Het voeren van een beleid rond leegstand zit op het snijvlak van werken aan betaalbaarheid en het werken aan de kwaliteit van de woningvoorraad. Leegstand kan enerzijds beschouwd worden als een eerste, voorafgaande fase voor verwaarlozing en verkrotting. Een reeks van leegstaande woningen of winkelpanden in één straat of wijk kan die buurt een verloederde indruk geven. Door leegstand aan te pakken neemt het aanbod van woningen op de koop- of huurmarkt toe. In die zin kan het bestrijden van leegstand even goed worden beschouwd als een manier om te werken rond betaalbaar wonen. Wonen in Vlaanderen heeft in samenwerking met VVSG ook een handleiding leegstand opgemaakt. Deze handleiding kan je als gemeente helpen en verder inspireren bij het voeren van jouw leegstandsbeleid.
De Vlaamse Codex Wonen geeft de gemeenten de mogelijkheid om een register van leegstaande woningen en gebouwen bij te houden. Alvorens te starten met de inventarisatie van leegstand moet de gemeenteraad een reglement aannemen waarin de indicaties die aanleiding geven tot opname in het leegstandsregister zijn opgenomen.
Naast het register van langdurig leegstaande gebouwen en woningen moeten gemeenten een inventaris bijhouden van langdurig leegstaande en verwaarloosde bedrijfsgebouwen. Deze inventarislijst wordt overgemaakt aan het Vlaams gewest, die een gewestelijke belasting heft op leegstaande en verwaarloosde bedrijfsgebouwen. Meer info hierover op de 'economie'-pagina's van de VVSG website.
Leegstand bestrijden met een gemeentelijke heffing
Gemeenten kunnen op basis van de gemeentelijke fiscale autonomie een belasting invoeren op leegstaande woningen en gebouwen. In de praktijk blijkt dat in die gemeenten die een belasting invoerden, de leegstand ook daadwerkelijk terugloopt. Het inventariseren én het bestraffen van leegstand met een belating is dus zeker effectief.
VVSG heeft samen met Wonen in Vlaanderen en Agentschap Binnenlands Bestuur een modelreglement van leegstandsregistratie en leegstandsbelasting opgemaakt. Bij dit model hoort ook een toelichting (documenten laatst gewijzigd in augustus 2024).
Leegstand bestrijden met premies en begeleiding
Behalve het sanctioneren van de eigenaars kunnen gemeenten ook stimulerende maatregelen nemen om de leegstand terug te dringen. Soms staat een woning immers niet leeg uit kwade wil, maar eerder omdat de
eigenaar tegen de renovaties opziet om de woning weer voor verhuur geschikt te maken. Heel wat gemeenten steken veel energie in het opstellen van berichtgeving over de gevolgen van een inventarisatie als leegstaande
woning of gebouw en de mogelijkheden voor ondersteuning en ze voeren individuele gesprekken met de eigenaar(s) van de niet gebruikte panden om hen aan te zetten er wél iets aan te doen. Zij wijzen dan bijvoorbeeld op het bestaan van premies, de gevolgen van de inventarisatie als leegstaande woning of gebouw of op de mogelijkheden hun woning via het sociaal verhuurkantoor op een zorgeloze manier te verhuren.
Sommige gemeenten kennen zelf ook een premie om leegstaande woningen of gebouwen weer aantrekkelijk te maken voor bewoning, bijvoorbeeld met een premie 'wonen boven winkels'.
Ben je een lokaal mandataris of werk je voor een lokaal bestuur en heb je een vraag rond bestrijding van leegstaande woningen en gebouwen, neem dan contact op met Joris Deleenheer.
