Visietekst over toekomst bestuurlijk landschap verdient maatschappelijk debat

De studie die de Vlaamse regering op zaterdag 14 oktober in samenwerking met de academische wereld presenteerde, legt een stevige wetenschappelijke basis voor een langetermijnvisie op ons bestuurlijk landschap en de groeiende rol van de lokale besturen daarin. De VVSG spreekt haar waardering uit voor het werkstuk dat voorligt.

Zonder vooruit te willen lopen op het debat met de eigen bestuursorganen, kunnen we vanuit het lokale perspectief al drie sterke punten uit de visietekst van het onderzoek lichten:

• Het onderzoeksrapport erkent dat het lokale niveau essentieel is voor de aanpak van complexe uitdagingen.
• De visietekst blijft niet louter bestuurskundige theorie, maar vertrekt van concrete maatschappelijke uitdagingen en stelt van daaruit de vraag welk soort overheid we nodig hebben om die uitdagingen aan te kunnen..
• De onderzoekers nemen terecht ook de Vlaamse overheid mee in het vizier. Op dit niveau is er een probleem van overdreven juridisering, verkokering en te uniform beleid. Bij een hervorming van ons bestuurlijke landschap moeten er terecht ook vragen over de werking van de Vlaamse overheid worden gesteld.

Tegelijk roept de visietekst ook vragen op. We zien in de voorgestelde transitie enkele grote risico’s:

• De gebiedsgerichte werking die de onderzoekers naar voor schuiven als basis voor een betere bestuurlijke organisatie van de Vlaamse overheid, zou onbedoeld kunnen leiden tot nog meer lokale inmenging vanwege de centrale overheid. Omzichtigheid is nodig bij de manier waarop dit in de praktijk wordt geïmplementeerd. Meer gebiedsgerichte werking door de Vlaamse overheid is goed, als deze gepaard gaat met een terugtredende Vlaamse overheid die enkel op de kaders en grote taakstellingen stuurt, maar die de concrete invulling overlaat aan de lokale besturen.
• Het onderzoeksrapport pleit duidelijk voor van bovenaf opgelegde gemeentefusies. Dit dreigt het draagvlak dat er in de afgelopen tien jaar gegroeid is voor fusies onderuit te halen. Wij zien fusies zeker als een instrument in de versterking van de bestuurskracht, we hebben in het verleden zelf al voorstellen voor meer sturing dan het huidig bestaande kader geformuleerd, maar een van bovenaf opgelegde fusie waarbij op ministeriële kabinetten in Brussel de kaart van Vlaanderen hertekend wordt, is onwenselijk.
• Het aandeel van het federale bestuursniveau in de visietekst blijft eerder beperkt. Nochtans is de federale impact op de lokale besturen groot. Het rapport is in die zin ook een wake-up call naar het federale niveau om zich bewust te zijn van de bestuurlijke evoluties die zich in Vlaanderen voordoen en daarrond ook een bestuurlijke agenda te ontwikkelen.

Vanuit de VVSG kijken we ernaar uit om het onderzoek grondig in onze bestuursorganen te bespreken en er ook het debat over aan te gaan met de (toekomstige) Vlaamse regering, samen met andere betrokken maatschappelijke actoren.