Reactie VVSG op reportage VRT-programma Pano

In een reportage van het VRT-programma Pano wordt ingezoomd op de band tussen lokale mandatarissen en bouwpromotoren in drie Vlaamse gemeenten. Hoewel geen onwettigheden of onregelmatigheden werden vastgesteld, wekt men bij de kijker het gevoel dat lokale besturen amateurs zijn op het vlak van ruimtelijke ordening en dat sommige politici het eigen profijt belangrijker vinden dan het algemeen belang. Beeldvorming die schadelijk is voor het vertrouwen in de (lokale) democratie. Gemeenten doen er dan ook goed aan verder in te zetten op integriteit, transparantie en communicatie met de burger.

Wettelijke regeling

Pano suggereert dat een gemeenteraadslid of schepen geen job in het vastgoed zou mogen hebben omdat dit de deur openzet naar belangenvermenging. De VVSG is geen voorstander van een extra verbod. Het decreet Lokaal Bestuur stelt dat de gemeenteraad en het College van Burgemeester en Schepenen het algemeen belang dienen. De regelgeving omschrijft in welke gevallen een politicus zich moet onthouden van de beraadslaging en de stemming, nl. wanneer ze zelf een rechtstreeks belang hebben bij een dossier. Dat belang kan financieel of moreel van aard zijn. Ze mogen ook geen overeenkomsten sluiten met het bestuur. De decreetgever stelt ook welke functies en rollen niet samengaan met een lokaal mandaat, denk maar aan provinciegouverneurs, magistraten of eigen personeelsleden van de gemeente. Een deontologische code geeft in iedere gemeente nog verdere invulling aan de regels. Bovendien is belangenvermenging geregeld in het strafwetboek. Dat gaat voor de VVSG ver genoeg. We hebben baat bij zoveel mogelijk mensen die een politiek mandaat kunnen én willen uitoefenen, een verbod is trouwens een inperking van grondrechten.

Het betekent wel des te meer dat bestuurders zich zeer bewust moeten zijn van de perceptie die hun beslissingen veroorzaken bij de bevolking en men moet anticiperen op de schijn van belangenvermenging. Daarom doen bestuurders er goed aan om zeer transparant te zijn over mandaten, zaken goed in te schatten en hier ook open over te communiceren. Dat staat ook zo in ons model van deontologische code dat we samen met Governance & Integrity hebben uitgewerkt. Dat heel wat raadsleden bezig zijn met hun reputatie en het goed (willen) doen, blijkt overigens ook uit de vragen die de VVSG over dit thema krijgt.

Samenwerken leidt tot betere projecten

Pano heeft ook bedenkingen bij de banden tussen projectontwikkelaars en gemeenten. Nochtans is vooroverleg en het kennen van elkaars prioriteiten net essentieel voor een geslaagd project. De nood aan betaalbare woningen is vandaag overal enorm, de druk erg groot, en dat in een context van de bouwshift. Dat men met respect voor ieders rol samenwerkt, betekent echter niet dat de gemeente projectontwikkelaars blind volgt. Het betekent wel dat ze behoeftes en plannen vooraf doorpraten. Het is ook niet zo dat gemeenten zonder enig kader vergunningen toekennen. Ruimtelijke uitvoeringsplannen en verordeningen geven de kaders weer waarbinnen moet worden gewerkt. Mobiliteit, parkeermogelijkheden, groenvoorzieningen zijn elementen die meespelen bij het verlenen van een vergunning. Gemeenten maken ook gebruik van projectlasten, waarbij men de aanvrager oplegt om bijvoorbeeld in een kinderdagverblijf of een andere buurtfunctie te voorzien. De gemeente stuurt mee op het woningaanbod, speelt in op lokale behoeften en verhoogt zo de ruimtelijke kwaliteit. Neutraliteit, objectiviteit en algemeen belang zijn hierbij de leidende principes. Het is bovendien de gemeenteraad die uitvoeringsplannen goedkeurt. Wie het niet eens is met de beslissingen, kan die aanvechten. Daarnaast houdt ook de Vlaamse overheid toezicht op de Vlaamse gemeenten.