Nieuwe beroepen en taakverschuivingen transformeren zorgsector

De uitoefening van de verpleegkundige verandert grondig in ons land. Er komen nieuwe zorgberoepen bij. Taakverschuivingen tussen de beroepen worden mogelijk. Deze hervormingen komen in een stroomversnelling door een recente goedkeuring in het federale parlement van de wetgeving die het beroep van verpleegkundige en andere zorgberoepen regelt. Ze luidt een nieuwe visie in rond de verpleegkundige beroepsuitoefening in de gezondheidszorg. Er zijn gevolgen voor de lokale publieke zorgdiensten.
 

Eindpunt of begin?

In de zorg is de krapte op de arbeidsmarkt al een tijdje voelbaar. Voorspellingen geven aan dat de schaarste de komende jaren nog zal verergeren, als het beleid niet verandert. Het federaal parlement keurde de voorbije maanden een reeks wetwijzigingen goed die een antwoord moeten bieden op dit vooruitzicht. De aanpassingen van de wetgeving rond de uitoefening van de verpleegkunde zijn het sluitstuk van een grondige hervorming voor de zorgberoepen. Meer aantrekkingskracht voor de zorgopleidingen en meer instroom naar de zorgfuncties in de voorzieningen en diensten is het ultieme doel.
 

Zorgladder met meer niveaus

Er komt een leer- en zorgladder voor de verschillende niveaus van zorgberoepen volgens de Europese standaard. Nieuw is de komst van de ‘basisverpleegkundige’. Het is een 3-jarige graduaatsopleiding met een aangepaste volwaardig les- en stageprogramma. Het moet de jarenlange discussie over twee opleidingen die tot één verpleegkundig beroep leidden, snel doen vergeten. De ladder ziet er als volgt uit:

• verpleegkundig onderzoeker
• verpleegkundig specialist (master)
• gespecialiseerd verpleegkundige
• verantwoordelijke verpleegkundige algemene zorgen (4-jarige bachelor)
• basisverpleegkundige (3-jarige graduaat)
• zorgkundige / verzorgende / kinderbegeleider / personenbegeleider
• logistiek medewerker in de zorg
   

Taakverschuivingen

Niet-zorgberoepen en mantelzorgers kunnen bepaalde verpleegkundige taken uitvoeren, zoals hulp bij wassen of eten. Deze taken waren voordien exclusief voorbehouden voor een selecte groep van beroepen. Medicatie geven of opmeten van menselijke parameters, zoals bloeddruk of lichaamstemperatuur, mogen door andere personen dan zorgberoepen gebeuren.

De taken van de ‘verantwoordelijke verpleegkundige voor algemene zorgen’ breiden uit. Deze kunnen nu beslissen of een zorgsituatie al of niet complex is, en wie de zorg mag toedienen. Verpleegkundigen kunnen preventiegerichte consultaties uitvoeren bij de bevolking en ze mogen diagnoses stellen met de daaraan gekoppelde zorg en verstrekkingen.

Samenwerken binnen gestructureerde zorgteams laat taakverschuivingen tussen zorgprofessionals meer dan vroeger toe.
 

Impact voor publieke lokale zorgdiensten

Voor de Vlaamse welzijnssectoren, zoals de kinderopvang, de gezinszorg of de voorzieningen voor personen met een beperking, doen ‘bekwame helpers’ hun intrede. Het zijn medewerkers die na een mini-opleiding of instructie specifieke verpleegkundige taken mogen gaan uitvoeren bij een welbepaalde persoon, zoals het geven van insulinespuitjes bij een kind met suikerziekte.

In de woonzorgcentra en diensten voor thuisverpleging krijgen de ‘verantwoordelijke verpleegkundigen’ meer taken en verantwoordelijkheden in een coördinerende rol. Ze staan bijvoorbeeld in voor de planning van de zorgen. De huidige werkende HBO5-verpleegkundige (graduaat) kunnen hun taken blijven uitvoeren zoals voorheen. De toekomstige ‘verantwoordelijke verpleegkundigen’ zijn de hoogst opgeleide zorgmedewerkers op elk moment van de dag en nacht aanwezig in de organisatie.

De eerste 'basisverpleegkundigen' studeren binnen 3 jaar af.

Logistieke medewerkers ingeschakeld in de zorg, zoals huismoeders in leefgroepen van woonzorgcentra, kunnen nu taken gaan uitvoeren die ze voordien niet mochten. Voor de meest tijdsrovende hulptaken, zoals eten en wassen, kan dit de organisatie van de zorg flexibeler maken door de inzet van zorgondersteuners.

Verpleegkundig specialisten op masterniveau kunnen een rol gaan spelen bij de organisatie van complexe zorg, zoals medicatieprocessen in woonzorgcentra of op termijn bijstand verlenen aan huisartsen.
 

Verhogen aantrekkingskracht sector

Met deze hervormingen is een nieuwe weg ingeslagen die een antwoord wil bieden voor de knelpunten op de arbeidsmarkt in de zorg. Het is uitkijken welk effect deze hervormingen zullen hebben op de aantrekkingskracht van de opleidingen de komende jaren, en vooral op de instroom van afgestudeerden in het werkveld van de ouderen- en thuiszorg. Er woedt een hevige concurrentie tussen werkgevers in de ouderen- en thuiszorg met de ziekenhuizen voor de rekrutering van het schaarse personeel. Deze hervormingen bieden alvast enig perspectief voor oplossingen. Vraag is of deze hervomingen voldoende zullen zijn om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in overeenstemming te brengen.