Smart cities: concept en beleid

Aandacht voor technologische trends en data is belangrijk  maar sterk leiderschap en visie, vertrekkende vanuit de eigen lokale identiteit,  de lokale uitdagingen en behoeften van de burger, dát is de basis voor innovatie. Daarom organiseerde de VVSG in samenwerking met VLAIO, Diverscity en de Antwerp Management School in 2020 een opleiding 'Sterk leiderschap voor de digitale transformatie van het lokaal bestuur' voor het management van lokale besturen. Bekijk hier de geleerde lessen. Enkele uitgangspunten die je kunnen helpen bij het vormgeven van jouw visie en beleid zijn:

• start bij de uitdagingen

  Innovatie of technologie is nooit het doel op zich.  Technologie kan een middel zijn om tot een oplossing te komen voor een uitdaging waarmee een stad of gemeente wordt geconfronteerd, maar is dat zeker niet altijd.

  Het is belangrijk om eerst de uitdagingen voor de toekomst helder te krijgen want die zijn vaak erg complex. Bijvoorbeeld mobiliteit heeft niet enkel een impact op de leefbaarheid en gezondheid van de burgers (denk aan de luchtkwaliteit, lawaai, verkeersdrukte en files) maar heeft ook impact op de economie, op onze wegeninfrastructuur en een sociale impact. Eens die uitdagingen duidelijk zijn kan er worden gewerkt aan doestellingen en het beleid dat nodig is om die doelstellingen te bereiken. Bij het formuleren van acties kan technologie aan bod komen als "enabler".

• erkent haar lokaal DNA

Elke gemeenschap heeft zijn zwaktes, zijn uitdagingen maar ook zijn sterktes. Slimme steden en gemeenten gebruiken die kracht om te helpen definiëren welke ze stad ze in de toekomst willen zijn. Innovatief zijn betekent niet dat je moet vergeten wie je bent of wat je geschiedenis is. Je kan deze elementen gebruiken om jouw stad te transformeren naar de toekomst. Het kan ook helpen om de focus van smart city-projecten helder te bepalen en te prioriteren.

• zet de noden van burgers centraal en betrekt hen in het proces

Zonder slimme inwoners, geen slimme gemeenten. De inwoners weten als geen ander hoe het is om te leven in de gemeente en welke uitdagingen er zijn. Hun ervaringen kunnen een bestuur helpen om hun beleid en acties vorm te geven. Denk aan de opkomst van citizen science waarbij inwoners helpen om data te verzamelen over de biodiversiteit in de tuin, over de geluidsoverlast of luchtkwaliteit… of aan de organisatie van hackathons waarbij inwoners zelf meewerken aan innovatieve oplossingen.

Door inwoners van meet af aan te betrekken bij projecten kan je bepaalde skills benutten en de creativiteit en innovatie bevorderen. Bovendien vergroot je het draagvlak en de kans op slagen.

• werkt samen

​In deze digitale wereld, beschikt geen enkele stad of gemeente over alle kennis, expertise en over alle data om structurele innovatieve ontwikkelingen te kunnen doen. Samenwerking is cruciaal. Bedrijven, industrie, onderwijsinstellingen… beschikken over veel know-how. Een slimme gemeente betrekt al deze partners, faciliteert de kennisuitwisseling en werkt in co-creatie. 

Ook andere steden en gemeenten hebben vaak dezelfde uitdagingen en doelstellingen. Door samenwerking met andere steden en gemeenten: het delen van kennis, ideeën en middelen wordt er gewerkt aan de opschaling van innovatieve projecten en structurele oplossingen.

De digitale transformatie vergt bovendien een nieuwe manier van werken en vormt een gelegenheid om onze traditionele organisatiestructuur en - cultuur in vraag te stellen.  Samenwerking is cruciaal, verkokering uit den boze. Lees meer in het essay "Weg met blokkendozen en vastgeroeste partijkaders" van hoogleraren bestuurskunde Filip De Rynck en Johan Ackaert ( Lokaal, oktober 2018).

 Het Smart City Institute vertaalde speciaal voor de VVSG en haar leden hun publicatie: "Smart city, praktische gids", dat een stappenplan bevat voor de opmaak van een beleidsplan.

Sinds 2017 is er met steun van het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) een smart city-werking actief in de VVSG. Deze situeert zich in het team "Innovatie en digitale transformatie".

De VVSG heeft drie belangrijke kernollen: belangenbehartiger (de stem vertolken van de lokale besturen), kennisdeler en netwerkbouwer. De laatste rollen nemen we op in de smart city-werking door op basis van concrete vragen of noden bij onze leden vorming, inspiratiemomenten en uitwisseling tussen de lokale besturen te organiseren en faciliteren. Vanuit de smart city- werking worden activiteiten opgezet op om lokale besturen te inspireren en informeren over technologische ontwikkelingen, goede praktijken, handvatten en aanpakken... om hen te ondersteunen in de digitale transformatie.

Faciliteren van onderlinge kennisdeling en -uitwisseling/vormingen en inspiratie

Eén van deze vele werkgroepen in de schoot van de VVSG is de werkgroep smart city. Deze werkgroep telt leden van 17 lokale besturen. Tijdens de werkgroep wordt kennis en informatie gedeeld en inspireren de deelnemers elkaar met hun projecten. De werkgroep komt jaarlijks ongeveer vijf keer samen en deelt ook kennis en informatie via een digitaal platform (Microsoft Teams). 

Op basis van specifieke vragen en noden bij de lokale besturen organiseren we regelmating vorming en inspiratiesessies. Zo werden er al activiteiten georganiseerd over lokale projecten met automatische beeldherkenning, digitale participatie, slimme ouderenzorg, artificiële intelligenties en chatbots, data in het lokaal bestuur... Alle presentaties, en van de webinars ook de opnames, zijn op onze website raadpleegbaar.

Communiceren

Sinds april 2019 is het nieuw VVSG Kennisnetwerk online. Deze website wordt druk bezocht door onze leden.  Op de webpagina “Innovatie en digitale transformatie” wordt alle informatie m.b.t. smart city, (technologische) innovatie en digitalisering bijeengebracht. De website wordt voortdurend bijgewerkt met nieuwe praktijken van lokale besturen,  interessante onderzoeken, publicaties, artikels en evenementen voor onze leden. In het wekelijks e-zine van VVSG met meer dan 28.000 abbonnees wordt regelmatig een bericht over smart city-actualiteit opgenomen, ook in ons magazine Lokaal (10.500 abonees) staan er regelmatig artikels over dit thema.  Registreer je gratis op onze website (www. vvsg.be - even scrollen naar beneden) om je te abonneren op onze nieuwsbrief en duid ook zeker 'innovatie en digitale transformatie' aan als rubriek. 

We worden vanuit de VVSG smart city-werking ook regelmatig uitgenodigd op evenementen of studiedagen om een toelichting te gegeven over het smart city-concept en de visie en implementatie bij lokale besturen.

Ondersteunen van lokale besturen

Vanuit de smart city-werking worden jaarlijks tientallen verschillende advies -en informatievragen van lokale besturen beantwoord en vinden ook persoonlijke adviesgesprekken plaats met verschillende besturen over concrete vragen die zij hebben. Heb je als lokaal bestuur een vraag waarbij je gelooft dat de VVSG (of ons netwerk van lokale besturen) kan helpen? Stel ze dan aan info@vvsg.be. Waar mogelijk, helpen wij je graag!

Visievorming en belangenbehartiging

Als belangenbehartigingsorganisatie van de 300 Vlaamse steden en gemeenten, zijn wij actief betrokken bij tientallen interbestuurlijke digitale projecten via allerlei stuurgroepen en werkgroepen. Tijdens die gesprekken leveren we input en feedback over projecten, beleidsteksten, delen we informatie en kennis, en verdedigen we uiteraard de belangen van de lokale besturen.

Samen met de bestuurlijke commissie 'Innovatief en digitaal besturen' die maandelijks bijeenkomst werken we standpunten en beleidsdossiers uit om aan beleidsbeïnvloeding te doen van de centrale overheden en om tot visievorming te komen voor het lokale niveau. Aan de hand van die standpunten en dossiers gaan we in gesprek met de centrale overheden, kabinetten, parlementsleden en andere actoren, en nemen we lobbywerk op, ten behoeve van onze leden-lokale besturen.