Samenleven in diversiteit: wat betekent het regeerakkoord voor lokale besturen?

Het samenleven in diversiteit komt aan bod in verschillende onderdelen van het regeerakkoord. De lokale besturen spelen in dit samenleven als eerstelijnsoverheid een cruciale rol. De VVSG vreest op een sectoraal versnipperde financiering, waardoor het moeilijk wordt om transversale, coherente en integrale lokale beleidsplannen te ontwikkelen. Dit ondermijnt de huidige dynamiek die vele lokale besturen de afgelopen jaren hebben opgebouwd.

De VVSG waardeert enkele positieve maatregelen rond inburgering, maar ziet ook enkele uitdagingen:

• Betalend inburgeringstraject: Positief is dat vrijstellingen voor betalende inburgeringstrajecten inkomensgerelateerd zullen zijn en dat het impact van het betalend inburgeringstraject zal worden onderzocht.
• Lokale regie over netwerk- en participatietrajecten: Lokale besturen worden erkend als regisseur van participatie- en netwerktrajecten. Wat ze de facto ook zijn, maar structurele ondersteuning voor deze opdracht is nodig.
• Aandacht voor arbeidsmigranten en niet-verplichte inburgeraars: We waarderen deze intenties. De VVSG vraagt om rond deze doelgroepen in overleg te gaan met lokale besturen, net omdat deze doelgroepen geen gebruik maakten van het inburgeringstraject, ontwikkelden lokale besturen een aanvullend lokaal onthaalbeleid naast het Vlaams inburgeringsbeleid. Een bijzonder aandachtspunt is dat gemiddeld slechts 1/3 van de nieuwkomers een inburgeringstraject volgt. Lokale besturen moeten aan de slag met nieuwkomers die geen traject of maar een gedeeld traject volgen.
• Bezorgdheid over nieuwkomers zonder traject: De VVSG vreest dat de nieuwe maatregelen onvoldoende zijn voor nieuwkomers die geen inburgeringstraject volgen. Lokale besturen moeten vandaag een aanvullend onthaalbeleid opzetten. 
• Rolverdeling tussen actoren: De VVSG pleit voor een duidelijke rolverdeling tussen het Vlaamse agentschap integratie en inburgering, lokale besturen en VDAB. Een onderzoek naar een klantenreis van de 'nieuwkomer' in Vlaanderen moet dit verder uitklaren, zoals afgesproken in de Vlaamse decentralisatiecommissie om een duidelijke rolafbakening te bekomen en de toegevoegde waarde van/voor elke actor te maximaliseren.

De VVSG juicht de ambitie van de Vlaamse regering toe om een nieuw sociaal cohesieplan op te zetten. Dit kan een doorstart betekenen voor het huidige Plan Samenleven, maar de VVSG ziet ook enkele aandachtspunten:

• Financiering van diverse doelstellingen: De VVSG maakt zich zorgen over de continuïteit van de financiering voor thema's zoals toegang tot cultuur, sport en jeugdwerk, en de bestrijding van discriminatie en polarisatie. De Vlaamse regering en lokale besturen hebben de afgelopen twee jaar geïnvesteerd in veel acties, maar de VVSG vraagt om structurele verankering van deze financiering om de inspanningen voort te zetten. De lokale besturen snakken naar duidelijkheid, de huidige financiering stopt volgend jaar. De meerjarenplannen moeten volgend jaar worden opgemaakt.
• Sectorale versnippering: Er is een risico op sectoraal versnipperde financiering, waardoor het moeilijk wordt om transversale, coherente en integrale lokale beleidsplannen te ontwikkelen. Dit ondermijnt de huidige dynamiek die lokale besturen hebben opgebouwd.
• Beperkte focus: Het sociaal cohesieplan lijkt zich voornamelijk te richten op taal, onderwijs en werk. Hoewel deze thema’s heel relevant zijn, mist de VVSG aandacht voor sport, jeugdwerk en andere domeinen. Als regisseurs van een lokaal integratiebeleid moeten lokale besturen ook de ruimte hebben om in te zetten op lokale uitdagingen. Bovendien vreest de VVSG dat door het plan onder te brengen bij integratie en inburgering, de focus beperkt blijft tot etnisch-culturele diversiteit. Onder het Plan Samenleven kregen lokale besturen impulsen om drempels te verlagen voor groepen zoals personen met een beperking en LGBTQI+-personen. Het is onduidelijk of deze Vlaamse co-financiering blijft bestaan onder het gelijkekansenbeleid.

Het Vlaams regeerakkoord plaatst het lokaal integratiebeleid als onderdeel van de werking van het Vlaams Agentschap Integratie & Inburgering. De VVSG vraagt om werk te maken van een gezamenlijke vernieuwde visie over een lokale integratiebeleid. Hoe de lokale besturen hierbij best worden ondersteund maakt hiervan deel uit. De VVSG pleit vooral voor meer rechtstreekse ondersteuning op de eerste lijn en minder op de tweede en derde lijn.

• Gebrek aan vernieuwing: De invulling van het lokale integratiebeleid is al meer dan tien jaar ongewijzigd, terwijl de noden en uitdagingen van gemeenten sterk zijn veranderd. Er is dringend nood aan een nieuwe visie op integratie en de ondersteuning die lokale besturen nodig hebben.
• Capaciteitsondersteuning: Om de regierol van lokale besturen bij complexe uitdagingen te versterken, vraagt de VVSG om meer capaciteitsondersteuning bij de lokale besturen. Ondersteuning moet lokaal worden ingezet en aangestuurd.
• Afstemming: De VVSG mist ook een duidelijke visie op hoe het nieuwe sociaal cohesieplan aansluit bij het huidige (lokale en Vlaamse) integratiebeleid.

De VVSG waardeert dat de Vlaamse regering blijft inzetten op het Nederlands als verbindende taal, ook buiten de klas of het inburgeringstraject. Lokale besturen spelen een cruciale rol in het ondersteunen van mensen die de taal willen oefenen met andere burgers. Toch blijven er vragen:

• Nood aan betere afstemmen formeel leren en oefenkansen Nederlands: Lokale besturen organiseren en regisseren de meeste oefenkansen Nederlands. Het formeel Nederlands leren (NT2) moet beter afgestemd worden met deze oefenkansen. Ook de toeleiding naar het formeel NT2-onderwijs moet efficiënt gebeuren. Lokale besturen ondervinden vaak nog te lange wachttijden.
• Vlaamse visie op ondersteunende taalinstrumenten: De VVSG mist een Vlaamse visie over alle sectoren heen op het inzetten van taalinstrumenten zoals sociaal tolken en vertalen, taalhulpen  en taaltechnologie voor mensen die de taal nog niet voldoende beheersen. Er is bovendien nood aan Vlaams financieel kader. Organisaties die door de Vlaamse overheid worden gefinancierd kloppen vandaag te vaak aan bij lokale besturen voor een financiële tussenkomst van het gebruik van bijvoorbeeld een sociaal tolk.

Tot slot wijst de VVSG op het ontbreken van een visie op een Vlaams horizontaal integratiebeleid. Een effectief lokaal integratiebeleid, zoals een lokaal gelijke kunstenbeleid, kan niet zonder een Vlaams beleid dat domeinoverschrijdend werkt. De VVSG benadrukt de afspraken uit de laatste Vlaamse decentralisatiecommissie, waarin wordt gepleit voor een betere samenwerking tussen beleidsdomeinen op Vlaams niveau.

De VVSG waardeert dat de Vlaamse regering inzet op een inclusieve aanpak waar mogelijk, en een specifieke aanpak wanneer nodig.  Ook de intentie voor transversale aanpak waarbij de verschillende overheidsniveaus, ook lokaal, zullen betrokken worden, juicht de VVSG toe. Toch wijst de VVSG op enkele uitdagingen:

• Versnipperde financiering: De VVSG uit zorgen over de versnipperde financiering van gelijke kansen-acties, waardoor het moeilijk wordt om lokaal een samenhangend beleid te voeren. Zo vinden we weinig of geen aandacht voor het ondersteunen van een lokale beleidsmatige aanpak  zoals het ondersteunen voor lokale actieplannen rond grensoverschrijdend gedrag in de publieke ruimte, toegankelijkheid van  gebouwen en omgeving, een aanpak voor een lokaal discriminatiebeleid.
• De rol van lokale besturen bij meldingen van discriminatie en discriminatiebeleid:  Met steun van het Vlaams Gelijke kansenbeleid heeft de VVSG een pilootproject lopen over het melden van discriminatie op lokaal niveau naar alle gelijke kansen organisaties. Dit pilootproject leveren ongetwijfeld interessante bevindingen op voor zowel het lokale als Vlaamse beleidsniveau. Over de rol van lokale besturen hierbij vinden we geen intenties terug.

• Beperkte aandacht voor gendergelijkheid: Het regeerakkoord focust sterk op LGBTI+, ouderen en personen met een handicap, maar gendergelijkheid blijft onderbelicht, wat nochtans een prioriteit is binnen het Gelijke Kansen-decreet.
• Correspondentietesten in de woonsector:  Lokale besturen zetten de afgelopen jaren in op correspondentie en praktijktesten in de woonsector. Er is nog onduidelijkheid of Vlaanderen dit nog verder mee zal ondersteunen, hoewel het positief is dat ze wel ingezet worden op de arbeidsmarkt.