dat dit bedrag hoger zou moeten liggen.
   
• In de financieel-organisatorische optie moet het lokaal bestuur een contract afsluiten met een organisme dat de producenten vertegenwoordigt (bijvoorbeeld Fost Plus), waarbij zowel de hoogte van de vergoeding als de aanwending van de middelen onderhandeld moet worden. VVSG uitte eerder al haar bedenkingen bij een model waarbij de producenten het zwerfvuilbeleid via individuele contracten met gemeenten zouden aansturen. Er is ook vrees dat de lokale besturen zullen achterblijven met verborgen kosten, en dat de focus vooral op meer opruimen zal liggen in plaats van op preventie.
   

Fost Plus sluit contracten met gemeenten om inzage te krijgen in kosten en operationele activiteiten

Het bedrijfsleven is sterk vragende partij om de financieel-organisatorische optie overal toe te passen, VVSG is voorstander dat lokale besturen de keuzemogelijkheid krijgen. Om meer informatie te verzamelen over de kostprijs van het gemeentelijk zwerfvuilbeleid sloot Fost Plus de afgelopen maanden contracten af met een aantal gemeenten. Via die contracten krijgt Fost Plus inzage in de kosten en operationele activiteiten van gemeenten, in ruil daarvoor sorteert Fost Plus de inhoud van de straatvuilnisbakken om waardevolle stromen te recupereren. OVAM voerde de afgelopen jaren in samenwerking met VVSG meerdere studies naar de hoeveelheid zwerfvuil en de bijhorende beleidskosten van onder andere lokale besturen, maar het bedrijfsleven stelt die berekening in vraag. Fost Plus stelt bovendien de efficiëntie van het zwerfvuilbeleid van gemeenten in vraag en vreest dat de middelen via de financiële optie niet zullen aangewend worden voor het zwerfvuilbeleid. Om die redenen is Fost Plus voorstander van individuele contractonderhandelingen met lokale besturen.

Volgens VVSG kunnen gemeenten ook in de financiële optie streven naar een verdere professionalisering van het zwerfvuilbeleid. Ze kunnen bijvoorbeeld binnen hun intergemeentelijk samenwerkingsverband de middelen gezamenlijk investeren in het zwerfvuilbeleid, of zich laten ondersteunen door Mooimakers. Ook het door de Vlaamse Regering nog goed te keuren Lokaal Materialenplan 2023-2030 zal gemeenten wellicht een aantal minimale verplichtingen opleggen zodra de zwerfvuilvergoeding van kracht is.

Budgetten nog niet inschrijven in begroting

Hoewel het ontwerp van Interregionaal Samenwerkingsakkoord uitgaat van een betaling van de zwerfvuilvergoeding met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2023, raadt VVSG de gemeenten aan om de budgetten nog niet in te schrijven in de begroting. Er is immers nog te veel onduidelijkheid over de uiteindelijke regeling en vanaf wanneer die precies zal gelden.