Webinar : Diverse scholen en diverse leraarskamer

De actie 21  ‘Begeleiding naar de lerarenopleiding ‘ in Plan Samenleven heeft als doel om jongeren met verschillende achtergronden warm te maken om leerkracht te worden met het oog op een diverse leraarskamer in scholen.
Zich thuis voelen op scholen is cruciaal om jongeren toe te leiden naar de lerarenopleiding.
Om jongeren te motiveren om te kiezen voor het beroep van leerkracht is het dan ook belangrijk om werk te maken van diversiteit op school, van een antidiscriminatie en racismebeleid en een inclusieve werkomgeving.

Hoe pakken lokale besturen dit aan?

• Diverse leraarskamer - stad Antwerpen

Dit project richt zich op het ondersteunen en begeleiden van startende leerkrachten met een migratieachtergrond, met als doel een diverse leraarskamer te creëren. Het initiatief komt voort uit de erkenning van het lerarentekort in Vlaanderen en de behoefte aan meer diversiteit onder leerkrachten, slechts 5% heeft een migratieachtergrond. Door coaching en begeleiding worden leerlingen, studenten en schoolteams ondersteund, met als resultaat een inclusieve en inspirerende omgeving voor alle leerlingen, waarin stereotypen worden doorbroken en schooluitval wordt tegengegaan.
Toelichting door Maya Hoppenbrouwers van stad Antwerpen

• Kleurpotlodenset & Got your back spel - stad Leuven

“Huidskleur is meer dan enkel zalmroze”. Met deze huidskleurpotloden zetten de stad Leuven en het onderwijsnetwerk Samen Onderwijs Maken (SOM) het thema diversiteit op de agenda van de scholen. Met die boodschap trekt de stad naar de Leuvense basisscholen. Elk schooljaar ontvangt elke leerling van het eerste en tweede leerjaar van de stad Leuven een setje met zeven verschillende huidskleuren.
Het ‘Got Your Back’ spel laat je spelenderwijs ervaren hoe discriminatie voelt en hoe je een actieve omstaander kan zijn. Hoe voelt het om altijd gediscrimineerd te worden? Waarom kijken we als omstaander weg? Wanneer en hoe kom je tussen? De oorspronkelijke versie (2022) heeft aandacht voor discriminatie op basis van huidskleur en afkomst. In de vernieuwde versie (2023) komen ook andere vormen van discriminatie aan bod, zoals seksuele oriëntatie, genderidentiteit, seksuele intimidatie en leven met een beperking.

• ‘MUST-A-Lab’, ‘Mechelen kleurt’ en ‘Cultuurbotsing in het onderwijs’ - stad Mechelen

MUST-A-Lab, bracht gedurende één jaar verschillende belanghebbenden zoals jongeren, ouders, scholen en welzijnsorganisaties samen om aanbevelingen te formuleren die tot doel hebben het 'thuisgevoel' van kinderen en jongeren met migratieachtergrond in schoolomgevingen te verhogen. Door gebruik te maken van de innovatieve methodiek van beleidslabo's (policy labs) wordt gezorgd voor gelijkheid in de deelnemersinput en worden haalbare aanbevelingen gegenereerd die gebaseerd zijn op praktijkexperimenten.
De educatieve tool 'Mechelen kleurt' omvat drie concrete acties: het bespreekbaar maken van diversiteit en inclusie in de klas, een setje huidskleurpotloden (naar het voorbeeld van Leuven) en de samenstelling van een divers boekenpakket om kinderen en jongeren te stimuleren na te denken over deze belangrijke thema's.
Met het project ‘Cultuurbotsing in het onderwijs’ wil de stad Mechelen werk maken van een oordeelvrije omgeving voor dialoog tussen jongeren en leerkrachten. Wat is voor jongeren belangrijk? Waar botst het soms. Welke thema’s zijn belangrijk om bespreekbaar te maken? Door kunst als katalysator te gebruiken, heeft de stad samen met jongeren een toolbox ontwikkeld die specifiek is afgestemd op de behoeften van zowel leerkrachten als leerlingen. Op deze manier wil Mechelen een omgeving creëren waarin iedereen zich thuis voelt, in de stad, in onze samenleving en op school.
Toelichting door Tamara Stojanovic en Marijke Wienen van stad Mechelen

1)  GIDS

Deze GIDS van de stad Gent loodst je door het diverse aanbod voor schoolteams, leerkrachten en leerlingen. Het fungeert als een soort databank, waarbij “Gids” staat voor de Gentse Inspiratiebank voor Diversiteit op School. Veronique Van Damme, werkzaam bij het team Onderwijsontwikkeling binnen het Onderwijscentrum van de stad Gent, heeft een video gemaakt waarin ze de gids toelicht. Een mooie manier om inspiratie en diversiteit in het onderwijs te bevorderen! 

GIDS - Gentse Inspiratiebank voor Diversiteit op School | Stad Gent  

2)  Podcast

Een tweede initiatief is een podcast gemaakt door 4 studenten pedagogische wetenschappen van de KU Leuven. In deze podcast gaan zij in gesprek met een leerkracht in spe met een beperking. En zij hebben het over waarom er in Vlaanderen zo weinig leerkrachten zijn met een beperking.  

3) Got your back 

Het spel 'Got Your Back: toekijken of reageren, zwijgen of spreken?' laat je spelenderwijs ervaren hoe discriminatie voelt en hoe je een actieve omstander kan zijn. 

De oorspronkelijke versie (2022) heeft aandacht voor discriminatie op basis van huidskleur en afkomst. 

In de vernieuwde versie (2023) komen ook andere vormen van discriminatie aan bod, zoals seksuele oriëntatie, genderidentiteit, seksuele intimidatie en leven met een beperking. 

Maya, kan je een tipje van de sluier lichten van welke ideeën er uit die brainstorm zijn gekomen? 

Maya Hoppenbrouwers: 

“Eerst en vooral wil ik benadrukken dat ik enkel kan antwoorden met gegeven ideeën door mensen uit de stuurgroep en dat er geen zekerheid kan gegeven worden over uitvoerbaarheid van deze ideeën. 

Ik geef er graag drie mee. 

Eén van de voorbeelden was een kwaliteitslabel uitreiken voor inclusieve scholen, dit is natuurlijk niet eenvoudig en heeft gevolgen in beide richtingen. Dit willen we dus als stad eerst verder onderzoeken. 

Een ander voorbeeld is om een netoverschrijdend lerend netwerk op te starten om expertise en good practices te delen waarbij je telkens twee mensen per school laat aansluiten zodat zij samen trekker kunnen zijn van dit thema op hun school. 

Een derde voorbeeld dat ik graag deel is het organiseren van een fysieke bijeenkomst, een soort netwerkdag, waar leerkrachten, directies en schoolbesturen met elkaar in gesprek kunnen gaan en persoonlijke verhalen/getuigenissen horen via workshop. 

Daarnaast zijn er voorstellen gekomen om de onepagers/video's te verspreiden naar de juiste mensen. Voor leerkrachten is er bijvoorbeeld geopteerd om digitale onepagers te verspreiden voor de schooltv's, de digitale systemen zoals Smartschool, via opleidingen voor directeurs, via bestaande opleidingen van vormingscentra etc 

Dit zijn drie ideeën uit de vele ideeën van de brainstormsessies. 

We willen zeker werken op leerkracht-, school- en beleidsniveau en zijn van mening dat dit zo de meeste impact zal hebben. 

Ik ben graag voorzichtig met deze info: bovenstaande voorstellen geven garantie dat ze uitgevoerd zullen en kunnen worden.” 

Het spel 'Got Your Back: toekijken of reageren, zwijgen of spreken?' laat je spelenderwijs ervaren hoe discriminatie voelt en hoe je een actieve omstander kan zijn. Om het spel te kunnen begeleiden, is er een handleiding en een train the trainer-opleiding. Is deze ook toegankelijk voor leerkrachten buiten Leuven? 

Yassin El Attar: 

“Bij de lancering van het spel waren de train-the-trainer-sessies in eerste instantie alleen beschikbaar voor Leuvense leerkrachten. Dit was bedoeld om het spel zo breed mogelijk te verspreiden in de regio. Nu is het echter ook mogelijk voor collega's van lokale besturen om deel te nemen. In dat geval wordt er binnen het lokale bestuur een specifieke sessie georganiseerd om trainers op te leiden. Er is een handleiding beschikbaar met veel praktische informatie, die nuttig kan zijn, vooral als je het spel wilt aanschaffen voor gebruik op school. Toch raden we aan om een train-the-trainer sessie te volgen, omdat diepgaande kennis en concrete casussen belangrijk zijn om het spel effectief te begeleiden. Je kunt deze sessie aanvragen via de Leuvense organisatie "De Aanstokerij", die actief is in heel Vlaanderen.“ 

https://leuven.be/spelbegeleiding-spel-racisme 

Hoe gebeurt de verdeling van de set kleurpotloden in Leuven? Door de grootte van de Stad Antwerpen is dit een niet te onderschatten uitdaging. En hoe kan deze actie voor meer impact zorgen? 

Yassin El Attar:

"De exacte hoeveelheid lagere scholen in Leuven ken ik niet precies, aangezien ik me voornamelijk op het middelbaar onderwijs richt. Toch vermoed ik dat het over tientallen scholen gaat. Voor Leuven betekent dit een aanzienlijke tijdsinvestering, die volledig wordt gecoördineerd door een stagiair. 

Het proces duurt ongeveer één tot twee maanden. Gedurende deze tijd benaderen we de scholen, stellen we een gedetailleerde planning op en zetten we een logistieke organisatie op touw. Hoewel niet elke klas wordt bezocht, gaat de schepen minstens één keer naar elke school en spreekt hij of zij ook met leerkrachten. Meestal zijn er per school twee tot drie leerjaren, dus het aantal klassen is beperkt. Er wordt maandelijks contact gehouden, zelfs als niet elke klas wordt bezocht. 

Andere sleutelspelers binnen het lokale onderwijs kunnen ook ondersteuning bieden. Het is belangrijk om na te denken over verschillende formules om dit waardevolle initiatief te ondersteunen." 

 Tamara Stojanovic:

“In Mechelen hanteren we geen systematische aanpak zoals in Leuven. Elke school kiest aan het begin van het schooljaar enkele data. Ter gelegenheid van de Dag tegen Racisme op 21 maart hebben we een communicatiecampagne gelanceerd. Geïnteresseerden konden huidskleurpotloden ophalen bij de jeugddienst in de bibliotheek. De tekeningen die met deze potloden zijn gemaakt, hebben we verzameld. Daarnaast plannen we een workshop over eigen huidskleur voor kinderen tijdens het stadsfestival op 30 juni. Tot slot zijn we nog op zoek naar een derde moment in het najaar.” 

 Yassin El Attar: 

“Wij zien ook dat veel lokale besturen naar aanleiding van themadagen zoals 21 maart deze kleurpotloden inkopen. Ze vormen een uitstekende manier om jeugdwerk, kinderwerk of scholen bewust te maken van dit aanbod.” 

Wanneer zijn de podcasts voor de jongeren en leerkrachten af? Kunnen deze op één of andere manier ook gedeeld worden met ons?  

Marijke Wienen:

“Zeker! We begrijpen dat er behoefte is aan extra ondersteuning en begeleiding voor leerkrachten bij het brengen van de podcast, vooral omdat het een kwetsbaar thema betreft. Een handleiding alleen volstaat niet altijd. We streven naar een intensievere begeleiding om ervoor te zorgen dat de podcast effectief wordt ingezet. Daarom hebben we besloten om de lancering uit te stellen totdat we de juiste ondersteuningsstructuur hebben opgezet. Hoewel ik geen specifieke datum kan geven, kan ik wel vermelden dat we op 15 oktober in Mechelen een studiedag organiseren waarin we de lessen delen die we hebben geleerd uit verschillende trajecten, waaronder deze podcast. “