Gouverneur kan (theoretisch) het gezag over lokale politiezones overnemen bij uitzonderlijke veiligheidsproblemen

Op 21 maart heeft het parlement het wetsontwerp goedgekeurd dat een gouverneur in staat stelt om bij acute veiligheidsproblemen de gezagsbevoegdheden van de burgemeester over de lokale politie over te nemen. Deze bevoegdheden omvatten onder andere het gezag bij het uitvoeren van opdrachten van bestuurlijke politie, het vorderen van de federale politie, het gezag over de korpschef. Dit is vastgelegd in een nieuw artikel 46bis van de wet op de geïntegreerde politie (WGP), dat nu gepubliceerd is in het Staatsblad.
 

Kan dit in alle omstandigheden?

Nee, de wet bepaalt 2 situaties waarin dit mogelijk is:

1. Uitzonderlijke veiligheidsproblemen

• De gouverneur oefent de gezagsbevoegdheden van de burgemeester en het politiecollege (artikelen 42 tot 46 WGP) uit wanneer er sprake is van uitzonderlijke veiligheidsproblemen die de grenzen van de lokale politiezone overschrijden.
• De gouverneur coördineert het gezag en de leiding over de betrokken lokale politiezones zolang de veiligheidsproblemen dat vereisen.
• Wat verstaat men onder “uitzonderlijke” veiligheidsproblemen? Dit zijn veiligheidsproblemen die een bijzondere ernst vertonen of een specifieke inzet van politiediensten van meerdere zones vergen en die niet regelmatig voorkomen.

2. ​​​​​​Acute of onverwachte veiligheidsproblemen

• Een burgemeester of korpschef kan de gouverneur vragen om de gezagsbevoegdheden van de burgemeester en het politiecollege (artikelen 42 tot 46 van de WGP) uit te oefenen.
• Dit geldt bij acute of onverwachte veiligheidsproblemen die de grenzen van de lokale politiezone overschrijden.
• De gouverneur coördineert het gezag en de leiding over de betrokken lokale politiezones zolang de veiligheidsproblemen dat vereisen.
• Wat verstaat men onder “acute” veiligheidsproblemen? Dit zijn veiligheidsproblemen die onmiddellijk ingrijpen vereisen, waarbij snel optreden van de politie noodzakelijk is. “Onverwachte” veiligheidsproblemen zijn situaties die plotseling opduiken of verergeren.

De aanpak van een (dreiging van een) terroristische aanslag, de aanpak van gewelddadig extremisme, hooliganisme of grootschalige ordeverstoring of de aanpak van drugscriminaliteit zijn volgens de wetgever voorbeelden van uitzonderlijke, acute of onverwacht veiligheidsproblemen zijn die de geïntegreerde inzet van meer dan één politiezone vergt. Of de gouverneur het gezag over de lokale politie daadwerkelijk overneemt, moet volgens de wetgever steeds geval per geval worden beoordeeld rekening houdende met de concrete situatie.
 

Mogelijkheid eerder theoretisch want nog dubbele grendel voorzien

Daarnaast is er nog een dubbele grendel ingevoerd vooraleer de gouverneur die gezagsbevoegdheden kan uitoefenen. Want de regering moet in een Koninklijk Besluit (overlegd in de ministerraad) bepalen voor welke gouverneurs de nieuwe bevoegdheden van toepassing zullen zijn. Dat KB moet bovendien bij wet worden bekrachtigd binnen 4 maanden vanaf de inwerkingtreding ervan. Bij gebrek aan bekrachtiging, treedt het besluit buiten werking. Kortom, de ganse regeling is voorlopig eerder theoretisch want er moeten nog wat stappen gezet worden vooraleer deze regeling in de praktijk toepasbaar is.
 

Informatieverplichtingen

Er zijn ook een aantal informatieverplichtingen voorzien als men deze regeling toepast.

• Zo moet de gouverneur de burgemeesters en korpschefs van de betrokken lokale politiezones vooraf inlichten als de gouverneur de gezagsbevoegdheden overneemt.
• Zo moet de burgemeester of de korpschef de burgemeesters en korpschefs van de betrokken lokale politiezones vooraf inlichten als een burgemeester of een korpschef de gouverneur vraagt om de gezagsbevoegdheden van burgemeester en het politiecollege over te nemen.
• De gouverneur licht de burgemeesters en de korpschefs van de betrokken lokale politiezones vooraf in wanneer de gouverneur de gezagsbevoegdheden terug overdraagt aan de burgemeester en het politiecollege. De gouverneur kan een coördinerend overleg organiseren met de betrokken burgemeester(s), korpschef(s) en/of procureur(s) des Konings als hij dit nodig acht
• De gouverneur moet zo spoedig mogelijk verslag uitbrengen aan de minister van Binnenlandse Zaken over de situatie, het eventuele coördinerend overleg en het gebruik van de gezagsbevoegdheden. Als sprake is van strafbare feiten moet de gouverneur ook de minister van Justitie inlichten.
   

Waarom is deze wet er gekomen?

Deze wet geeft uitvoering aan de passage in het federaal regeerakkoord om tot een meer geïntegreerd en globaal veiligheidsbeleid te komen binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Deze regeling was oorspronkelijk enkel voorzien voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest waarbij de korpschefs (van alle 6 de politiezones) onder gezag en leiding van de minister-president van de Brusselse regering kunnen komen te staan bij acute veiligheidsproblemen. Maar de wetgever heeft deze regeling uitgebreid naar alle gouverneurs van het land omwille van een opmerking van de Raad van State. Weliswaar met de beperking dat de Koning bepaalt voor welke gouverneurs deze regeling kan gelden en dat dit KB bekrachtigd moet worden door de wetgever binnen de 4 maanden.

De VVSG heeft – samen met onze zusterverenigingen Brulocalis en UVCW –  eerder aan de leden van de Kamercommissie Binnenlandse Zaken laten weten dat dit wetsontwerp een ernstige inperking van de gemeentelijke/zonale autonomie betekent. Ook de Raad van Burgemeesters heeft een negatief advies gegeven over dit wetsontwerp.

Wet van 29 maart 2024 tot wijziging van de wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus om tot een geïntegreerd en globaal veiligheidsbeleid te komen binnen de provincies en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, BS 18 april 2024.