Gezonde gemeente: Snel zoeken in het preventieaanbod

Artsen geven aan dat doorverwijzen naar het preventieaanbod niet vlot verloopt. Dat komt onder meer doordat het preventielandschap, met uiteenlopende thema’s als gezond eten, slapen, bewegen of sociale contacten, heel versnipperd is. Artsen zien door de bomen het bos niet meer. Bovendien werken zij, maar ook andere hulpverleners, onder hoge druk en moeten ze hun cliënten op korte tijd helpen. Dat kan vooral nadelig zijn voor kwetsbare groepen met minder gezondheidsvaardigheden die net het meest te winnen hebben bij preventie.

Een online zoektool waarmee je het laagdrempelige preventieaanbod op maat van de cliënt snel en makkelijk terugvindt, zou dus zeker grote voordelen bieden. Een huisarts kan een patiënt met overgewicht dan bijvoorbeeld makkelijk doorverwijzen naar laagdrempelige beweeglessen in de wijk. Of een maatschappelijk werker kan een vluchteling een groepscursus aanraden om zijn of haar mentale weerbaarheid te verhogen.

Aan welke eisen moet zo’n preventiezoeker voldoen? Eerstelijnszone Gent, de stad Gent (Dienst Gezondheid en Zorg), Logo Gezond+ en het Netwerk Gezondheidspromotie onderzochten het in samenwerking met de Arteveldehogeschool. 170 Gentse hulpverleners met uiteenlopende profielen en uit verschillende organisaties vulden tussen mei en september 2021 een online enquête in. Daarnaast werden er ook vier diepte-interviews afgenomen en was er een focusgroepgesprek.

Uit de resultaten blijkt dat de respondenten heel gelijkaardige verwachtingen van een preventiezoeker hebben. Die moet het aanbod samenbrengen in één overzichtelijk, gebruiksvriendelijk platform dat vooral tijdwinst moet opleveren. Het aanbod moet kleinschalig, laagdrempelig en wijkgericht zijn. De preventiezoeker moet zowel voor hulpverleners als voor de patiënten zelf toegankelijk zijn. De belangrijkste filterfuncties zijn: prijs, locatie en trefwoord. Bij alle activiteiten moeten prijs, doelgroep, bereikbaarheid en toegankelijkheid vermeld worden. Belangrijke functies zijn ook een printbare versie en een Google translate-optie. De preventiezoeker moet een overzicht van de Gentse organisaties geven die preventief aanbod organiseren, mét een aanspreekpunt en contactgegevens voor vragen. Het aanbod in de tool moet uiteraard up-to-date gehouden worden. Bovendien is wervende en weerkerende communicatie een must om de preventiezoeker breed bekend te maken.

De ontwikkeling van een nieuwe tool vraagt duidelijk een groot budget en blijvende personeelsinzet. Maar door het gat dat de coronapandemie geslagen heeft, is het momenteel niet evident om daar projectmiddelen voor te vinden. De stad Gent alleen trok al 21,9 miljoen euro uit om de directe gevolgen van corona op te vangen. Maar niet enkel in Gent is er een behoefte aan een preventiezoeker: alle eerstelijnszones zouden die goed kunnen gebruiken. Samenwerking op Vlaams niveau zou dus ideaal zijn. De werkgroep die in Gent rond preventie werkt, onderneemt daarvoor verdere stappen.

In afwachting van de ontwikkeling van een preventiezoeker is er nu al een overzichtspagina met laagdrempelig preventieaanbod uitgewerkt op de website van ELZ Gent. Zestig procent van de respondenten uit het onderzoek geeft aan tevreden te zijn over die pagina, wat een stimulans is om ze verder uit te werken en te verfijnen. ‘Zelf krijgen we meestal vragen over financiële zaken,’ vertelt Dominique Rigoir, onthaalmedewerker Welzijnsbureau Bloemekenswijk. ‘Af en toe verwijs ik bijvoorbeeld in geval van eenzaamheid door naar het lokaal dienstencentrum, maar het is heel goed om te weten dat er nu ook een preventiepagina beschikbaar is met een overzicht van het wijkgerichte aanbod, zodat we zaken gericht kunnen meegeven. Dat doet ons ook stilstaan bij het belang van preventief werken.’

Als alle hulpverleners inzetten op preventie, kan dat grote gezondheidswinst opleveren. In Vlaanderen is immers een op de vijf sterfgevallen in theorie vermijdbaar: 87 procent kan voorkomen worden (zelfdodingen, longkanker, hartfalen) en 33 procent is behandelbaar (borstkanker, dikkedarmkanker, hartfalen, beroerte). Een mooi voorbeeld is dikkedarmkanker. In Vlaanderen kan sedert 2013 iedereen van 56 tot en met 74 jaar gratis deelnemen aan het bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker. Het aantal gevallen daalde daardoor van meer dan 35 per 100.000 inwoners per jaar bij de start tot maar 30 in 2020. Toch neemt in Vlaanderen 51,5 procent niet deel aan het bevolkingsonderzoek, in Gent is dit 56,4 procent.

Ondanks het bewezen nut gaat er in de gezondheidszorg nu amper twee procent van het budget naar gezondheidsbevordering en ziektepreventie, wat ondermaats is. De enquête bevestigt ook het vermoeden dat maar weinig hulpverleners systematisch doorverwijzen naar het preventieaanbod: amper vijf procent. Het gaat dan voornamelijk om gezondheidspromotoren, huisartsen en hulpverleners binnen de wijkgezondheidscentra.

Tijdsdruk en een versnipperd preventieaanbod zijn niet de enige oorzaken voor dat lage percentage. Huisartsen wijzen erop dat mensen vaak te lang wachten en pas langskomen als ze ziek zijn, wat preventiegericht werken uiteraard bemoeilijkt. Ook de patiënt moet dus nog overtuigd worden van het belang van preventie. Kortom, er is duidelijk meer nodig dan een nieuwe zoektool om de omslag naar preventie te maken.

Tegelijk blijkt uit de diepte-interviews en het focusgroepgesprek dat hulpverleners wel een hoge nood ervaren aan een laagdrempelig betaalbaar preventieaanbod, zowel individueel als in groep. Ook de lange wachtlijsten voor aanbod op maat van mensen met een beperking of met psychische kwetsbaarheid blijven een heikel punt. Lien van Oyen, gezondheidspromotor bij Wijkgezondheidscentrum Malpertuus, formuleert het zo: ‘In de Gentse wijkgezondheidscentra zien we alsmaar meer jongeren en kinderen met overgewicht. De coronapandemie heeft dat nog versterkt. Wijkgezondheidscentra spelen daarop in. Zo organiseren we workshops over gezonde voeding en opvoeding voor jonge gezinnen, in samenwerking met wijkpartners. Sommige wijkgezondheidscentra hebben ook een diëtist in huis. Dat biedt mogelijkheden. Zelfstandige privédiëtisten zijn vaak te duur voor wie het aanbod nodig heeft.’

Binnen Eerstelijnszone Gent maken de stad en de vele gezondheids- en welzijnspartners al jaren werk van preventie om actief en gezond te leven. Om de omslag naar preventie te verwezenlijken zet ELZ samen met al die partners in op maximale ondersteuning en vorming van de Gentse zorg- en welzijnssector. De ontwikkeling van een preventiezoeker kan daarbij een nuttig hulpmiddel zijn, niet alleen voor hulpverleners, maar ook voor de doelgroep zelf. —

Inge De Roose, Lotte Vermeersch en Lieve Vanoverschelde dienst Regie Gezondheid en Zorg van de stad Gent, Michèle Van Elsander en Jora Mommerency ELZ Gent,  Alexine Van de Weghe bij Logo Gezond+, Christophe Wille en Hermien Dimolein Arteveldehogeschool
Voor Lokaal 05 | 2022

De VVSG werkte samen met de stad Gent om de ongelijkheid in gezondheidsvaardigheden te bestrijden. Een warme en persoonlijke ondersteuning van kwetsbare burgers is daarbij essentieel. Door de inzet van vrijwillige gezondheidsgidsen worden mensen ondersteund om hun gezondheidsvaardigheden te versterken, de toegankelijkheid naar gezondheidszorg te verhogen en aandacht te hebben voor zelfzorg en een gezonde levensstijl. Naast de persoonlijke ondersteuning met gezondheidsgidsen zijn ook de gezondheids- en welzijnsorganisaties via inspiratiedagen, workshops en een lerend netwerk gesensibiliseerd betreffende gezondheidsvaardigheden. Zie ook www.vvsg.be/gezondheidsongelijkheid