Open data

Een lokaal bestuur beschikt over heel veel data: al dan niet digitaal. Deze informatie is niet alleen interessant voor het lokaal bestuur, maar is ook nuttig voor andere partijen. 

Zo kan het openstellen van data een stimulans zijn voor innovatie in de gemeente. Steeds meer steden en gemeenten publiceren hun data (uiteraard gaat het hier over statistische gegevens of geanonimiseerde, gepseudonimiseerde of geaggregeerde data, geen persoonsgegevens) zodat innovatieve bedrijven, start-ups, studenten... ermee aan de slag kunnen en hiermee tools kunnen ontwikkelen, die ook voor de gemeente een meerwaarde kunnen zijn. Data kunnen ook onderzoeksprojecten van kennisinstellingen staven en hen helpen om tot interessante onderzoeksvragen en inzichten te komen.

Steden organiseren steeds vaker hackathons of datathons, dit zijn evenementen waarbij ze datasets voorleggen aan groepjes studenten of vrijwilligers, die met die data aan de slag gaan. Een hackathon kan ook vertrekken vanuit een bepaalde uitdaging of probleemstelling, waarvoor de verschillende teams de opdracht krijgen om een oplossing uit te dokteren.

Hierdoor geef je niet alleen kans aan jongeren in de gemeente om mee te participeren aan het beleid, de creativiteit wordt gestimuleerd, het draagvlak wordt vergroot en als lokaal bestuur kan je er bovendien een toffe, innovatieve oplossing aan over houden. Een Win/win!

Er bestaan al heel wat databanken, al dan niet door de overheid aangestuurd, met beschikbare data over de stad of gemeente.  Deze info kan ook interessant zijn voor de inwoners, maar die vinden vaak hun weg niet naar zo'n platform. Een lokaal bestuur kan gebruik maken van die data en ze op een dashboard visueel en begrijpbaar maken voor de inwoners.

Het mobiliteitsdashboard van de stad Gent is hier een mooi voorbeeld van. Hier hebben ze een aantal beschikbare datasets gecombineerd en op een platform gezet dat realtime een overzicht geeft van de weersomstandigheden (buienradar), de drukte op de autowegen, de doorkomsten aan de haltes van het openbaar vervoer, de aantal beschikbare parkeerplaatsen in de stad… Deze info kan een inwoner van Gent helpen om te beslissen of hij met de fiets of de bus naar het centrum gaat, bijvoorbeeld. 

Je hoeft als lokaal bestuur dus niet meteen te investeren in slimme technologiën om bijkomende data te verzamelen, er is al heel wat data beschikbaar die je kan gebruiken.

De Vlaamse Overheid levert inspanningen om zoveel mogelijk data met betrekking tot de overheid en lokale besturen te centraliseren op hun Open Data Portaal. Als lokaal bestuur kan je hier ook, kosteloos, jouw datasets aan toevoegen. Zo help je mee aan het bouwen van een gecentraliseerde databank van de steden en gemeenten in Vlaanderen.

 Eind juni 2018 onderscheef het Stuurorgaan Vlaams Informatie en ICT-beleid het open data charter. Dit charter kwam tot stand in de Stuurgroep van Smart Flanders, het ondersteuningstraject van de Vlaamse Overheid in samenwerking met Imec, de 13 centrumsteden, het Kenniscentrum Vlaamse Steden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Ook de VVSG participeert mee in de stuurgroep.

 Het charter bevat een twintigtal principes met als doel data op een duurzame manier te ontsluiten, met het oog op transparantie en het maximaliseren van hergebruik van de data door andere partijen. Het document geeft steden en gemeenten een houvast om van start te gaan met hun open data-beleid.

In hetzelfde project werd ook bestekbepalingen ontwikkeld die je als lokaal bestuur kan gebruiken wanneer je een bestek schrijft voor de aankoop van een digitale toepassing. 

Lokale besturen hebben toegang tot veel data maar soms zitten die data echter ontsloten en verkokerd in allerlei digitale toepassingen en databanken. Lokale besturen krijgen niet altijd (kosteloos) toegang tot die data. Gemeenten zouden echter te allen tijde toegang moeten hebben tot gemeentelijke data die vervat zit in de softwaresystemen en digitale toepassingen die ze gebruiken. Het uitgangspunt moet zijn dat gemeenten eigenaar zijn van hun eigen data. Dit is een belangrijk uitgangspunt bij de aankoop van digitale toepassingen of het implementeren van nieuwe technologieën. Goede afspraken zijn nodig. daarvoor neem je best in het bestek voor de aankoop meteen een aantal voorwaarden op om die toegang te verzekeren. In sommige gevallen wil je misschien ook afdwingen dat de gegevens vrij toeganelijk zijn en gebruikt, verwerkt en gedeeld mogen worden door iedereen. De modelbestekbepalingen van Smart Flanders komen hiervoor van pas!

Bij het publiceren van data is het belangrijk om de gegevens zo te structureren dat ze eenvoudig met elkaar in verband kunnen worden gebracht of "gelinkt". Een PDF of Word-documentje op de website van een gemeente zou je ook kunnen beschouwen als "data" maar heeft weinig waarde omdat het niet kan worden vergeleken met andere soortgelijke info en moeilijk te capteren en integreren valt in systemen. Linked Open Data heeft bovendien het voordeel dat het - het woord zegt hetzelf- linken legt tussen verschillende objecten in een databank of op een website bijvoorbeeld. Dit betekent dat als je de de data op één plek op een website aanpast, dit op een andere plak ook automatisch wordt gewijzigd.

Nu wordt het even technisch. Het is belangrijk om data-objecten uit te rusten met een "URI": een uniek identificatielabel voor elk gegeven. Linked Open Data wordt uitgedrukt in RDF, een soort programmeertaal. Een basiskennis van RDF is dus nodig maar is gelukkig niet zo moeilijk. In RDF wordt alle data uitgedrukt in triples: een wiskundige term voor de volgende combinatie: onderwerp - eigenschap, waarde). Het ontwerp en de eigenschap zijn altijd URI's. De waarde kan een URI zijn of een ander dataveld zoals een datum.