Misschien ben ik zelf wel het beste voorbeeld van hoeveel deugd cultuur op piepjonge leeftijd doet. Mijn allereerste herinneringen gaan over muziek. Ik zat nog in mijn hoge kinderstoel, dus ik was hooguit twee. De stoel stond in een hoek van de woonkamer en mijn moeder verzette hem af en toe, afhankelijk van waar ze met haar emmer en dweil bezig was. Schoonmaken – en bij uitbreiding het hele huishouden – deed mijn moeder, terwijl ze Bach en Schubert zong. Dat deed ze ook toen ik nog in haar buik zat, en wellicht is de liefde voor klassiek op die manier in mijn cellen geweven.
In ieder geval zijn deze herinneringen verbonden met een groot gevoel van welbehagen. Wie naar de gezichtjes kijkt van kinderen die iemand muziek zien spelen of mensen op een podium bezig zien met dans of theater, wie ze met ingehouden adem naar een verhaal ziet luisteren of ze op een tentoonstelling ziet wijzen naar wat hun aandacht trekt in een kunstwerk, die twijfelt er geen ogenblik aan dat alle kinderen open staan voor en genieten van allerlei vormen van kunst en cultuur. Als ze er maar de kans toe krijgen.
En daar knelt het schoentje wel eens. Niet in ieder gezin is er plaats en aandacht voor kunst en cultuur. Veel kinderen komen er pas mee in aanraking, als ze al op school zitten. Jammer van de verloren tijd en de gemiste ervaringen. Volgens het Internationale Verdrag van de Rechten van het Kind heeft ieder kind recht op deelname aan het artistieke en culturele leven. En, zegt Ingrid Wolff, artistiek directeur van 2 Turven Hoog, in een filmpje op de website van het Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning: ‘Wat ik heb geleerd door met kinderen te werken is dat […] iedereen houdt van kunst.
Het grote verschil tussen volwassenen en kinderen is dat kinderen ons nog nodig hebben om die wereld te ontsluiten.’ Dat geldt nog meer voor de allerkleinsten: baby’s, peuters en jonge kleuters. En hun mogelijkheden om van cultuur te genieten worden ook nog eens gehinderd doordat het aanbod erg beperkt is. Te beperkt, zo blijkt, want alles voor die leeftijdsgroep is altijd direct volzet. Daar ligt dus duidelijk een taak voor iedereen die beroepsmatig of vrijwillig met kinderen bezig is. Allemaal samen – ouders en familie, de kinderopvang, de openbare bibliotheek, het Huis van het Kind, kunstenaars, cultuurprofessionals, de hele cultuur- en welzijnssector – kunnen we kleine en grote kunst- en cultuurprikkels toevoegen aan het dagelijks leven van alle kinderen. Vanaf de dag dat ze geboren worden.
Vanzelfsprekend is het niet, maar we zijn met velen om eraan te werken, en nu is er de visietekst van het agentschap Opgroeien, het Departement Cultuur, Jeugd en Media en de VVSG. Die opent met vijf goede redenen om kunst en cultuur aan de allerkleinsten aan te bieden. Behalve dat ze er recht op hebben en ervan genieten is het ook heel belangrijk voor hun sociale en lichamelijke ontwikkeling. En het leert en helpt hen zich verbaal en non-verbaal uit te drukken.
Tijd voor actie
Meer argumenten om alle jonge kinderen aan hun dosis cultuur te helpen zijn er echt niet nodig. Inzetten op samenwerking tussen cultuur en welzijn (de kinderopvang en organisaties voor gezinsondersteuning en andere die werken met kinderen en gezinnen) helpt om ook gezinnen te bereiken die uit zichzelf niet zo direct stil zouden staan bij het belang en het plezier van cultuurparticipatie. Door nog extra te investeren in de meest kwetsbare kinderen en hun gezin vermijden we dat toegang tot cultuur ook in de toekomst sociaal ongelijk verdeeld blijft. Alle betrokkenen van groot tot klein sensibiliseren en informeren, de ontwikkeling van culturele activiteiten met en voor de allerkleinsten stimuleren en ondersteunen, de kennis over cultuurbeleving door kleine kinderen verspreiden en vergroten, het zijn allemaal aspecten waaraan lokale besturen kunnen meewerken. •
Marleen Capelle is redacteur van Lokaal
Voor Lokaal 05 | 2021
Nog meer inspirerende voorbeelden van kunst en cultuur voor de allerkleinsten vind je op www.expoo.be. Bij de VVSG beantwoordt Annemie Nouwynck met plezier je vragen: annemie.nouwynck@vvsg.be, T 02-211 56 73
Destelbergen: Villa Tuur - Huis van het Kind in de bibliotheek
In 2017 kreeg het Huis van het Kind in Destelbergen een nieuwe locatie en een nieuwe naam: Villa Tuur. De hele vernieuwing werd ingeluid door een burgerparticipatietraject. Families mochten hun verwachtingen voor het Huis van het Kind in Destelbergen formuleren. Daarbij bleek vooral dat het een open plek moest worden waar families zich welkom voelen om vrij binnen te wandelen, met ruimte voor informele ontmoeting. Zo ontstond het idee ook een sterke link te leggen met cultuur. Villa Tuur biedt onderdak aan verschillende organisaties. Er is de kinder- en jeugdafdeling van de bibliotheek van Destelbergen, een consultatiebureau van Opgroeien en de dienst Kinderopvang van de gemeente. Daarnaast vormt Villa Tuur ook de spil van een lokaal netwerk van partnerorganisaties met een kinder- of jeugdwerking, die samen willen werken om meer families te bereiken.
Villa Tuur biedt cultuur voor de allerjongsten. Onthaalouders en kinderdagverblijven kunnen voorleeskoffers lenen via de bibliotheek of de dienst kinderopvang. Villa Tuur en het consultatiebureau van Opgroeien doen mee met Boekstart. Eén keer per maand wordt er op woensdagnamiddag een half uurtje voorgelezen en een half uurtje geknutseld rond een bepaald thema. Daarnaast heeft Villa Tuur een eigen cultuuraanbod voor kinderen van minder dan vijf jaar, als onderdeel van het gemeentelijke kindercultuurlabel ‘Artyshock’. Er zijn ook activiteiten in samenwerking met partners uit het welzijnsveld zoals babymassages en knuffelturnen. Die zijn erg populair. Ten slotte probeert Villa Tuur ook telkens een cultureel karretje te hangen aan grotere evenementen in de gemeente, zoals Buitenspeeldag of Leven in het park.
Veel activiteiten zitten nog in een testfase: uitproberen, effecten meten, haalbaarheid evalueren en bijsturen. Een project dat momenteel in de steigers staat is Boek-aanhuis. Hierbij gaan vrijwilligers voorlezen bij families thuis die de weg naar de bibliotheek niet zo gemakkelijk vinden. Op termijn kunnen ze hen dan meetronen naar de activiteiten van Villa Tuur.
Ideeën te over dus. Tijd om voldoende dingen te realiseren blijkt het grootste heikele punt voor Villa Tuur. Zodra de huidige halftijdse functie van coördinator in voltijds verandert en er ruimte komt voor een extra vrijwilliger, vermindert de druk. Verder wil Villa Tuur minder ad hoc werken. Nu wordt er nog veel uitgeprobeerd en dat is goed, maar families geven aan dat ze wat meer voorspelbaarheid en structuur in het aanbod zouden appreciëren. Zo bouw je ook gemakkelijker een relatie met je publiek op en kun je een vrijwilligerswerking opzetten.
Delfien Versaevel, coördinator van Villa Tuur, villatuur@destelbergen.be of T 09-218 92 58
Link naar de uitgebreide presentatie van Villa Tuur.
