Bestuur: Verbeter je buurt, speel het budgetspel

Meerdere Vlaamse steden en gemeenten ontwikkelden al burgerbudgetprogramma’s in wisselende maten en met eigen accenten. In Oostende en Dendermonde bijvoorbeeld kunnen inwoners hun ideeën voor buurtinitiatieven en -projecten indienen en ervoor stemmen via een digitaal inspraakplatform. Beringen ging tijdens de covidperiode van start met een ‘coronabuurtbudget’ om met kleine projecten de effecten van de pandemie te temperen door buurten aangenamer te maken en eenzaamheid tegen te gaan. Gent maakt in de huidige bestuursperiode ruim 6 miljoen euro Wijkbudget vrij, terwijl Genk met het eigen Burgerbudget voor in totaal 3 miljoen euro wil inspelen op drie vooraf bepaalde thema’s, namelijk talentontwikkeling, klimaat en duurzaamheid, en armoede en sociale ongelijkheid. Wat leert de ervaring in Kortrijk?

Het bestuur van Kortrijk lanceerde in september 2021 een eerste open oproep voor het ‘burgerbudget’ en maakte daarbij 100.000 euro vrij om creatieve, vernieuwende acties in de stad uit te voeren. Elke Kortrijkzaan of Kortrijkse vereniging die zelf de handen uit de mouwen wil steken om de stad leefbaarder of aantrekkelijker te maken, kon gedurende vijf maanden een idee indienen. ‘De stad ondersteunde in het verleden al burgerinitiatieven,’ duidt burgemeester Ruth Vandenberghe, die ook bevoegd is voor burgerparticipatie en gebiedswerking. ‘Het burgerbudget bouwt voort op eerdere initiatieven als Kortrijk doet mee en Wijk aan zet.

Verschillende diensten van de stad zijn actief betrokken bij de ontwikkeling ervan: zowel de ruimtelijke diensten die een hand moeten hebben in de uitvoering van de projecten, als diensten die doelgroepgericht werken, zoals Team Jeugd, het buurtwerk en de lokale dienstencentra. Met het burgerbudget willen we vooral eigenaarschap bij inwoners stimuleren.’ Het burgerbudget is onderdeel van het Kortrijkse participatieprogramma Kortrijk Spreekt, tegelijk ook de naam van het digitale participatieplatform waarlangs burgers en burgergroepen hun voorstellen kunnen overmaken.

Uit alle hoeken van Kortrijk werden in deze eerste cyclus ruim veertig ontvankelijke projectvoorstellen ingediend, goed voor een totaal aangevraagd budget van meer dan een miljoen euro. Die projectvoorstellen werden meegenomen naar de tweede fase in de procedure: de online budgetgame. Dat is een stemproces waarbij gedurende een maand elke geregistreerde bezoeker die voldoet aan de voorwaarden – gedomicilieerd zijn in Kortrijk en minstens zestien jaar oud zijn –, op het participatieplatform van de stad het virtuele totaalbudget van 100.000 euro mag verdelen over de geselecteerde voorstellen. Bezoekers kiezen voor projectvoorstellen, inclusief die van henzelf, door ze in een virtueel winkelmandje te plaatsen tot het totaalbudget opgebruikt is. Om door te gaan naar de volgende fase, moet een projectvoorstel in minstens vijftig verschillende winkelmandjes belanden. Dat was nu voor 38 projecten het geval.

Een gelote burgerjury van acht leden beoordeelde de overgebleven projecten vervolgens in drie rondes. De jury zelf is representatief samengesteld uit een groep van 47 kandidaten, onderverdeeld per leeftijdscategorie (vanaf zestien jaar) en per Kortrijkse deelgemeente. Na een eerste schifting konden de aanvragers van veertien overgebleven projecten hun voorstel mondeling toelichten. Uiteindelijk werden acht winnende projecten geselecteerd voor ondersteuning, met bedragen variërend van 2100 euro tot 28.750 euro. Het college van burgemeester en schepenen bekrachtigde de definitieve toekenning van het Burgerbudget.

De gekozen projecten raken aan een divers gamma aspecten van de buurt, de openbare ruimte en de lokale samenleving. Ontmoeting, beleving en sociale dienstverlening zijn terugkerende motieven. Artistieke muurschilderingen of verftekeningen fleuren in één wijk oude schoolgebouwen op, in een andere schoolomgeving vestigen ze mee de aandacht op verkeersveiligheid. Een grote fotobanner aan het oude molengebouw in Heule-Watermolen doet de geschiedenis van de plek opleven. Nog in Heule wordt de gloriëtte in het park ingericht als ontmoetingsplek waar passanten, verenigingen, gezinnen of vriendengroepen spellen kunnen uitlenen.

In de omgeving van fietsverbinding Bruyningpad wordt met ‘Gravelkids’ een fietsdeelsysteem opgericht om kinderen te laten ‘crossen door de bossen’. Andere fietsprojecten focussen op voedsel- en spullenhulp. Zo ondersteunt ‘Swop & go’ kwetsbare mensen door met een bakfiets kleding, speelboxen en materiaal aan huis te leveren. Bij ‘Musette Bicyclette’ wordt de bakfiets een rollende keuken waarmee de initiatiefnemers naar straten en pleinen trekken om er samen met kwetsbare mensen te koken. En in het Bosselke, een verborgen stukje bos achter het Buurthuis van Rollegem, bouwen de projectindieners een houten constructie die kan worden gebruikt als rustplaats, ontmoetingsplaats, podium, speelzone of buitenklas.

Wat brengt de toekomst? ‘De dynamiek en creativiteit die het Burgerbudget in de verschillende wijken in gang heeft gezet, is hartverwarmend,’ zegt burgemeester Ruth Vandenberghe. ‘De burgerbudgetten zijn een ideaal instrument om ideeën van inwoners uit te werken en op die manier bij te dragen aan de leefbaarheid en beleving van een centrumstad.’ Nu kijkt ze vol verwachting uit naar de tweede editie. ‘In mei lanceren we een nieuwe oproep waarbij de stad opnieuw 100.000 euro ter beschikking stelt. Ik hoop dat de Kortrijkzanen opnieuw enthousiast zijn om creatieve suggesties in te dienen. We leerden uit de organisatie van de eerste editie, daarom herbekeken we de procedure om projecten in te dienen. We verdubbelen het aantal juryleden naar zestien om een nog grotere diversiteit te creëren. We deden ook aanpassingen aan de online budgetgame. We maakten het voor de deelnemers nog laagdrempeliger en de budgetgame weegt nog meer door in de toekenning van het burgerbudget.’

Het burgerbudget is overigens niet de enige participatiemethodiek die Kortrijk hanteert. Zo organiseert de stad jaarlijks een Digitaal Referendum, gaat ze rechtstreeks in dialoog met de inwoners tijdens Kortrijk Op Toer, organiseert ze Zilveren Kortrijk Spreekt voor de Kortrijkse senioren, Jong Kortrijk Spreekt voor de kinderen en Iedereen Spreekt voor kansengroepen; de meer dan 300 buurtcomités in de stad worden jaarlijks samengebracht in een Wijkparlement, het bestuur zorgt voor inspraak en communicatie over ruimtelijke projecten enzovoort. ‘Dagelijks zijn er vijf gebiedswerkers actief om ons participatiebeleid bij te sturen en op maat van alle inwoners uit te werken,’ aldus nog de burgemeester. ‘Participatie is altijd experimenteren en inspelen op nieuwe dynamieken in onze samenleving.’ —

Pieter Plas is hoofdredacteur Lokaal | Beelden Bas Bogaerts
Voor Lokaal 06 | 2023

https://www.vvsg.be/kennisitem/vvsg/praktijken-burgerparticipatie
https://www.kortrijk.be/burgerbudget