Sluikstorten bij glasbollen voorkomen

‘Rond glasbollen liggen dikwijls glasscherven, doppen en deksels, huisvuil, grof vuil, hol en vlak glas,’ zegt Nele Kerkhofs, projectcoördinator van IOK Afvalbeheer, de intercommunale van de Kempen, die ook de glasbollen op haar werkgebied beheert. Toen twaalf gemeenten het sluikstorten beter wilden voorkomen, startte IOK Afvalbeheer een project samen met Fost Plus en Mooimakers. De gemeenten selecteerden een aantal glasbolsites om er telkens een andere opstelling uit te testen. Het ging om verschillende types sites, zowel afgelegen glasbollen met veel sluikstort als glasbollen in het dorpscentrum, maar evengoed een glasbol bij het gemeentehuis waar systematisch lege dozen door gebruikers werden achtergelaten.

Sluikstorten kun je voorkomen door ervoor te zorgen dat de glasbol er zo netjes mogelijk bij staat en steeds op tijd leeggemaakt wordt. Al voor dit project werkte IOK Afvalbeheer samen met het maatwerkbedrijf De Sprong dat, boven op de ledigingsronde van een externe firma, wekelijks de glasbollen schoonmaakt en er de glasscherven opruimt. ‘Ze spelen ook een belangrijke rol in het bijhouden en doorgeven van informatie op de glasbolsites,’ zegt Nele Kerkhofs. ‘Hierbij gebruiken zij de app “Mobile Inspector”, ontwikkeld door Fost Plus. Zo monitoren wij het project.’

Op verschillende locaties werden verschillende opstellingen uitgetest. ‘Hiervoor vonden we inspiratie bij projecten van andere intercommunales. Met twee opstellingen wilden we alleen het gevoel van sociale controle verhogen. We hebben er levensgrote plexi inspecteurs geplaatst om een oogje in het zeil te houden. Net als bij de proefopstellingen waar we extra communicatie verschaften, waren er op korte termijn veel minder sluikstorten,’ zegt Nele Kerkhofs die op lange termijn wel een terugval merkte. ‘Op afgelegen plaatsen stond er al snel veel afval achter de borden en twee inspecteurs werden zelfs gestolen. Alleen communicatie plaatsen leidt dus niet tot duurzame gedragsverandering. Echte sociale controle op de glasbolsite creëren, heeft een langduriger effect.’

Het idee om vrijwilligers in te schakelen om te helpen bij het nethouden van de glasbol en er mee een oogje in het zeil te houden, kwam van IMOG, de afvalintercommunale voor Kortrijk en omgeving. Met een postkaart en een bericht in de afvalkrant en gemeentebladen lanceerde IOK Afvalbeheer een oproep voor peters en meters voor de glasbol in hun buurt. Er reageerden zo’n vijftien vrijwilligers die een standaardpakket aan opruimmateriaal kregen om de glasbol mee proper te helpen houden. Zij melden ook meteen wanneer er sluikstort bij de glasbol staat of wanneer de glasbol vol zit.

‘Op die manier kunnen wij heel kort op de bal spelen en zorgen we steeds voor een nette omgeving van de glasbol,’ zegt Nele Kerkhofs. ‘Ook geven de vrijwilligers een sterk signaal aan de omliggende bewoners, mét effect. Zo is er in Geel een zeer actieve glasbolmeter. Door dikwijls te gaan kijken en het afval meteen op te ruimen, overtuigt ze de anderen om geen afval meer achter te laten. We herhalen regelmatig de oproep tot meters en peters en er komen steeds vrijwilligers bij die zich opgeven om de glasbol in hun buurt proper te houden. Pas nog hebben een moeder en een dochter zich gemeld om de glasbol in hun buurt proper houden. De buurtbewoners weten dat zij zich hiervoor engageren en zo wordt het al snel een buurtverhaal.’

In een andere opstelling werd het effect getest van een frissere omgeving met grasmatten rond de glasbol, elders al een beproefde ingreep. IOK Afvalbeheer maakte de grasmatten zelf en liet ze een half jaar bij de glasbol liggen. Daarna moesten ze weg, omdat ze na een tijd vuil werden. ‘Ook hier zien we mensen na een tijd terugvallen in hun slechte gewoonte. De eerste twee tot drie maanden leveren de communicatieacties positieve resultaten op, maar daarna zijn er weer meer sluikstorten. We halen ze dan weg en gebruiken ze later daar of ergens anders opnieuw.’

‘Bloemenstickers op de bollen plakken is iets dat we zelf hebben ontwikkeld.’ Nele Kerkhofs is trots op deze aantrekkelijke en opvallende actie. ‘We kregen veel positieve reacties van de burgers, ze vinden dat de grauwe bollen op die manier meteen een leuker uitzicht krijgen. De stickers zijn ook bestand tegen vandalisme.’

Alleen communicatie bij glasbollen plaatsen leidt niet tot een langdurige afname van sluikstorten. Zeker bij glasbolsites op afgelegen plaatsen met weinig sociale controle heeft communicatie maar een beperkt en kortstondig effect. Bij sommige glasbollen kan IOK Afvalbeheer samen met de gemeente of politie camera’s plaatsen en hierover communiceren. ‘Dit is een werkwijze waarvan het effect langer aanhoudt, zeker op de afgelegen glasbolsites. De koppeling van communicatie met handhaving geeft een heel goed resultaat,’ zegt Nele Kerkhofs. ‘Dan hebben mensen het gevoel dat sluikstorten en zwerfvuil worden bestreden, dan neemt het gevoel van straffeloosheid af.’ •

Emilie Van de Looverbosch is VVSG-projectmedewerker openbare netheid en coach lokale besturen van Mooimakers
Voor Lokaal 09 | 2020

Op zoek naar goede praktijken voor het aanpakken van zwerfvuil en sluikstort in je gemeente? Laat je inspireren door de kenniswijzer van Mooimakers.