Onderzoek voorstellen van burgers op de gemeenteraad

Het Decreet Lokaal Bestuur laat de lokale autonomie in veel domeinen spelen. Ook op vlak van burgerparticipatie is dat het geval. Zo voorzag het Gemeentedecreet vroeger één uniforme procedure met betrekking tot voorstellen van burgers in de gemeenteraad. Sinds 2019 kiezen de lokale besturen zelf hoe de voorstellen van hun burgers in de gemeenteraad komen. Echter is het decretaal wel nog verplicht om hier een regeling voor op te stellen. De vraag rijst dus hoe de lokale besturen met deze autonomie omgaan.

De Wakkere Burger ging met deze vraag aan de slag. In het najaar van 2021 bevroegen zij alle 300 Vlaamse gemeenten en steden over hoe zij deze decretale verplichting vormgeven. Is er een garantie voor de burgers om hun voorstellen of vragen mondeling toe te lichten, zoals voordien in het Gemeentedecreet opgelegd werd? Zijn er sindsdien hogere of lagere drempels om voorstellen van burgers in de gemeenteraad te krijgen? Denk bijvoorbeeld aan het aantal handtekeningen dat nodig is om een voorstel op de agenda van de gemeenteraad te krijgen. Kortom: ze stellen zich de vraag of de lokale autonomie ook voor betere participatieregels zorgt. Het volledige eindrapport lees je hier.

Wij vatten het kort even samen:

De bevindingen zijn, net als de lokale besturen, divers:

• In een klein aantal gemeenten was er bijvoorbeeld nog geen regeling voorzien voor voorstellen van burgers, wat echter wel decretaal verplicht is.
   
• Sommige gemeenten namen de regeling uit het Gemeentedecreet helemaal over, anderen dan weer gedeeltelijk. Zo waren er enkelen die er versoepelingen aan toevoegden, bijvoorbeeld door het vereiste aantal handtekeningen aanzienlijk te doen dalen. Anderzijds waren er ook gemeenten die net verstrengingen toevoegden, door de handtekeningendrempel te verhogen.
   
• Een klein aantal gemeenten garandeert geen spreekrecht na een geslaagde handtekeningenverzameling. Dat is jammer vanuit participatief oogpunt. Een groot aantal lokale besturen garandeert dit spreekrecht gelukkig wel. Een mogelijke verklaring voor deze bevinding is het feit dat verzoekschriften en voorstellen nogal vaak door elkaar worden gehaald.

Vanuit deze bevindingen formuleerde De Wakkere Burger enkele aanbevelingen voor lokale besturen:

• Maak dringend werk van een omzetting van het decretale principe van de ‘voorstellen van burgers’ in een eigen lokale regeling, wanneer dat nog niet zou zijn gebeurd.


• Hanteer een burgervriendelijke, lage handtekeningendrempel.
   
• Verzeker het spreekrecht voor de initiatiefnemers.
   
• Zorg voor een duidelijk draaiboekje voor de behandeling van een voorstel tijdens de zitting van gemeente- en OCMW-raad.

Aan de Vlaamse decreetgever adviseert De Wakkere Burger het volgende:

• Veranker het principe van het spreekrecht opnieuw nadrukkelijk in het Decreet Lokaal Bestuur. Een aantal lokale besturen hebben hun lokale autonomie gebruikt om dit spreekrecht uit te hollen; bv. door de initiatiefnemers alleen op vraag van dat bestuur aan het woord te laten. We vinden deze mondelinge toelichting een essentieel onderdeel van dit participatiekanaal.