Kinderopvang: Kinderopvang creatief tijdens de coronacrisis

Voor wie het nog niet goed door had, werd het tijdens deze crisis helemaal duidelijk: kinderopvang heeft naast een economische ook een belangrijke pedagogische en sociale functie. Zo probeerde de kinderopvang niet enkel zorg te dragen voor kinderen (en gezinnen) die in de kinderopvang aanwezig waren, maar ook voor kinderen en gezinnen die er niet waren. De kinderopvang blonk uit in creativiteit en bewees dat er, ook in coronatijden, heel veel manieren zijn om ouders en kinderen aan te spreken en steun te bieden. De coronacrisis was een ware evenwichtsoefening tussen welbevinden en veiligheid, maar de kinderopvang stelde het welbevinden van kinderen en gezinnen voorop, altijd gericht op oplossingen en met een positieve kijk.

Goede samenwerking met de ouders is heel belangrijk voor de kinderopvang. Contact houden met gezinnen waarvoor de opvang plots wegviel, was niet vanzelfsprekend, maar wel belangrijk. Hoe laat je ouders voelen dat je aan hen denkt? Hoe steek je hun een hart onder de riem of peil je waar de nood hoog is?

Sommige gezinnen hadden nu net iets meer zorg en sociale steun nodig dan normaal. Wat in de kinderopvang kan tijdens een live babbel, lukte niet altijd op afstand. Om nabij te zijn waren er andere creatieve manieren nodig. Sociale media hebben hun nut bewezen. Veel kinderopvangvoorzieningen maakten gesloten Facebookgroepen of WhatsAppgroepen om contact te houden.

De groepsopvang baby’s en peuters van Sint-PietersLeeuw maakte per leefgroep een Whatsapp-groepje voor de ouders, met regelmatig filmpjes waarin de kinderbegeleiders verhalen voorlezen, liedjes met gebaren zingen en de kindjes vertrouwd houden met het leven in hun opvang. Daarnaast postten ze ook speeltips van Bodymap of filmpjes waarin ze spelideeën gaven en ouders uitdaagden om elkaar te inspireren, bijvoorbeeld: verzin een spel met dozen en maak hiervan een filmpje of een foto. De ouders reageerden enthousiast, de kinderen waren dol op de filmpjes.

Een onthaalouder van De Blauwe Lelie van Brugge stuurde ouders regelmatig berichtjes of belde hen op via Facetime. Zowel kinderen als de onthaalouder vonden het prettig om met elkaar te praten, elkaar te zien, al was het op scherm. De buitenschoolse kinderopvang van Eeklo doopte de buitenspeeldag om tot buitenspeel-in-eigen-kot-dag. Kinderen konden buiten met een bucketlist van de regionale jeugddienst Meetjesland aan de slag en activiteiten afvinken.

Veel medewerkers belden regelmatig persoonlijk met de ouders. Vooral voor gezinnen in een kwetsbare situatie is die babbel erg belangrijk.

Contact ‘op maat’ met elk gezin, hoe begin je daaraan? Hoe verlies je niets uit het oog? Hoe doe je dit op een open, respectvolle manier? Wat doe je als je gezinnen niet kunt bereiken of als je je zorgen maakt na een contact? Daarvoor maakte de pedagogische begeleidingsdienst van de stad Gent een leidraad op die houvast biedt voor de verantwoordelijke en het team.

Voor het ene gezin volstaat een kort telefoontje. Bij andere gezinnen heb je iets meer tijd nodig om echt te luisteren, bezorgdheden op te vangen, in te schatten waar hulp nodig is, steun te bieden of verder telefonisch te ondersteunen of op te volgen. Soms moet je gezinnen actief en warm toeleiden naar de kinderopvang. Vooral als het welbevinden, de draagkracht van de ouders of de thuissituatie moeilijk is. Als ouders aangaven dat het te zwaar werd, werd gezocht naar oplossingen of werd gekeken waarbij de opvang kon helpen. Elk gezin dat niet kwetsbaar was vóór de coronacrisis, kan dit tijdens de crisis wel worden. Daarom is voortdurend in contact staan met gezinnen zo belangrijk.

In de groepsopvang baby’s en peuters van de stad Aalst werden er naast de wekelijkse telefoongesprekken ook brieven bezorgd aan ouders.

Groepsopvang schoolgaande kinderen De Boomgaard uit Hooglede kroop in de pen. Met een postbrief hielden ze contact met de kinderen.

Buitenschoolse kinderopvang Robbedoes van de gemeente Aartselaar stuurde kaartjes naar de kleuters. Aan de ingang hing wekenlang een groot spandoek met Wij missen onze kiddo’s.

In Domino Eigenbilzen van Bilzen gingen de kinderen van de groepsopvang schoolgaande kinderen op stap en bezorgden ze hun vriendjes thuis een ‘ik mis je’-kaartje. Bij groepsopvang baby’s en peuters van EVA-vzw Gezinswelzijn Lokeren werden ook de kinderen zelf niet vergeten. Elk kind kreeg thuis een fotocollage van kinderen en kinderbegeleiders uit hun groep. De collage was een mooi aanknopingspunt voor een gesprek met hun kinderen (‘Weet je nog, Lotte in de groep?’ en ‘Kijk, hier is begeleidster Marie!’) en liet kinderen thuis alvast wennen aan de nieuwe start.

Sommige initiatieven brachten zelfs een fysiek bezoek aan alle gezinnen. De groepsopvang van baby’s en peuters Ons Zonneke van de gemeente Landen en ’t Lijsternestje van OCMW Zedelgem stelde een verwenpakket aan huis samen waarmee ouders en kinderen aan de slag konden gaan. Ook de kinderbegeleiders van kinderdagverblijf De Ballon van de stad Oostende maakten doe-het-zelf-pakketjes vol leuke spullen en leverden die aan huis. Het team van kinderdagverblijf ’t Schelpje van OCMW Blankenberge bracht alle mama’s persoonlijk en op een veilige manier een bloemetje op Moederdag. De kinderbegeleiders van OCMW Lebbeke en de stad Sint-Niklaas bezorgden een paascadeau aan huis. Op die momenten sloegen ze een babbel met alle ouders en gingen ze na hoe elk gezin het stelde. Deze deur-aan-deurgesprekjes bleken voor veel ouders en kindjes het hoogtepunt van de dag. De kinderen zagen zo ook hun vertrouwde kinderbegeleider even terug.

Een kinderbegeleider uit de gezinsopvang van Zorg Leuven verraste een jarige met een pakje en een verjaardagslied aan de deur. Alles op veilige afstand. De onthaalouders van de gezinsopvang van Heist-op-den Berg vrolijkten gezinnen en kinderen op met knutselwerkjes die ze aan de deur hingen. Het Huis van het Kind in Aalst bood wekelijks speelideepakketten voor gezinnen. Zo’n pakket bevatte een aanvullend, toegankelijk en laagdrempelig aanbod om de dag te breken. Op die manier kon het kind zich zinvol en zo zelfstandig mogelijk bezighouden. Het Huis van het Kind werkte hiervoor samen met de Speel-o-theek en vzw Goedewil. Kwetsbare gezinnen konden ook gratis speelgoed lenen via de spelotheek. Dit werd soms thuis afgeleverd door de verantwoordelijke en/of kinderbegeleiders.

Voor veel gezinnen was de coronatijd een onzekere en bange tijd. Veel ouders vreesden dat zij zelf of hun kind ziek zouden worden en hielden hun kind het liefst thuis. Het kwam erop aan om ouders gerust te stellen en de juiste informatie te geven. Dat deed de stad Gent met tips. Ouders konden nog wandelen met hun baby of peuter, maar ze moesten afstand houden en niet in de massa lopen. Aan de hand van het werkinstrument ‘wat kinderopvang doet’ van de pedagogische begeleidingsdienst van de stad Gent werd met pictogrammen het belang van kinderopvang uitgelegd, en aangetoond hoe de stad alles op een veilige manier organiseerde. Het pedagogisch team van OCMW-vereniging De Blauwe Lelie in Brugge schreef wekelijks een speciale corona-editie van zijn nieuwsbrief en publiceerde die op de website. Er stonden tips in over concrete thema’s zoals coronaproof activiteiten met kinderen, handen wassen, omgaan met gemis van vrienden en familie, thuiswerk en thuisopvang combineren of praten met kinderen over corona. Het voordeel van op diverse manieren warm contact onderhouden is dat de herstart vlotter kon verlopen.

Tijdens de verschillende fases van de exitstrategie werd de kinderopvang geleidelijk geopend voor steeds meer ouders en hun kinderen. Naast de praktische organisatie is het pedagogische luik van belang geweest voor een warme en veilige nieuwe start.

Door (her)starters in de tijd te spreiden was er veel aandacht voor het welbevinden van kinderen, ouders en kinderbegeleiders. Dit was nodig omdat veel ouders bang waren om opnieuw de stap te zetten naar de kinderopvang uit angst voor het virus, maar ook omdat hun kind opnieuw zou moeten wennen aan de opvang. Kinderen die een tijdje niet in de opvang zijn geweest, hebben opnieuw een aanpassingsperiode nodig. Een wenmoment is dan erg belangrijk. Bovendien zijn kinderen ondertussen ook veel veranderd. De kinderbegeleiders moesten ook daar rekening mee houden.

Daarom startten veel voorzieningen opnieuw met wenmomenten voor het normale opvangplan. Ook daar waren weer creatieve oplossingen voor nodig, want ouders mochten niet in de leefgroep komen.

De kinderbegeleiders van groepsopvang baby’s en peuters van de stad Oostende vulden een ik mis je ZIKO-vo-portret in en bezorgden dit aan de gezinnen. Daarin vroegen ze de ouders hoe de kinderen zich thuis voelden en op welke vlakken ze gegroeid zijn, een handige basis voor de overdracht bij heropstart. Omdat er op korte tijd veel wenmomenten gepland stonden, werkte de stad Sint-Niklaas met een verkorte wenfiche.

Het wengesprek werd in groepsopvang Hopsa van de stad Maaseik buiten gepland waar ouder en kinderbegeleider makkelijk de nodige afstand konden respecteren en ze ook allebei een mondmasker droegen.

In De Blauwe Lelie in Brugge konden de ouders die dat wensten, even videobellen met een kinderbegeleider samen met het kindje of de baby. Op deze manier hoorden de kinderen opnieuw de stemmen van de kinderbegeleiders, konden ouders eventuele aanpassingen in slaap- en eetgewoontes doorgeven en vingen de kinderbegeleiders eventuele bezorgdheden van ouders op. Via Facebookpagina’s hielden ze voorleesmomenten met aanwezige kinderen. Afwezige kinderen konden via video aansluiten, om opnieuw te wennen aan het ritme, de stemmen en de beelden van het leven in groep.

In de kinderopvang van de stad Sint-Niklaas konden kinderen op een speelse manier wennen aan het dragen van mondmaskers. Aan de hand van een verhaal in de poppenkast werd verteld wie wanneer een mondmasker moest dragen. Het verfilmde poppenspel werd gedeeld met ouders in het weekend, ter voorbereiding van de start met mondmaskers op maandag. Ook de mascottes Pieter en Nelle dragen voortaan een mondmasker. Verder werd er van iedere kinderbegeleider een foto gemaakt mét en zonder mondmasker. Die foto’s hingen in de leefruimte en werden gedeeld op Facebook en bezorgd aan de ouders en de kinderen. Zo konden ze alvast wennen aan de vertrouwde gezichten mét een mondmasker. Om te vermijden dat kinderbegeleiders mondmaskers in de leefgroep moesten dragen, wachtte een vaste onthaalkinderbegeleider de ouders op, zorgde voor een warm welkom en nam het kind mee naar de leefruimte.

De regelgeving en beleidsadviezen veranderden voortdurend. Het was een uitdaging om ouders op een toegankelijke manier te informeren. Velen gebruikten pictogrammen, foto’s of posters om alle noodzakelijke informatie aan ouders te bezorgen. De kinderopvangdiensten van de steden Gent en Sint-Niklaas maakten zelfs een filmpje om de nieuwe afspraken over breng- en haalmomenten duidelijk te maken. Een onthaalouder van de gezinsopvang van de stad Aalst maakte als moederdagcadeau voor iedere moeder een mondmasker met handafdruk van haar kindje. Meteen een reminder aan de afspraak om een mondmasker te dragen om het kind te brengen of op te halen.

Voor het eerst naar de opvang gaan is op zich al een spannend moment, maar nu nog een tikkeltje meer. Het is niet evident nieuwe ouders wegwijs te maken als ze niet in de leefruimte mogen komen. Hoe kun je nieuwe ouders toch rondleiden?

Groepsopvang baby’s en peuters De Kabouters in Kortessem en De Blokkenhuizen van Zorg Kortrijk maakten een filmpje waarin ze hun werking en de locatie voorstellen, een virtuele rondleiding dus.

In groepsopvang baby’s en peuters Hermelijn van SintNiklaas kwam er een ‘babbelbox’ in de binnentuin. Daar werden nieuwe gezinnen ontvangen voor het wenmoment. Ook andere gezinnen konden er op gesprek.

De dienst voor onthaalouders van Heist-op-den-Berg organiseerde kennismakingswandelingen met de ouders en het kind in de buurt. Tijdens de wandeling werd informatie gedeeld over de werking van de kinderopvang en over het specifieke kind.

Kinderdagverblijf Dolfijn van Zorg Stekene gebruikte leefboeken waarin uitleg over de werking geïllustreerd wordt met foto’s, tekeningen en een dagverloop met mascotte Gus. Ouders konden het leefboek mee naar huis nemen om met hun kind te wennen aan de opvang.

In Aalst werd de wenmap en -tas met fotomateriaal en attributen ter kennismaking met de opvang nog meer dan anders gebruikt.

De VVSG en het VVSG-steunpunt Kinderopvang zijn trots op de kinderopvang van de lokale besturen. Ongelooflijk hoe snel mensen schakelden bij steeds veranderende informatie en hoe ze ondanks bezorgdheid over eigen veiligheid en gezondheid, de kinderen en hun ouders altijd centraal hebben gezet tijdens deze crisis.

We stonden ervan versteld dat de mensen van de kinderopvang zoveel in hun mars hebben, ook in moeilijke omstandigheden. Ze bleven soms wat op de achtergrond, maar zonder veel toeters en bellen is de kinderopvang zich altijd blijven inzetten met een heel groot hart voor alle kinderen en alle gezinnen, altijd met een positieve drive en vanuit een oplossingsgerichte denk- en werkwijze. •

Sofie Verhaert en Els Robijt zijn regionale stafmedewerkers van VVSG Steunpunt Kinderopvang
Voor Lokaal 0708 | 2020