SDG's: Vlaamse lokale besturen bekroond tot SDG-pioniers

SDG Pioneer worden is geen vrijblijvend traject. Lokale besturen die het certificaat willen behalen, engageren zich om de duurzaamheidsdoelstellingen in de praktijk te brengen. Ze mobiliseren de organisatie voor SDG-acties en rapporteren over de geboekte resultaten. Dat vereist inspanningen van zowel de administratie als het politieke niveau. Zeven lokale besturen namen de handschoen op en tekenden begin 2021 in op het programma.

Het programma is opgebouwd rond zes werkwoorden. Die geven structuur aan de SDG-actieplannen van de deelnemers en vormen ook de resultaatsgebieden waarop zij op het einde geëvalueerd worden: van begrijpen waarover het gaat, over organiseren, uitklaren en formuleren, tot monitoren en uiteindelijk het rapporteren van de actieresultaten.

Van de pioniers werd verwacht dat ze op elk van de zes resultaatsgebieden stappen vooruitzetten. Daar stonden ze niet alleen voor. Onder deskundige begeleiding van de VVSG, CIFAL Flanders en IDEA Consult volgden zij lezingen, workshops, visitaties en lerende netwerken. Op gerichte momenten kregen zij praktische instrumenten aangereikt, zoals een subsidiescan, een SDG-toets voor projecten, een op maat gemaakt online dashboard met indicatoren en een format voor een communicatieplan.

IDEA Consult adviseerde de lokale besturen in de ontwikkeling van hun duurzaamheidsstrategie. Zij stonden ook in voor het up-todate houden van de SDG-monitor, de uitvoering van een SDG-scan en de begeleiding bij het opstellen van het SDG-actieplan

Dirk De fauw, burgemeester Brugge: ‘Onze beleidsnota 2018-2024 werd volledig geschreven met verwijzing naar de SDG’s. In de voorbije jaren konden we al veel realiseren samen met de scholen, de bedrijven, de stadsdiensten. Om de SDG’s tegen 2030 te realiseren zullen in de komende legislatuur nog heel wat inspanningen gedaan moeten worden.’

Saartje Ieven, schepen van leefmilieu in Landen, blikt tevreden terug op het traject: ‘De voorbije jaren besteedden we veel aandacht aan kennismaking met de SDG’s door het personeel. We maakten een realistisch, maar ambitieus actieplan op dat we systematisch opvolgen en evalueren. De SDG’s vormden het uitgangspunt en worden zo structureel in het beleid verankerd.’

De VVSG ondersteunde bij sensibilisering en de integratie van de SDG’s in het beleid en organiseerde de lerende netwerken. CIFAL Flanders , de lokale hub van UNITAR onder het CIFAL Global Network, verzorgde de eerste kennismaking met de SDG’s, organiseerde de evaluatiemomenten en reikte de SDG Pioneercertificaten uit.

Alles begint bij draagvlak

Tijdens een kick-offevenement in elke gemeente nam CIFAL Flanders de hele organisatie mee in de wondere wereld van Agenda 2030. Elke gemeente stelde een SDG-werkgroep van enthousiaste trekkers samen. Die kreeg de opdracht collega’s warm te maken voor het duurzaamheidsverhaal en hen te mobiliseren voor het actieplan.

Dat deden ze door interne opleidingen te geven, de SDG’s op te nemen in interne communicatie, ‘SDG-fun-momenten’ te organiseren op personeelsfeesten en teambuildings. Ze toetsten het meerjarenplan en beleidsvoorstellen af aan de SDG’s. De pioniergemeenten zijn ook trouwe deelnemers aan de Week van de Duurzame Gemeente, de jaarlijkse publiekscampagne van de VVSG.

Originaliteit was troef bij de pioniers. Kontich organiseerde een SDG-bingo, Huldenberg een SDG-quiz en Landen een SDG-dartstoernooi. Kalmthout deelde SDG-krasloten uit waarmee je lokale en fairtradeproducten kon winnen. In Lebbeke brachten SDG-ambassadeurs het duurzaamheidsverhaal tot bij de diensten.

Ook Brugge haalde alles uit de kast, want voor een grote organisatie is draagvlakversterking geen sinecure. Zij gaven het groepsgevoel en de actiebereidheid een opkikker met een SDG-radioshow waarin medewerkers en mandatarissen vertelden hoe zij zich elke dag inzetten voor een duurzame wereld. Alle interviews en filmpjes werden verzameld op een interne SDG-landingspagina.

Harelbeke ademt SDG’s: ze zijn prominent aanwezig in de stadsgebouwen, op evenementen, in het straatbeeld en zelfs op dienstauto’s. Vanwege zijn lange staat van dienst behaalde Harelbeke het Pioneercertificaat via een versnelde procedure. Het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling kroonde Harelbeke in 2020 al tot ‘SDG Voice’. De stad nam het ambassadeurschap op en maakte het grote publiek warm voor de SDG’s.

Van draagvlak naar actie

Draagvlak en communicatie zijn broodnodig, maar brengen an sich niets bij aan de realisatie van de SDG’s. De actieplannen van de pioniers vormden dan ook het sleuteldocument van het traject. Elke pionier legde hierin eigen accenten, maar nam acties op voor elk van de zes resultaatsgebieden én voor de vijf pijlers van duurzame ontwikkeling: People, Planet, Prosperity, Peace en Partnership. Elke actie kreeg een trekker, een timing met mijlpalen en een indicator.

Landen haalde in 2022 het nationale nieuws met overstromingen. De oppervlakte van ‘de grootste stad van het platteland’ is voor 89% onbebouwd en bestaat voor slechts 2% uit bos. Inzetten op vergroening, ontharding en buffercapaciteit is dan ook de boodschap. Een belangrijke actie uit het SDG-actieplan was daarom de aanplanting van 5000 bomen per jaar. In 2022 plantte Landen maar liefst 3,4 hectare bos aan.

Huldenberg zette volop in op duurzaam waterbeheer met een hemelwateren droogteplan. Een grachtenbeheersplan is in opmaak. Begin dit jaar besliste het gemeentebestuur om het dorpsplein volledig te ontharden en te vergroenen tegen 2026. De inwoners mogen mee bepalen hoe het toekomstige Gemeenteplein er zal uitzien.

Sophie Baeckelmans, schepen voor Omgeving in Kontich: ‘De SDG’s geven ons een kader om dienstoverschrijdend samen te werken aan Agenda 2030. Een mooi voorbeeld van deze samenwerking is het VK-tegelwippen waar we momenteel eerste in het klassement staan. Dankzij de samenwerking tussen de diensten werden er onthardingsprojecten gerealiseerd op het openbaar domein en werden er acties op poten gezet om onze inwoners te ontzorgen en inspireren.

Alain Top, burgemeester Harelbeke: ‘De SDG’s vormen de rode draad doorheen ons beleid. We hebben deze concreet vertaald in ons meerjarenplan, één voorbeeld hiervan is het openleggen van onze Gaverbeek. We zijn een trotse SDG Pioneer, maar willen onze duurzaamheidsambities scherp houden. Daarom hebben we niet getwijfeld om de volgende stap te zetten en in te tekenen in het SDG Championtraject.’

Lebbeke vergroent door de aanleg van een ‘herdenkingsbos’, waarin overledenen herdacht worden door de aanplanting van een boom. Nog een mooie actie uit hun actieplan was het coachingstraject in samenwerking met Mooimakers. Tal van acties tegen zwerfvuil werden opgezet.

Een belangrijk onderdeel van het SDG-actieplan in Kontich is het klimaatactieplan, met tal van acties die zeer concreet bijdragen aan de SDG’s. Een van de speerpunten in het klimaatactieplan is energie-efficiëntie van de woningen. Kontich maakte een premiereglement op om energiebesparende maatregelen betaalbaar te maken voor haar inwoners. Zo maakt Kontich woningen energiezuiniger zonder iemand achter te laten in het nastreven van de klimaatdoelstellingen.Ook in het eigen patrimonium werden energiebesparende maatregelen genomen. Een vrijwillig Tuinrangerteam helpt Kontich bij het realiseren van haar natuur- en klimaatdoelstellingen via de tuinen van haar inwoners.

‘Laat niemand achter,’ het basisprincipe van Agenda 2030, weerklinkt luid in het SDG-actieplan van Kalmthout. Tijdens de Week van de Duurzame Gemeente van 2021 gaf de sociale kruidenier biologische groentepakketten weg. In 2022 maakten de bezoekers van de sociale kruidenier soep en spreads met groenten uit de natuurlijke boerderij De Zwanenberg. Het dagelijks aanbod van de sociale kruidenier bevat steeds voldoende groenten en fruit.

Ook internationaal is Kalmthout solidair. Elk jaar ondersteunt de gemeente meer dan tien projecten in het Globale Zuiden voor een totaalbedrag van 17.500 euro. Daarbovenop verleent Kalmthout noodhulp en ondersteunt het lokale verenigingen die internationaal actief zijn met werkingssubsidies.

Harelbeke timmert samen met zijn inwoners en partners in binnen- en buitenland aan de SDG’s. Die vormen de rode draad van de samenwerking tussen Harelbeke en partnerstad Eenhana in Namibië. Bij overheidsopdrachten hanteert Harelbeke de duurzaamheidsinvalshoek: de SDG’s zijn een criterium voor de aanbesteding van de bouw van een nieuwe vrijetijdssite en ook bij de heraanleg van straten en in het aankoopbeleid is de brede duurzaamheidsvisie van Agenda 2030 leidend.

Een van de SDG-paradepaardjes van de stad Brugge is het project ‘SDGeneration’, een verzamelnaam voor alle leerlingen en leerkrachten die samen strijden om de SDG’s te behalen. Deelnemende scholen uit Brugge, Beernem, Blankenberge, Damme, Knokke-Heist, Oostkamp en Zedelgem verdienen punten als ze duurzame acties op poten zetten. Hoe groter de impact van de actie, hoe meer punten. Scholen die voldoende punten verdienen, worden echte ‘SDG Warriors’. Een tv-reporter van ‘SDG-TV’ brengt de acties in beeld.

Versnellen in de volgende legislatuur

Het verhaal van de zeven pioniers stopt hier niet. De SDG’s moeten tegen 2030 gerealiseerd zijn, tijd dus om een versnelling hoger te schakelen. De pioniers, en samen met hen veel andere Vlaamse lokale besturen, zien de lokale verkiezingen van 2024 als een unieke kans om hun beleid af te stemmen op Agenda 2030. De SDG’s zullen verregaand geïntegreerd worden in de nieuwe beleidsplanningscyclus. Uiteraard kunnen de pioniers, maar bij uitbreiding alle Vlaamse lokale besturen, daarvoor rekenen op ondersteuning van de VVSG in de vorm van advies, vorming en instrumenten. —