Bij een term als ‘digitale transformatie’ denken we aan de digitale ontwikkelingen en nieuwe toepassingen. Dit is maar het topje van de ijsberg. De nieuwe digitale werkelijkheid dwingt de lokale besturen om bestaande processen te vernieuwen en slim samen te werken. De volledige organisatiestructuur en -cultuur maakt deel uit van deze niet altijd even eenvoudige oefening, en dat vraagt natuurlijk om een sterke fundering met een mix van mensen, beleid en technologie. In het kader van de recente visietekst werden vijf bouwstenen gedefinieerd waar steden en gemeenten, maar ook de andere overheden hun schouders onder moeten zetten om een digitaal succesverhaal te schrijven.
Een belangrijke eerste bouwsteen is het opzetten van performante, maar ook veilige IT-infrastructuur, waar open toepassingen en generieke, vereenvoudigde processen de mogelijkheid bieden om de krachten te bundelen en tot betere en meer kostenefficiënte oplossingen te komen. Samenwerking is hier het sleutelwoord. Door zich te verenigen kunnen steden en gemeenten vermijden dat ze naast elkaar werken en kunnen ze sterkere, meer geïnformeerde keuzes maken bij de aankoop van generieke softwaretoepassingen of het vastleggen van voorwaarden met toeleveranciers. De Vlaamse en federale overheid kunnen hun steentje bijdragen door nog meer in te zetten op generieke digitale infrastructuur en IT-bouwstenen als MAGDA of het burgerprofiel. Dankzij vereenvoudigde processen hoeven lokale besturen minder dienst te doen als fysiek loket voor de andere overheden en kunnen ze meer tijd en middelen vrijmaken om digitaal minder vaardige inwoners te begeleiden.
Een goed georganiseerde datahuishouding mag natuurlijk niet ontbreken. Gevoelige data beschermen is een prioriteit, maar het loont de moeite om ook werk te maken van maximale gegevensdeling met bedrijven, handelaars, overheden en andere partners. Door een maximale inzet van centrale dienstenintegratoren als de Kruispuntbank Sociale Zekerheid en de Kruispuntbank Vlaanderen (MAGDA) kunnen we erop toezien dat data niet aan toepassingen plakken, wat de inzetbaarheid aanzienlijk kan beperken. Binnen diezelfde logica is het ook belangrijk dat toeleveranciers net als steden en gemeenten bestaande datastandaarden zoals OSLO omarmen en dat de drempels verlaagd worden om toegang te krijgen tot relevante persoonsgegevens. Aan de hand van bijkomende protocollen en de ontwikkeling van nieuwe data- en uitwisselingsstandaarden kunnen de centrale overheden en lokale besturen samen snel stappen vooruit zetten.
Met de visienota zetten we een eerste stap naar een duurzame toekomststrategie door de huidige stand van zaken in kaart te brengen. Hier mag deze denkoefening niet stoppen. Er zijn concrete strategieën nodig die een kader scheppen voor samenwerking en ze ook actief stimuleren, met collegabesturen en centrale overheden, maar evengoed met burgers, middenveldorganisaties, bedrijven en kennisinstellingen. Een Vlaamse digitale strategie kan ook een belangrijke bijdrage leveren als ze de bestaande initiatieven coördineert en de subsidiemiddelen en ondersteuningsprogramma’s niet langer versnippert.
Wie de digitale boot niet wil missen moet er vanzelfsprekend ook voor zorgen dat medewerkers over de nodige kennis en vaardigheden beschikken om aan de slag te gaan met innovaties en trends. Het personeelsbestand van lokale besturen telt veel kortgeschoolde medewerkers, bij wie vaardigheden als computational thinking, data-, informatie- en IT-skills niet standaard aanwezig zijn. Tijdens infosessies, vorming en studiedagen merk je al snel een grote gretigheid bij lokale besturen om bijkomende inspanningen te leveren voor de digitale geletterdheid van burgers en medewerkers. Het wordt belangrijk om die inzet aan te houden en waar nodig ook nieuwe vaardigheden en profielen aan te trekken. Ondersteuningsacties en gezamenlijke vormingsinitiatieven door de andere overheden kunnen een boost geven aan de ontwikkeling van gespecialiseerde kennis en het verhogen van de algemene digitale maturiteit.
De aanhoudende digitale kloof vormt een belangrijk struikelblok voor de digitale transformatie. Een aantal bevolkingsgroepen, zoals mensen in armoede en oudere inwoners, kunnen de omslag naar de digitale maatschappij niet zomaar maken, terwijl zij de lokale dienstverlening wel nodig hebben. Tijdens de aan de gang zijnde pandemie zetten veel lokale besturen talrijke acties op om ook de kwetsbaarsten mee te nemen, van digipunten op openbare plekken tot laagdrempelige workshops. Een ambitieus e-inclusief beleid zal ook post-corona van tel zijn. Een aanspreekpunt voor vragen en instrumenten en bijkomende kennisdeling tussen lokale besturen onderling kunnen belangrijke hefbomen zijn om de aandacht voor e-inclusie te verankeren en te blijven voeden.
Er ligt een pak werk te wachten, maar lokale besturen zijn bereid de handen uit de mouwen te steken en in gesprek te gaan om de bestaande uitdagingen aan te gaan en nieuwe kansen te creëren. Met de visietekst bieden we houvast voor de te bewandelen weg en het zal er in de komende jaren op aan komen om deze bouwstenen te laten uitkristalliseren in concrete acties en strategieën. Een volwaardige digitale transformatie in lokale besturen is binnen handbereik wanneer we er allemaal samen naar streven. •
Tomas Coppens is redacteur van Lokaal
Voor Lokaal 04 | 2021
vvsg.be: Naar een volwaardige digitale transformatie van het lokaal bestuur
Verwant
