Openbare dienstverplichtingen gemeentelijke rioolopdracht

Lees het volledige Besluit van de Vlaamse Regering over de invulling van de gemeentelijke saneringsverplichting.

• De gemeente is als rioolbeheerder verantwoordelijk voor het afvalwater- en hemelwaterbeheer. Regenwaterinfrastructuur moet regenwater uit het afvalwaterstelsel houden, met uitzondering van onbevaarbare waterlopen.

• Enkele instantie: Gemeenten die zelf hun riool beheren, dragen de eindverantwoordelijkheid, maar kunnen dienstverleningscontracten afsluiten met derden.
• Fusiegemeenten: In fusiegemeenten, waar in de ene deelgemeente de gemeente zelf beheert en in de andere een rioolbeheerder, kan worden afgesproken wie de eindverantwoordelijkheid voor de hele gemeente draagt (de gemeente of de rioolbeheerder) en wie de toezichthouder (VMM) aanspreekt als gemeentelijke rioolbeheerder. Deze eindverantwoordelijkheid wordt vastgelegd in de saneringsovereenkomst tussen de gemeentelijke rioolbeheerder en de drinkwatermaatschappij, waarvoor een nieuwe modelovereenkomst wordt opgesteld.

• De rioolbeheerder moet het rioolnetwerk uitbreiden volgens de reductiedoelen uit de stroomgebiedbeheerplannen. Tegen 31 december 2027 moet elke gemeente een zuiveringsgraad van minstens 50% halen, tenzij aansluiting op een collector niet mogelijk is en nieuwe lozingspunten onwenselijk zijn.

• Collectieve aanpak: Rioolbeheerders moeten een aanbod doen voor collectieve plaatsing en beheer van Individuele Behandelingsinstallaties voor afvalwater (IBA's) en deze opvolgen.

• Indiening bij VMM: Rioolbeheerders moeten een meerjarenplan voorleggen aan de VMM. De Vlaamse overheid beoordeelt de plannen. Het plan moet gerealiseerd worden op het niveau van doelstellingen.
• Projectaanpassing: Projecten kunnen verschuiven, maar reductiedoelen moeten behaald worden. De VMM houdt toezicht op de realisatie. Bij niet-naleving zonder geldige reden, kan de Vlaamse overheid handhaven. Er zijn twee handhavingsopties: Ten eerste kunnen saneringsmiddelen worden geblokkeerd. Ten tweede kunnen toezichthoudende ambtenaren voor een bepaalde periode bevelen geven over hoe deze middelen mogen worden aangewend of kunnen zij de maatregelen ambtshalve uitvoeren.
• Snelle indiening: Een meerjarenplan voor de periode tot eind 2027 moet uiterlijk zes maanden na inwerkingtreding van het besluit aan de VMM worden bezorgd. Vanaf 2025 wordt het tweede meerjarenplan afgestemd op de BBC-cyclus van de gemeenten.

• Grote onderbrekingen of calamiteiten in het rioolnet moeten worden gemeld aan de VMM.
• Derden die schade veroorzaken aan de riolering moeten dit melden aan de rioolbeheerder.
• Asset management: Bepalingen zoals risico-inschattingen en camera-inspecties zijn nu juridisch verankerd.

• Samenwerking met Aquafin: De minister bepaalt welke gebieden de impact van overstorten door de rioolbeheerder en Aquafin in kaart moeten brengen.

Het kabinet van minister Demir startte een overleg om de veranderingen en verplichtingen verder uit te werken. Onderwerpen zoals de meldingsplicht bij calamiteiten, de nieuwe modelovereenkomst, het verplichte aanbod van IBA’s en de opmaak van het meerjarenplan worden verder uitgewerkt.

Naast het BVR keurde het Vlaams Parlement het verzameldecreet water goed, dat op 26 april 2024 werd bekrachtigd. Dit decreet bevat onder andere:

• Beroepsmogelijkheid voor machtigingsaanvragen op publieke grachten (wijziging wet onbevaarbare waterlopen).
• De Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) bepaalt dat nieuwbouw alleen is toegestaan als het afvalwater effectief gezuiverd wordt, hetzij collectief, hetzij via IBA’s. Een uitzondering geldt wanneer binnen een beperkte termijn een concreet rioolproject gepland staat dat op de waterzuivering aansluit. De Vlaamse regering kan deze afspraken verder verfijnen. In de conceptnota "Grote Stroomversnelling" werd bijvoorbeeld voorgesteld om deze regel pas te laten gelden voor projecten van meer dan 10 woonentiteiten.
• Juridische verankering van gemeentelijke verantwoordelijkheid voor hemelwater- en droogteplannen. Het recht op rioolsubsidies is gekoppeld aan de opmaak van dit plan.
• Handhavingsmaatregelen voor gemeenten die hun meerjarenplannen of openbare dienstverplichtingen niet nakomen.

• BVR gemeentelijke saneringsverplichting afvalwater
• Nota aan de Vlaamse regering
• Advies van de Raad van State
• Verzameldecreet water (definitief)
• Parlementaire documenten
• Ontwerp verzameldecreet
• Memorie van toelichting