Interview: Trots op de kust

Het is druk in surfclub Windekind in Oostduinkerke. Het strand ligt er door het gure weer verlaten bij, maar de vele surfers halen hun hart op aan de wind en de golven. Drie kustburgemeesters haasten zich naar binnen. Marc Vanden Bussche (Open VLD) is al bijna dertig jaar burgemeester van Koksijde. Geert Vanden Broucke (CD&V, Nieuwpoort) en Wilfried Vandaele (N-VA, De Haan) hebben minder burgemeestersjaren op de teller, respectievelijk acht en vijf.

Kunt u kort uw gemeente voorstellen?

Marc Vanden Bussche: ‘Naast Koksijde maken ook Oostduinkerke, Sint-Idesbald en de landbouwgemeente Wulpen deel uit van de gemeente. Koksijde telt 22.000 inwoners, een aantal dat oploopt tot 60.000 in de zomermaanden en met de dagjestoeristen erbij zelfs tot 80.000. Op om het even welk moment van het jaar zijn er meer dan 22.000 inwoners. Heel het jaar door zijn er tweedeverblijvers.’

Geert Vanden Broucke: ‘Nieuwpoort is een echte vissersstad en is ook gekend als fraaie badplaats aan de Noordzee. Nieuwpoort-Stad heeft een authentieke en historische stadskern en dat willen we zo houden. Nieuwpoort-Bad is meer op bezoekers gericht en ook de aanwezige infrastructuur is hierop afgestemd. Daarnaast zijn er de groene deelgemeenten Sint-Joris en Ramskapelle. In totaal hebben we 11.000 inwoners en 10.400 tweedeverblijvers. Daar komen jaarlijks 1,7 miljoen dagjestoeristen bij.’

Wilfried Vandaele: ‘Tot voor de fusie van 1976 bestond De Haan niet, al werd de naam wel gebruikt als toeristisch label. Uit het samengaan van Klemskerke, Vlissegem en Wenduine ontstond De Haan. Wenduine is een typische kustgemeente die qua look & feel nauw aansluit bij Blankenberge. Het centrum van De Haan is atypisch voor de kust door de bekende concessie, een beschermd dorpsgezicht van 700, 800 kleinschalige villa’s. We streven naar een fiftyfifty verdeling van zo’n 6500 vaste woningen voor onze 12.000 vaste inwoners en even veel tweede verblijven.’

Geert Vanden Broucke: ‘De tweedeverblijfstaks is en blijft een belangrijke bron van inkomsten voor alle badplaatsen en ook voor Nieuwpoort. Investeringen in dienstverlening, patrimonium en infrastructuur komen iedereen ten goede, ook tweedeverblijvers

Enkele weken geleden stelde het hof van beroep in Gent een tweedeverblijver in het gelijk die klacht had ingediend tegen de tweedeverblijfstaks in Knokke. Hoe kijkt u naar dat arrest?

Marc Vanden Bussche: ‘Ik las onlangs dat in Frankrijk de staat de zones vastlegt waar een tweedeverblijfstaks wordt opgelegd, als tool om de eersteverblijvers te bevoordelen. Dat is precies de reden waarom ook wij die toepassen. Zonder vaste inwoners kunnen we niet overleven, want dan schiet er van het sociaal weefsel niet veel over, dan verdwijnen de scholen, de winkels, de bedrijven, de ziekenhuizen. Om eersteverblijvers aan te trekken heffen wij net als Knokke geen aanvullende personenbelasting.’

Geert Vanden Broucke: ‘De tweedeverblijfstaks is en blijft een belangrijke bron van inkomsten voor alle badplaatsen en ook voor Nieuwpoort. Hij is noodzakelijk om onze stad uit te bouwen tot een jonge, moderne en dynamische badstad. Investeringen in dienstverlening, patrimonium en infrastructuur komen iedereen ten goede, ook tweedeverblijvers.’

Wilfried Vandaele: ‘De taks is bij ons vrij laag, 550 euro, maar wordt wel geïndexeerd. Hij levert 7 miljoen euro aan inkomsten op. Onze aanvullende personenbelasting van vijf procent levert 3 miljoen euro op, de onroerende voorheffing 9 miljoen euro.’

Nieuwpoort ontving in 2022 340 euro per inwoner uit het Gemeentefonds, De Haan 301 euro en Koksijde 193 euro. Het bedrag voor Koksijde is zo laag omdat de gemeente geen APB heft. Het Vlaamse gemiddelde is 443 euro. Is dat een doorn in het oog van de kustgemeenten?

Marc Vanden Bussche: ‘Het bevestigt in elk geval dat onze stem onvoldoende wordt gehoord in Brussel. Onze situatie is zo uitzonderlijk dat de acht kleinere kustgemeenten – zonder de steden Oostende en Brugge – beter een eigen belangenvereniging zouden vormen.

Wilfried Vandaele: ‘De parameters voor de verdeling van het Gemeentefonds mogen wel eens vernieuwd worden. Maar je krijgt een correctie nooit verkocht zonder de globale pot te vergroten, want dat zou betekenen dat sommigen minder ontvangen dan nu. Van de kustgemeenten krijgen enkel Oostende en Brugge veel centen uit het Gemeentefonds, meer dan het dubbele van onze 300 euro per persoon. Dankzij het openruimtefonds zijn we wel een van de sterke groeiers.’

Hoe kijkt u naar de regiovorming? Wilfried Vandaele: ‘De kustgemeenten zijn verspreid over drie verschillende regio’s. Wij zijn ondergebracht in de regio Middenkust met onder meer Oostende. Maar voor dossiers zoals huisvuilophaling en sociale huisvesting zijn we historisch echt georiënteerd op Blankenberge en Brugge. Die banden doorknippen en ons op de nieuwe regio richten vraagt veel energie en middelen.’

Geert Vanden Broucke: ‘De Panne, Koksijde en Nieuwpoort zijn ingedeeld bij de regio Westhoek. Voor ons is het Westhoekoverleg niet echt stimulerend, aangezien de besluiten niet voordelig zijn voor de kustgemeenten. De onderwerpen die bovendien voor ons relevant zijn, zijn voor de andere Westhoekgemeenten minder van belang en omgekeerd.’

Marc Vandenbussche: ‘Er is geen verbinding met het openbaar vervoer, geen autosnelweg, niemand van hier werkt in Ieper. Ik vrees dat die regiovorming tot mislukken gedoemd is. De brandweerzone Westhoek werkt ook niet, we raken het niet eens over de financiële verdeelsleutel. Als kustgemeenten hebben we de financiële draagkracht om te investeren, maar andere gemeenten in de zone hebben die ruimte niet. We hebben voorgesteld om een brandweerzone te vormen met Nieuwpoort en De Panne, de drie gemeenten van de politiezone Westkust, maar dat is federaal niet geaccepteerd.’

Wilfried Vandaele: ‘Omdat onze kustlijn niet lang is en we geen arme drommels zijn, kunnen we de zeespiegelstijging opvangen. Maar de mensen zullen moeten meedenken en aanvaarden dat er bijvoorbeeld een duin komt. Het is eigenlijk absurd dat wij elke keer het strand effenen zodra er zandophopingen zijn.

Welke hefbomen, behalve fiscaliteit, zet u nog in om inwoners aan te trekken?

Geert Vanden Broucke: ‘Het nieuwe RUP in Nieuwpoort-Stad stimuleert ontwikkelaars om woonhuizen te bouwen en stimuleert ook om bestaande woonhuizen te beschermen. Nieuwpoort wenst immers een leefbare en levendige stad te zijn waar jonge gezinnen zich graag willen vestigen. Als extra geven we mensen onder 35 jaar een aanzienlijke premie als ze in Nieuwpoort een woning kopen en zich in onze stad domiciliëren. In anderhalf jaar hebben we de premie al meer dan zestig keer toegekend.’

Wilfried Vandaele: ‘Voor alle nieuwe verkavelingen geldt bij ons een domiciliëringsplicht. We hebben langer geleden ook nog BPA’s opgemaakt om appartementen te verbieden in bepaalde wijken, en je ziet dat dat gewerkt heeft.

Dat brengt ons naadloos bij de ruimtelijke ordening aan de kust. Een artikelenreeks in De Standaard afgelopen zomer schetste niet altijd een even fraai beeld.

Marc Vanden Bussche: ‘Stedenbouw en ruimtelijke ordening zijn goed gereglementeerd. Een gemeente, laat staan een schepen of burgemeester, kan niet zomaar iets doen. We hebben professionele stedenbouwkundig ambtenaren, het college beslist collegiaal, de gemeenteraad buigt er zich over, er is een beroepsmogelijkheid bij de provincie en bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Dat kustgemeenten daar onzorgvuldig mee zouden omspringen is larie en apekool.’

Geert Vanden Broucke: ‘Bij vergaderingen met bouwpromotoren doe ik steeds een beroep op onze stedelijke dienst Omgeving. Zij geven mij het nodige advies en samen kijken we welke projecten er mogelijk zijn in Nieuwpoort. Zo keuren wij regelmatig projecten af die niet bij onze visie passen. Helaas worden sommige plannen door de deputatie in beroep toch goedgekeurd. Dat is onbegrijpelijk.’

Wilfried Vandaele: ‘In achterkamertjes geloof ik ook niet. Maar er is natuurlijk een verschil in beleid. De ene gemeente laat meer hoogbouw toe dan de andere. Zeer jammer is dat je als gemeente een lijn trekt maar in beroep soms wordt teruggefloten door de deputatie.’

Stedenbouw is zeer ingewikkeld. Projectontwikkelaars beschikken over middelen en specialisten, kunnen de gemeenten voldoende tegengewicht bieden?

Marc Vanden Bussche: ‘Je mag projectontwikkelaars niet afschilderen als haaien. Dat zijn vaak zeer professionele mensen, die je als gemeente ook nodig hebt om projecten te realiseren.’

Wilfried Vandaele: ‘Het is normaal dat zij, binnen de visie van de gemeente, het onderste uit de kan proberen te halen. Maar dat doet de gewone burger ook. Je kunt je de vraag stellen of je als plaatselijk politicus niet té dicht bij de mensen staat om dat soort beslissingen te nemen. Kunnen we voldoende tegengewicht bieden aan de specialisten van de bouwpromotoren? Niet altijd. Stedenbouwkundig ambtenaar is een knelpuntberoep, we hebben een kleine dienst, een grote promotor heeft meer stedenbouwkundigen, meer juristen.’

Geert Vanden Broucke: ‘Onze ambtenaren verdedigen met hand en tand de visie van de stad. Je merkt dat bouwpromotoren meer en meer meedenken in die visie. De kwaliteit van hun werk neemt toe.’

Is onze kust lelijk?

Marc Vanden Bussche: ‘Dat cliché doet me telkens weer pijn. We hebben fantastische stranden, in onze gemeente zijn er 700 hectare duinen, natuurgebieden met een netwerk van wandel- en fietspaden.’

Wilfried Vandaele: ‘De Haan heeft 155 hectare duinbos.’

Lelijk slaat natuurlijk vooral op de muur van appartementsgebouwen.

Marc Vanden Bussche: ‘Daar wordt altijd de nadruk op gelegd, maar dat we architecturaal waardevolle villa’s beschermen komt nooit in de pers. We doen dat op vrijwillige basis in samenspraak met de eigenaars. Ze krijgen een subsidie van de gemeente, in ruil verbinden ze er zich toe de villa niet af te breken en aanvaarden ze regels voor eventuele verbouwingen. Op die manier hebben we al 150 woningen uit de belle époque beschermd. Bij ons mag trouwens maximaal zeven verdiepingen hoog worden gebouwd op de dijk.’

Geert Vanden Broucke: ‘Onze kust heeft een resem troeven waar we trots op mogen zijn. Zo kunnen we in Nieuwpoort uitpakken met heel wat indrukwekkende landmarks, mooie kunstwerken en ruime groenzones. Als stad doen wij ons uiterste best om deze facetten zo goed mogelijk bekend te maken, maar helaas is niet iedereen al op de hoogte.’

Hoe kan een kustgemeente een band opbouwen met tweedeverblijvers?

Marc Vanden Bussche: ‘Die band is er meestal al, wanneer ze een appartement of huis kopen. Ze hebben hier een deel van hun jeugd doorgebracht.’

Wilfried Vandaele: ‘De volgende stap is dat ze hier op latere leeftijd ook effectief komen wonen. De band is doorgaans zeer hecht, daar moet je niets speciaals voor doen.’

Geert Vanden Broucke: ‘Wij zetten sterk in op onze culturele, sportieve en toeristische activiteiten, zodat tweedeverblijvers kunnen genieten van een boeiende vakantieperiode in Nieuwpoort. Ook wat betreft dienstverlening doen wij ons uiterste best om hen een tweede thuis aan te bieden.’

Marc Vanden Bussche: ‘De jonge mensen gaan steeds bewuster om met afval, dat is een goede evolutie. Want netheid van het openbaar domein is echt cruciaal voor de kustgemeenten. We investeren daar veel in.

Dat is wellicht anders met mensen die voor een week of twee weken naar de kust komen, in een appartement of op een camping. Hoe neem je die mee in bijvoorbeeld het afvalbeleid van de gemeente?

Wilfried Vandaele: ‘Dat is moeilijk. Vroeger werden de grote campings beheerd door een campinguitbater die ervoor zorgde dat het afval op het juiste moment werd buitengezet. Nu huren mensen een vissershuisje en zetten hun afval gewoon aan de deur wanneer ze vertrekken. Ook bij appartementsgebouwen is er doorgaans niemand die daarvoor de verantwoordelijkheid opneemt.’

Geert Vanden Broucke: ‘Wij werken met afvaleilanden die gespreid zijn over de stad. Daar kunnen mensen hun afval tegen betaling naartoe brengen. De installatie en het onderhoud van deze eilanden is natuurlijk niet goedkoop, maar het afval laten ophalen komt toch nog duurder uit.’

Marc Vanden Bussche: ‘De jonge mensen gaan wel steeds bewuster om met afval, dat is een goede evolutie. Want netheid van het openbaar domein is echt cruciaal voor de kustgemeenten. We investeren daar veel in. Elke morgen om vijf uur trekken onze ploegen er al op uit om het strand op te ruimen.’

Wilfried Vandaele: ‘Wij hebben een eigen huisvuilwagen aangekocht, aanvullend aan de reguliere ophaling door de intercommunale.’

Geert Vanden Broucke: ‘We staan nog zelf in voor de afvalophaling. Naast die reguliere service rijdt er voortdurend iemand rond met een vrachtwagen om vuilnis op te halen. Op toeristische topdagen maken we de afvalbakken op de zeedijk soms tot vier keer toe leeg. We dragen de netheid van onze stad namelijk hoog in het vaandel. Daarnaast hebben we een vuilnisbakkenplan opgemaakt voor de Zeedijk. Zo zullen er nieuwe ruime ondergrondse afvalbakken geplaatst worden.’

Hoe gaat u om met de meeuwen die vuilniszakken openhalen zodra ze worden buitengezet?

Wilfried Vandaele: ‘Dat is een ramp. We hebben al sterkere zakken geprobeerd, het helpt niet. De aparte afhaling van gft doet er ook al geen goed aan.’

Geert Vanden Broucke: ‘Dankzij de afvaleilanden kunnen mensen hun afval snel deponeren. Doordat het snel opgeborgen wordt, is er minder kans dat de meeuwen het openhalen. Toch werken wij ook nog met afvalzakken die vaak meeuwen aantrekken. Door frequente afvalophalingen in te lassen, proberen wij dit probleem tegen te gaan.’

Marc Vanden Bussche: ‘We promoten het gebruik van particuliere containers. De vuilniszakken worden kleiner en duurder, de containers goedkoper. Misschien kunnen we binnenkort de vuilniszakken helemaal achterwege laten.’

Wilfried Vandaele: ‘In een appartement is dat natuurlijk niet vanzelfsprekend. Nieuwe appartementsgebouwen moeten wel een afvallokaal hebben, dat staat zo in de bouwvergunning.’

Tot slot, om de kust te vrijwaren voor de gevolgen van de stijging van de zeespiegel liggen nog twee scenario’s op tafel: de zee verder weghouden door het strand te verlengen of duinen creëren tussen dijk en strand. Wat denkt u daarvan?

Marc Vanden Bussche: ‘Destijds is de dijk te dicht bij het strand aangelegd in plaats van achter de duinen zoals in Nederland. Dat kunnen we niet meer rechtzetten. Gelukkig heeft Koksijde nog veel duinen.’

Geert Vanden Broucke: ‘In Nieuwpoort is de bouw van een stormvloedkering al gestart. Deze constructie moet de stad en het hinterland beschermen tegen de stijging van het waterpeil.’

Wilfried Vandaele: ‘Wenduine is de zwakste schakel, daar zal iets moeten gebeuren. In het kader van de kustveiligheid zijn de dijken aangepast en er staat al een keermuur, maar we zullen verder moeten gaan met het oog op de lange termijn. De scenario’s die nu op tafel liggen zijn de minst ingrijpende. Bij het verbreden van het strand of het terugdringen van de zee zijn er veel vragen over kostprijs en onderhoud. Een tweede stap zou dan een duin voor de dijk zijn. Omdat onze kustlijn niet lang is en we geen arme drommels zijn, kunnen we de zeespiegelstijging opvangen. Maar de mensen zullen moeten meedenken en aanvaarden dat er bijvoorbeeld een duin komt. Het is eigenlijk absurd dat wij elke keer het strand effenen zodra er zandophopingen zijn. Zo halen we elke natuurlijke bescherming weg in functie van het toerisme. Maar voor heel veel gezinnen én voor de gemeente zelf is dat toerisme natuurlijk wel de belangrijkste inkomstenbron.’ —