Stad Mechelen zet nieuwe stappen in transitie naar klimaatneutrale stad met project ACCESS

De doelstelling van het Interreg NZR-project ACCESS was steden op weg zetten naar slimme en koolstofarme energiesystemen. Het project bracht 10 partners vanuit vijf landen samen. Streefdoelen zijn vermindering van de CO2-uitstoot met 25%, vermindering van de ontwikkelingstijd van slimme energie- en mobiliteitshubs met 30% en een kostenvermindering van  20%.

In Mechelen kreeg ACCESS concreet vorm in randparking Keerdok, onderdeel van het bredere stadsvernieuwingsproject Keerdok. Dat is niet zomaar een parkeergebouw. Naast parking en fietsenstallingen, vind je er ook een supermarkt, kantoorruimte, een daktuin, infrastructuur voor snel en traag laden van je auto, lockers om de batterij van je elektrische fiets en andere kleine apparaten in op te laden ...

Het gebouw is een toonbeeld van duurzaamheid, met geothermie voor de verwarming van de ruimtes en een PV-installatie op het dak van 170 kW piek, equivalent aan het stroomverbruik van ongeveer 50 Mechelse gezinnen. Om voertuigen te laden zijn er 20 slimme AC-aansluitpunten op 11 kW, 4 DC-laadpunten op 200 kW en 2 vehicle-to-grid (V2G)DC-laadpunten geplaatst.

Bij V2G wordt (een deel van) de energie van de batterij van elektrische deelwagens teruggegeven aan andere gebruikers in het gebouw.

Bovendien wordt in dit project ook energiedelen toegepast tussen de diverse ‘bewoners’ van het gebouw volgens de recent van kracht zijnde Vlaamse regelgeving daarover. De PV-installatie is elektrisch aangesloten via verschillende deelinstallaties op de verschillende gebouwgebruikers, namelijk de retail, de kantoren van VOKA op de bovenste twee verdiepingen en laadpaalbeheerder Energytix. De partijen in het gebouw delen hun zonne-energieoverschotten met elkaar.

Stad Mechelen (dienst Mobiliteit) had de coördinerende rol bij dit project. Zelf zo’n energie-innovaties onder de knie krijgen en beheren, is echter geen kerntaak of vaardigheid eigen aan een lokaal bestuur. De noodzaak voor versterking drong zich op.

Via een aanbesteding kwam Ingenium het team versterken. Op basis van de krijtlijnen die de stad Mechelen had uitgezet, schreef Ingenium een toekomstgerichte aanbesteding die de markt uitdaagde. Daarbij werkten ze een toekomstvisie uit voor slim laden, mét een verdienmodel.

Energytix won deze aanbesteding, zorgde voor de effectieve implementatie van een slim AC- en DC-laadsysteem en een innovatief energiemanagementsysteem. Het bedrijf stond zelf in voor de investering en uitbating van het energiemanagementsysteem. Ze namen ook het contact en de contracten met leveranciers en de technische uitwerking voor hun rekening. 

Het resultaat van het project was een duurzaam parkeergebouw met een PV-installatie op het dak van 170 kW piek, 20 slim aangestuurde AC-aansluitpunten op 11 kW, vier slim aangestuurde DC-laadpunten op 200 kW en twee slim aangestuurde vehicle-to-grid (V2G) laadpunten.

Het gebouw kan elektriciteit gebruiken uit diverse bronnen: hernieuwbare energie via de PV-installatie, recuperatie van energie uit al opgeladen (deel)wagens of afname van het openbaar elektriciteitsnet. Een innovatief energiemanagement systeem beheert de beschikbare energie slim.

Tijdens het project merkten we een informatiekloof. Er bleek behoefte te zijn aan eenvoudige, toegankelijke informatie over de overgang naar lokaal leiderschap op energiegebied. Daarom creëerden we binnen het ACCESS-project de interactieve gids Leading the Local Energy System. De gids vat vier jaar experimenteren, leren en vooruitgang samen in een beknopte leeservaring van 20 minuten voor burgers, organisaties en lokale overheden die zelf aan de slag willen rond lokale energiegemeenschappen.

Er werd door de stad Mechelen en haar partners uitvoerig gecommuniceerd over het project. De stedelijke communicatiekanalen richtten zich naar álle inwoners van Mechelen en vormden een uitgekiende mix van digitale (website, sociale media, digitale schermen, nieuwsbrieven…) en offline kanalen. In deze communicatie was er steeds extra aandacht voor toegankelijk, eenvoudig taalgebruik. Aangezien het hier over complexe materie gaat, werden er verschillende video’s (te bekijken via mechelen.be/access) gemaakt om de inhoud tastbaarder te maken.

Er zijn verschillende randvoorwaarden, tips en aandachtspunten. Alle relevant info vind je gebundeld in de interactieve gids Leading the Local Energy System. De gids vat vier jaar experimenteren, leren en vooruitgang samen in een beknopte leeservaring van 20 minuten voor burgers, organisaties en lokale overheden die zelf aan de slag willen rond lokale energiegemeenschappen.

De drie belangrijkste tips van de stad Mechelen sommen we hier op:

1. Met de vooruitgang naar ambitieuze net zero doelen en een duurzame modal shift voor ogen, stemmen steden en gemeenten hun doelagenda's voor lokale hernieuwbare energie en e-mobiliteit best op elkaar af.
2. Stad Mechelen realiseerde zich dat het intern niet over de juridische noch technische capaciteit beschikte om dit toekomstgericht project solo tot een goed einde te brengen. De stad ging in zee met de ingenieurs-experten van Ingenium en Energytix en werd juridisch ondersteund door de advocaten van GSJ. De grenzen van de stedelijke capaciteit kennen en waar nodig uitbesteden is belangrijk om de technisch complexe projecten van lokale energiesystemen van bij de start goed te ontwerpen.
3. Door deze piloot in een nieuwe stadsontwikkeling leerde stad Mechelen dat ze een rol hadden in het op één lijn brengen van een diverse groep van belanghebbenden om de innovatieve piloot succesvol te realiseren. De stad werkte samen met een divers consortium van ingenieurs, juridische en technische experten. Deze samenwerking genereerde in een ambitieuze offerte die veel verder ging dan wat vereist is voor een doorsnee parkeergarage in Europa. Als steden en gemeenten naar hun zero-emissiedoelen toewerken, bereiden ze zich best voor op de coördinatie van een systematische raadpleging van belanghebbenden waaronder ook de netbeheerder en energie-eindgebruikers.

Mechelen blijft volop inzetten op de transitie naar een klimaatneutrale stad en de elektrificatie van mobiliteit. Zo is er het nieuwe Interreg Europe-project ZCI dat zoekt naar praktische manieren om Zero Carbon Infrastructure in acht verschillende steden en regio's tot stand te brengen. Daarnaast zoekt het project praktische oplossingen voor uitdagingen rond bijvoorbeeld particuliere (elektrische) voertuigen en laadinfrastructuur, duurzame stadslogistiek …
Meer info hierover op lees je op mechelen.be/zci.

Verantwoordelijken en contactgegevens

• Hannes Stubbe, Ingenium, energie & duurzaamheid (Hannes.Stubbe@ingenium.be)
• Ann Vandeurzen, stad Mechelen, projecten & planning, mobiliteit (Ann.Vandeurzen@mechelen.be)
• Bert Leeman, Energytix, slim laden & energiebeheersystemen (BLeeman@energytix.be)

Looptijd
01/03/2019 – 31/04/2023

Kostprijs, subsidies, andere ondersteuning?

• Totaal projectbudget: € 4.320.983
• Bijdrage Interreg Noordzeeregio: € 1.952.992
• Budget Stad Mechelen: € 495.750
• Bijdrage Interreg Noordzeeregio: € 199.450