In tijden van personeelstekort moeten verantwoordelijken en besturen/ organisatoren alles uit de kast halen om personeel voor hun kinderopvanginitiatief te vinden en te behouden. Niet enkel bij de baby’s en peuters maar ook in de opvang van schoolgaande kinderen bestaat het probleem al jaren. Maar hoe kunnen leidinggevenden het meest impact hebben op de jobbeleving van hun personeel? We distilleerden vijf essentiële factoren en acties uit het onderzoek en presenteren ze samen met voorbeelden uit de praktijk.
Dagelijkse interacties
Naast het contact met de kinderen is goede samenwerking met collega’s belangrijk om vlot op elkaar in te spelen. Bij kinderdagverblijf Hummeltjeshof in Herentals start de verantwoordelijke de teamvergadering daarom steeds met een complimentenronde. Het bestuur van Lanaken besliste dan weer om een maandelijks budget beschikbaar te stellen dat diensten mogen inzetten ter bevordering van de groepssfeer. Want conflicten of gebrek aan communicatie vragen veel energie van de kinderbegeleiders. Dat weten ze ook bij de dienst kinderopvang van Universiteit Gent, waar verantwoordelijke Nikita Exsteyl heel dicht bij de medewerkers wil staan. ‘Tijdens minigesprekken besteden we aandacht aan de noden,’ legt ze uit. ‘We hanteren daarbij een positieve invalshoek: waar blink je in uit en waar ben je in gegroeid?’
Ouders zijn ook een onderdeel van de dagelijkse interacties. Om de gesprekken met ouders te ondersteunen werkt kinderdagverblijf Ons Zonneke in Landen met thema’s van de maand. Die hangt de pedagogische coach op de deuren van de verschillende leefgroepen, zodat ook de ouders ervan op de hoogte zijn. Op die manier komen gesprekken vlotter op gang en gaan ze over meer dan over voeding en slaap.
Ruimte voor overleg en vorming
Een kinderopvang is gemiddeld tien à elf uur open, maar een kinderbegeleider werkt acht uur per dag. Hierdoor zijn er in de loop van de dag verschillende kinderbegeleiders aan het werk die elkaar moeten briefen en moeten overleggen. Ook voor bijscholing en pedagogische ondersteuning creëren organisatoren beter tijd en ruimte, zo blijkt duidelijk uit het onderzoek van de Karel de Grote Hogeschool. Net zoals dat in het onderwijs met de pedagogische studiedagen gebeurt, sluiten sommige kinderopvanginitiatieven een aantal dagen per jaar collectief om vorming te organiseren. Zo komt er tijd en ruimte vrij om met de professionalisering van het team bezig te zijn.
Maar overleg en reflectie op de praktijk moet ook gewoon tijdens de werkdag kunnen. Competente medewerkers vragen om een competent systeem, met een combinatie van gezamenlijke en individuele vormingsmomenten. Experts gaven eerder al aan dat de grootste winst in kwaliteit te grijpen valt als je structureel kunt inzetten op individuele reflectiemomenten tijdens de werktijd. Die kunnen dan bijvoorbeeld de vorm aannemen van individuele coachinggesprekken met de pedagogische coach of een module in het digitale leer- en inspiratieplatform BLINK.
Zet in op talenten en geef inspraak
‘Een harmonieuze afstemming in de taakverdeling komt de jobbeleving ten goede,’ zo staat te lezen in het luik werkorganisatie van het onderzoek van KdG. Om tot die harmonie te komen kun je gebruik maken van de aanwezige talenten en interesses bij de kinderbegeleiders. Meer en meer werken kinderopvanglocaties met werkgroepen waarbij medewerkers kunnen aansluiten volgens belangstelling en talenten. Bij ’t Kevertje in Diest vroeg de verantwoordelijke wie er wou meewerken aan de inrichting van de snoezelruimte. Dankzij een aantal knutseltalenten kwam de ruimte tot leven. In het team van De Knuffelboom in UZ Gent zit dan weer een taaltalent: deze kinderbegeleidster werkt taalprikkels uit die in alle leefgroepen aan bod kunnen komen. Om in te zetten op persoonlijke interesses die ook de expertise in de kinderopvang ten goede komen, krijgen kinderbegeleiders van ’t Blommeke in Lanaken de mogelijkheid om tot maximaal vier keer per jaar buiten de werktijd vorming te volgen die terugbetaald wordt.
Wees fier
In de sector zelf moet je weinig mensen overtuigen van het feit dat ze betekenisvol werk verrichten. In de samenleving ervaren kinderbegeleiders dat hun beroep onderschat en ondergewaardeerd wordt. Om daar iets aan te veranderen stuurde het lokale bestuur van Beveren in de week van de kinderopvang naar elk gezin met kinderen jonger dan drie jaar een kaartje met de boodschap een woord van appreciatie te bezorgen aan de kinderopvang. Hierdoor voelden de kinderbegeleiders zich niet enkel gesteund door hun lokale bestuur maar ook nog eens door alle ouders die de moeite namen een complimentje te bezorgen. In heel Vlaanderen werden er tijdens de week van de kinderopvang 2022 meer dan 10.000 complimenten verstuurd.
Met zulke acties kunnen we kinderbegeleiders ondersteunen om zich competent én gezien te voelen. Zie het ook niet te groot, kleine vormen van waardering zijn soms nog waardevoller. Af en toe eens binnenspringen als algemeen directeur of schepen, dat toont je waardering ook.
Vergeet ook de directe leidinggevenden niet
Tot slot ook nog dit: om kinderbegeleiders goed te ondersteunen in hun werk is de rechtstreeks leidinggevende doorslaggevend. Ook deze functie is een knelpuntberoep. Ilse Mingelinckx, verantwoordelijke van kinderdagverblijf Ons Zonneke in Landen, omschrijft haar jobbeleving in een openhartige Facebookpost als volgt: ‘Puzzelen van uren en zoeken van oplossingen, neemt samen met zorg dragen voor je medewerkers enorm veel tijd in beslag. Kwaliteitshandboek, procedures, bezettingscijfers, planningen zijn ook enorm belangrijk. Maar het is een heus huzarenstukje om alles mooi te laten samenkomen en ingepland te krijgen.’ Ilse straalt waardering uit – zoals zoveel van haar collega-verantwoordelijken in Vlaanderen – want ze vervolgt: ‘Gelukkig kan ik rekenen en steunen op een topteam, anders zou het niet mogelijk zijn dagelijks zoveel liefde te geven aan al die kleine kapoenen.’ —
Johanna Bolle is VVSG-stafmedewerker groepsopvang baby’s en peuters | Beeld Stefan Dewickere
Voor Lokaal 02 | 2023
Iets meer mannen in de kinderopvang
150 mannelijke kinderbegeleiders werken er in de kinderopvang in Vlaanderen, zo blijkt uit een recente telling van het Agentschap Opgroeien. Dit is amper 1,5% van alle begeleiders. Bij de leidinggevenden is het aandeel mannen 3%, bij de ondersteunende medewerkers 7%. Maar al bij al blijven mannelijke kinderbegeleiders uitzonderlijk. En dat is jammer.
Mannen in de kinderopvang zichtbaar maken is een eerste stap om meer mannen, en dus bijkomende handen en hoofden, op de werkvloer te krijgen. En die verscheidenheid aan rolmodellen is van groot belang voor de ontwikkeling van de kinderen. Mannen vormen een waardevolle toevoeging in de kinderopvang, want mannen, vrouwen en x’en verschillen van elkaar bij zorg, spel en interactie. Het percentage mannelijke werknemers in de kinderopvang en andere traditioneel vrouwelijke banen verhogen heeft ook niet enkel pedagogische voordelen. Het kan de krapte op de arbeidsmarkt helpen verminderen, en ook de loon- en arbeidsomstandigheden (bijvoorbeeld de kinderratio) helpen verbeteren. Een denktank van het Agentschap Binnenlands Bestuur is het lokale gelijkekansenbeleid in de kinderopvang nu vorm aan het geven. De Vlaamse zorg- en welzijnsambassadeur steunt dit initiatief. De deelnemers wisselen kennis en expertise uit binnen het opgezette netwerk. Er zijn voelbare acties voor het werkveld op komst. De VVSG werkt volop mee in deze denktank, samen met andere werkgevers, onderwijs, middenveld en hogere overheden. We willen in eerste instantie meer sensibiliseren en de voordelen bekendmaken, om zo op lange termijn positieve effecten te hebben op de werkplek. _
Mike Deschamps is VVSG-stafmedewerker personeel in de zorg
