Evaluatie integraal handelsvestigingsbeleid: naar een effectief beleid in kern én periferie

Voor, tijdens of na corona, het maakt niet uit: leegstand blijft het centrale topic als het over onze winkelkernen gaat. En die leegstand is nefast, daar is iedereen het over eens. Over de oplossingen daarentegen, lopen de meningen soms uit elkaar. 

De Vlaamse regering kondigde al in haar regeerakkoord aan dat ze het decreet integraal handelsvestigingsbeleid wil evalueren en bijsturen. Deze oefening ging in het najaar van 2020 van start, met onder meer de druk bijgewoonde regionale overlegtafels economie. Op basis van deze overlegtafels en eerdere consultaties van onze leden stelde de VVSG recent een uitgebreide standpuntnota op die duidelijk aangeeft welke acties er ondernomen moeten worden.

Na de subsidies, het regelgevende werk

Minister Crevits lanceerde dit voorjaar al verschillende steunmaatregelen, gekaderd in het investeringsplan ‘Vlaamse Veerkracht’, met o.m. een aankoop- en transformatiesubsidie voor handelspanden en bedrijfsruimten in de kernen en de zogenaamde Profploeg. Ook andere ministers kondigden al flankerende projectoproepen aan.

Maar de uitdagingen waarmee alle stakeholders te maken krijgen in hun streven naar leefbare en aantrekkelijke handelskernen, vergen meer dan enkele tijdelijke subsidies.  In onze standpuntnota komt dit dan ook uitdrukkelijk aan bod. Subsidies kunnen noodzakelijke regelgevende initiatieven en radicale beleidskeuzes simpelweg niet vervangen.

Zo roept de VVSG op om op korte termijn werk te maken van enkele relatief eenvoudige bijsturingen van het decreet integraal handelsvestigingsbeleid, met name:

• Een uitbreiding van het aantal kleinhandelscategorieën, met onder meer een opdeling van de veel te ruime categorie ‘Verkoop van andere producten’
   
• Het vergunningsplichtig maken van het opsplitsen van een handelszaak
   
• Inperking of opheffing van vrijstelling voor tijdelijke handelszaken
   
• Performante handhaving van kleinhandelsvergunning

Deze aanpassingen zouden al een aanzienlijke verbetering kunnen opleveren ten opzichte van de huidige situatie, waarin teveel impactvolle handelingen niet vergunningsplichtig zijn (zoals het opsplitsen in kleinere units van een grote winkel op een perifere locatie).
 

Naar een fundamentele omslag

Bovenstaande bijsturingen zullen echter niet volstaan om toekomstbestendige en levendige kernen te creëren. Daarvoor zijn veel grotere inspanningen nodig van alle betrokken partijen: Vlaamse overheid, provinciale overheden, steden en gemeenten, retailers en alle winkelvastgoedactoren. Want laten we eerlijk wezen: iedereen heeft wel wat boter op het hoofd. Daarom roept de VVSG op om samen een stap te zetten naar een meer duurzaam verhaal.

We lichten enkele elementen uit het VVSG-standpunt:

• Maak werk van het eerder beloofde Vlaams beleidskader. Ga resoluut voor een integrale visie, gedragen door de voltallige Vlaamse regering.
   
• Maak radicale keuzes op het vlak van ruimtelijke ordening (cf. Beleidsplan Ruimte Vlaanderen) en vertaal deze consequent naar het winkelbeleid. Inclusief meer en staalharde beperkingen aan niet-gewenste ontwikkelingen via winkelvrije en winkelarme zones.
   
• Vrijblijvendheid moet plaatsmaken voor verplichtingen, ook voor gemeenten: van visieontwikkeling, over de inzet van ruimtelijke instrumenten, een consequent vergunningenbeleid tot handhaving. Wie geen beleid wil voeren, geeft de fakkel beter door aan iemand die wél keuzes durft te maken.
   
• Formuleer op Vlaams niveau oplossingen voor lokaal gedeelde knelpunten, zoals detailhandel op bedrijventerreinen, de onduidelijk vergunningssituatie voor benzinestations, de vele mengvormen, …
   
• Onderzoek de mogelijkheden om beleidsvisies (beleidsmatig gewenste ontwikkelingen) meer juridische waarde te geven.
   
• Ondersteun gemeenten niet enkel financieel, maar ook procesmatig (bv. bij het opzetten van een Bedrijfsinvesteringszone) en juridisch (bv. bij het juridisch onderbouwen van beleidskeuzes).
   
• Herdenk het planinstrumentarium zodat het soepeler en  bruikbaarder wordt voor gemeenten.
   
• Overweeg een verruiming van de vergunningsplicht naar winkels met een kleinere oppervlakte (< 400m²) én naar andere publiekstrekkende functies. 
   
• Investeer ook in flankerende maatregelen, zoals de nog altijd onderbenutte vrijstelling van onroerende voorheffing bij de omvorming van een handelspand, een flexibelere definitie van het begrip leegstand (inkorting van de vereiste van 12 maanden leegstand), een actualisatie van de kadastrale inkomens, …

Aan de slag

Het mag gezegd worden dat het Agentschap Innoveren en Ondernemen wel degelijk aan de slag is gegaan met onze aanbevelingen. De kortetermijningrepen op het decreet integraal handelsvestigingsbeleid zullen binnenkort hun vertaling vinden in decreetswijzigingen.

Maar laten we vooral waakzaam blijven: halfslachtige maatregelen of ontoereikende ingrepen zullen de etterende leegstandswonde niet doen genezen. Na jarenlang beleid waarbij de nadruk lag op 1. maximale ontwikkelingsopportuniteiten op alle mogelijke locaties (met als resultaat nog steeds toenemende winkelmeters op perifere locaties) en 2. flankerende investeringen in de kernen (zonder een daling van de leegstand), is het hoog tijd voor een derde dimensie. Want zonder het effectief inperken van die ontwikkelingskansen in de periferie en/of op ongewenste locaties blijft het in de kernen eenvoudigweg dweilen met de kraan open.

De VVSG is alleszins bereid om - namens alle Vlaamse gemeenten - de dialoog zonder taboes verder te zetten én resoluut te gaan voor een daadkrachtig beleid met keuzes. Heb je opmerkingen of vragen bij het VVSG-standpunt? Laat dit zeker weten via economie@vvsg.be.