Iedereen moet betaalbaar kunnen wonen. Dit is een decretaal recht. Maar betaalbaar wonen is een containerbegrip geworden.
Betaalbaar wonen is geen op zichzelf staand gegeven. Het staat steeds in relatie met het inkomen. De betaalbaarheid kan je niet louter beoordelen op basis van enkel de bouwkost of de woning- en huurprijzen. Een hogere uitgave gaat immers niet noodzakelijk gepaard met een verminderde betaalbaarheid. Om de betaalbaarheid van wonen te beoordelen moet de relatie worden gelegd tussen de woonuitgaven en het inkomen. Verschillende methoden zijn mogelijk.
- De woonquote geeft het aandeel van het inkomen dat wordt besteed aan woonuitgaven. De stelregel is dat de woonquote maximum 30% mag bedragen.
- De methode van het ‘resterend inkomen (budgetmethode)’ is gebaseerd op het budget waarover een gezin moet beschikken om menswaardig te kunnen deelnemen aan de samenleving. Na het betalen van de woonuitgaven moet het gezin dan nog voldoende inkomen overhouden, waardoor zowel betaalbaarheidsproblemen met wonen als algemene inkomensproblemen worden getoond.
- De “housing cost overburden rate” is een indicator die Eurostat hanteert. Deze meet het aandeel van de bevolking dat in een huishouden woont waar de totale woonkost meer dan 40% van het totale beschikbare huishoudinkomen uitmaakt. Opvallend is wel dat bij de Eurostat-definitie van totale woonkosten de kapitaalaflossing niet wordt meegerekend. De redenering is dat deze kapitaalaflossingen vermogensopbouw zijn en geen kost voor het huishouden.
Alle methodes wijzen erop dat betaalbaar wonen voornamelijk een probleem is op de huurmarkt en bij de laagste inkomenscategoriën. Het betaalbaarheidsprobleem is in belangrijke mate een verdelingsprobleem.
Sociaal wonen is een -sterk gereguleerde- vorm van betaalbaar wonen. De huurprijs van de woning wordt bepaald in relatie met het inkomen van de huurder, wat maakt dat sociale huisvesting erg sterk inspeelt op de betaalbaarheid van wonen. Het is één van de beste tools in armoedebestrijding en tegelijk is het een erg belangrijke hefboom voor duurzaam wonen (op verschillende vlakken)
