Toegankelijkheid huisartsen

Het is reeds geruime tijd duidelijk dat er een probleem is met de toegang tot de huisartsen. Maar burgers ervaren ook problemen om andere eerstelijnszorgverstrekkers, zoals een tandarts of een psycholoog te vinden. Aangezien de burgers met deze vragen bij het lokaal bestuur aankloppen en lokale besturen het belangrijk vinden dat iedereen een gelijke toegang tot de gezondheidszorg heeft, zoeken ook zij naar oplossingen die binnen hun mogelijkheden liggen. De problematische toegang tot de eerstelijnszorgverstrekkers is een structureel probleem met vele oorzaken. Bijgevolg zullen de oplossingen op vele vlakken en bij meerdere partners gezocht moeten worden. De VVSG wil de lokale besturen hierbij zoveel mogelijk ondersteunen, onderzoekt welke rollen lokale besturen kunnen opnemen en is partner in meerdere projecten die verband houden met de toegang tot de eerstelijn.  Op deze pagina vind je info over onze initiatieven en de projecten waarbij we betrokken zijn.

In 2023 vroegen we alle Vlaamse lokale besturen (300) om een vragenlijst over de toegang tot de huisartsen in te vullen. Aan de hand van deze bevraging wilden we een algemeen beeld te krijgen van de mate waarin lokale besturen de toegang tot de huisarts als een probleem ervaren en welke rol(len) en taken ze daarbij voor zichzelf weggelegd zien. 80% beantwoordde alle vragen. De lokale besturen die antwoordden, waren mooi over alle eerstelijnszones verdeeld.

• 51% van de lokale besturen die antwoordden, ervaart een patiëntenstop bij de huisartsen. 41% stelt dat er te weinig huisartsen in de gemeente zijn. Slechts 21% geeft aan dat de huisartsen vlot raadpleegbaar zijn.

• Lokale besturen ervaren niet enkel een probleem met de toegang tot huisartsen, maar ook tot andere eerstelijnszorgverstrekkers, zoals tandartsen en psychologen. 55% van de lokale besturen die de vragenlijst invulden, geeft aan dat tandartsen moeilijk raadpleegbaar zijn, 31% heeft er geen zicht op en 15% vindt de tandartsen vlot raadpleegbaar. De vraag naar de toegang tot de psychologen, geeft een ander beeld. 37% stelt dat ze moeilijk raadpleegbaar zijn, terwijl 37% er geen zicht op heeft en 25% zegt dat ze vlot raadpleegbaar zijn.
   
• Lokale besturen zijn bereid een rol op te nemen, maar deze moet passen binnen de mogelijkheden die een lokaal bestuur heeft. We vroegen welke rollen lokale besturen zouden kunnen opnemen. Aangezien het mogelijk was meerdere antwoorden aan te vinken, gaat het vaak om een combinatie van verschillende rollen.
   
  • het probleem op een hoger niveau, zoals de zorgraad van de eerstelijnszone bespreken (61%)
  • burgers informeren en sensibiliseren in functie van zorgconsumptie (46%)
  • burgers informeren en sensibiliseren over het gezondheidssysteem in België (45%)
  • de problemen bespreken met huisartsen en oplossingen zoeken (32%)
  • de toegang tot eerstelijnszorg als vast punt in het beleidsplan van het lokaal bestuur opnemen (31%)
  • huisartsen in contact brengen met het brede zorg- en welzijnsaanbod (25%)
  • een systeem van sociaal vervoer van en naar huisarts voorzien (21%)
  • samen met de huisartsen bekijken in welke mate er flexibiliteit i.v.m vergunningen, parkeernormen ed. mogelijk is (19%)
  • huisartsen zelf in kaart brengen en op die manier detecteren waar het probleem / de problemen zich situeert / situeren (19%)
  • Infrastructuur ter beschikking stellen van huisartsen (11%)

• Een absolute minderheid van de lokale besturen ziet volgende rollen zitten:
  • huisartsen in opleiding aantrekken door bijvoorbeeld een stageverblijf ter beschikking te stellen, de bevolking op te roepen een stageverblijf ter beschikking te stellen, huisartsen te motiveren om stageplaatsen te voorzien,… (4%)
  • huisartsen financieel ondersteunen (2%)
  • huisartsen administratief ondersteunen (1%)

De VVSG wil op basis van deze gegevens, samen met de lokale besturen aan de slag gaan en goede praktijken verzamelen om op die manier andere lokale besturen te inspireren. Er zijn immers al tal van lokale besturen die een actieve rol opnemen om de toegang tot de eerstelijnszorgverstrekkers te verbeteren. Zo zijn er bijvoorbeeld de pilootprojecten brede eerstelijnspraktijken vanuit de Vlaamse overheid, maar ook minder ingrijpende initiatieven kunnen in overleg met de eerstelijnszorgverstrekkers de toegang (tijdelijk) verbeteren.

In de toekomst zal het steeds belangrijker worden dat eerstelijnszorgverstrekkers met lokale besturen, zorgraden en andere (welzijns)partners samenwerken om ervoor te zorgen dat de burgers tijdig bij de eerstelijnszorg terecht kunnen.

Het Vlaams project waarbij een zorgstroomcoach aan de slag zal gaan met de huisartsenkringen is een waardevol experiment. Domus Medica trekt dit project. De VVSG is betrokken in de stuurgroep en stelt haar expertise ter beschikking. Samen met Domus Medica, Vivel en het Departement Zorg bekijken we wie welke rol verder kan opnemen.  

De problematische toegang tot de eerstelijnszorgverstrekkers is een structureel probleem met vele oorzaken. Bijgevolg zullen de oplossingen op vele vlakken en bij meerdere partners en overheden gezocht moeten worden. In het VVSG-memorandum ‘De grote sprong naar morgen’, stellen we dat lokale regie en samenwerking de ruggengraat van een effectief en cliëntgericht zorgsysteem zijn. De toenemende vergrijzing maakt de uitdagingen in de zorg complex en gevarieerd. Het is essentieel dat lokale besturen zorgaanbieders en -voorzieningen kunnen aansturen en voor afstemming kunnen zorgen. Dat bevordert de toegankelijkheid tot zorg en coördinatie en samenwerking tussen zorgverleners.

Om gericht aan de slag te kunnen, zijn er objectieve data tot op het niveau van de wijk nodig. Het Departement Zorg, de UGent, Vivel en Domus Medica gingen aan de slag om aan de hand van indicatoren te toegang tot de huisarts in kaart te brengen. Er zijn reeds data beschikbaar uit de pilootfase maar eind 2024 - begin 2025 zouden deze ter beschikking zijn voor gans Vlaanderen. Deze info is ook voor lokale besturen cruciaal om gepaste maatregelen uit te werken op korte, middellange en lange termijn en moet up-to-date gehouden worden.