Een lokaal mantelzorgbeleid is gebaseerd op 4 pijlers:
1. Mantelzorgers vinden en bereiken
Mantelzorgers gaan vaak mee met hun zorgbehoevende vader, moeder, broer, zus, zoon, dochter, buurman, buurvrouw, vriend, vriendin,... wanneer deze laatste een beroep doet op de dienstverlening en/ of de zorgverstrekking door de gemeente of één van haar partners. Maar ook wanneer de zorgvrager boodschappen doet, deelneemt aan een activiteit in de buurt, naar het lokaal dienstencentrum gaat, enz..
Soms treedt de mantelzorger in de plaats van de zorgvrager, bv. om boodschappen te doen, om poetshulp of thuiszorg aan te vragen, om zijn belangen te behartigen in het woonzorgcentrum bv., enz.
Concreet tref je mantelzorgers dus aan
- aan het loket van het gemeentehuis
- in de straat waar de zorgbehoevende woont
- in het woonzorgcentrum
- in de thuiszorg
- in de apotheek
- bij de dokter
- ...
Tegelijkertijd leiden mantelzorgers ook hun eigen leven en kan je ze dus ook vinden
- op school (heel veel kinderen en jongeren zijn mantelzorger!)
- op het werk (wanneer de mantelzorger gaat werken)
- op de arbeidsmarkt (wanneer de mantelzorger werkzoekende is)
- in de kinderopvang of buitenschoolse opvang
- in de sport- of vrijetijdsclub
- in de straat of in de buurt waar ze wonen
- in de winkel
- op café
- op Facebook of andere sociale media
- ...
Rol van het lokaal bestuur
Het vinden en bereiken van mantelzorgers is een eerste belangrijke stap om hen daarna te kunnen ondersteunen, wanneer noodzakelijk of gewenst. Het gaat daarbij zowel om mensen die momenteel reeds mantelzorger zijn, als om mensen die dat in de nabije toekomst zullen worden. Soms word je immers geleidelijk aan mantelzorger, bv. wanneer de zelfredzaamheid van vader of moeder door de hoge leeftijd geleidelijk aan vermindert, maar het kan ook plots: na een ongeval, een ziekte, de geboorte van een kind met een handicap, enz.
De focus bij het vinden en bereiken van huidige en toekomstige mantelzorgers ligt op sensibiliseren en informeren.
Wie kan hierin een rol opnemen?
- Het lokaal bestuur kan zelf actie ondernemen, in samenspraak met zorgpartners, actief op het eigen grondgebied.
- Ook scholen, werkgevers, lokale handelaars, horeca, vrijetijdsorganisaties,... kortom: iedereen die actief is op het eigen grondgebied met één of ander initiatief in de levenssfeer van huidige en toekomstige mantelzorgers, kunnen hierin partner zijn van het lokaal bestuur.
- Het lokaal bestuur kan ook zorgpartners, middenveldorganisaties en burgerinitiatieven ondersteunen en faciliteren, wanneer ook zij huidige en toekomstige mantelzorgers willen vinden en bereiken.
Beleidsvragen
- Welke groepen mantelzorgers wil je bereiken? Waar vind je hen en kan je hen bereiken? Bv. kinderen en jongeren op school. Werkende mantelzorgers bij de werkgevers. Reeds bekende mantelzorgers bij de in Vlaanderen erkende mantelzorgorganisaties. Enz.
- Hoe zal je zorgprofessionals (lokaal bestuur en zorgpartners) sensibiliseren, stimuleren en ondersteunen om in contact te komen met mantelzorgers en hen ook te (h)erkennen? Bv. op vormingsmomenten.
- Welke informatiebronnen zal je ontwikkelen en/ of ter beschikking stellen van mantelzorgers maar ook van zorgprofessionals, zodat zij mantelzorgers goed kunnen informeren en doorverwijzen? Bv. met een informatiekaart en een doorverwijzingskaart.
- Hoe zal je aansluiten op de taal en de belevingswereld van de mantelzorgers die je wil bereiken? Bv. met beeldtaal.
- Hoe zal je participatie van inwoners en eventuele mantelzorgers onder hen tot stand brengen? Bv. via Facebook, een buurtplatform, aan praattafels, in koffiesalons, enz.
Mogelijke communicatiekanalen en -middelen, rekening houdend met de doelgroep die je wil bereiken:
- TV- en radiocampagnes
- Sociale media
- Posters
- Filmpjes
- Flyers en brochures
- Kranten en tijdschriften
- ...
2. De mantelzorgers versterken
Het onderzoek 'Sporen naar duurzame mantelzorg: hoe perspectief bieden aan mantelzorgers' bevestigt dat de emotionele en fysieke (over)belasting van mantelzorgers één van de grootste problemen is waar mantelzorgers mee te kampen hebben. Vaak stellen ze hun eigen dromen, doelen en wensen ondergeschikt aan de zorg voor hun naaste, waarmee ze een nauwe, affectieve band hebben. Ze leiden niet meer het leven dat ze eigenlijk nog zouden willen leiden. Ze verliezen de regie over hun leven.
Niet zelden gaat dat gepaard met stress, bv. wanneer de zorgbehoevende teveel en te vaak een beroep doet op de mantelzorger en/ of de keuzes van de zorgbehoevende niet stroken met de keuzes van de mantelzorger m.b.t. de zorg die zou moeten verstrekt worden en door wie. De draaglast overschrijdt zo al snel de draagkracht van de mantelzorger.
Rol van het lokaal bestuur
Het lokaal bestuur kan er samen met haar zorgpartners toe bijdragen dat
- de draagkracht van de mantelzorger verhoogt, door de mantelzorger te (laten) coachen; hiervoor ontwikkelde Vonk3 het coachingsprogramma 'Mantelkracht')
- de mantelzorger de keuze heeft hoe hij of zij de mantelzorg vorm wil geven, dank zij een voldoende en aangepast aanbod aan professionele zorg en ondersteuning, waardoor de mantelzorger de regie over zijn of haar eigen leven kan blijven voeren
- de positie van de mantelzorger versterkt wordt, via beleidsparticipatie
Beleidsvragen
- Op welke wijze achterhaal je de levensdroom en de levensdoelen van zowel de zorgbehoevende als zijn of haar mantelzorger, zodat je er rekening mee kan houden in je mantelzorgbeleid?
- Op welke wijze veranker je de regie van de mantelzorger over zijn of haar eigen leven en in functie daarvan: zijn of haar keuzevrijheid inzake het mogelijke zorgaanbod voor de zorgbehoevende?
- Op welke wijze waardeer je de mantelzorgers, zodat ze vleugels krijgen?
- Op welke wijze zorg je voor financiële tegemoetkomingen? De door de overheid toegekende zorgbudgetten zijn immers vaak beperkt of zelfs ontoereikend.
- Op welke wijze versterk je de positie van de mantelzorger in het beleid?
3. De mantelzorgers verlichten
Om overbelasting te voorkomen, is het belangrijk dat er een evenwicht is tussen de rol als mantelzorger enerzijds en andere rollen die de mantelzorger opneemt. Centrale vraag is hoe het lokaal bestuur en haar zorgpartners er samen kunnen toe bijdragen dat de mantelzorg lichter wordt. Versterking van de mantelzorger en verlichting van de mantelzorgtaak samen zorgen ervoor dat de mantelzorger de zorg beter en langer volhoudt.
Rol van het lokaal bestuur
4. Mantelzorgers verbinden
Rol van het lokaal bestuur
Om zorgbehoevenden, hun mantelzorgers, buren, vrijwilligers, zorgprofessionals en andere professionele dienstverleners met elkaar te verbinden, moet het lokaal bestuur de regierol op zich nemen. Concreet gaat het over buurtzorgregie.
Beleidsvragen
- Hoe investeer je in samenwerking op microniveau (het niveau van de zorgbehoevende en zijn of haar mantelzorger)?
- Welk communicatiebeleid voer je, om informele hulpverleners en professionele zorgverstrekkers en dienstverleners te sensibiliseren en te informeren?
- In welke partnerschappen op mesoniveau (straat, buurt, wijk, gemeente, bovenlokaal) investeer je teneinde ook op mesoniveau tot samenwerking te komen?
- Hoe organiseer je het detecteren van (verborgen) zorg- en ondersteuningsnoden en de toeleiding naar de juiste informele en/ of professionele zorg en ondersteuning?
Nogal wat lokale besturen werken samen met het sociaal innovatiebureau !DROPS en andere organisaties zoals bv. Kom op Tegen Kanker. Ze brengen mantelzorgers samen in een participatief traject voor en door mantelzorgers: de 'Mantelzorghub'. Zo versterken de mantelzorgers elkaar en kunnen ze inpikken op concrete noden en behoeften. Er wordt nauw samengewerkt met zowel mantelzorgers als lokale zorgorganisaties, met als doel het aanbod voor mantelzorgers te verbreden en te versterken.
De Mantelzorghub is gebaseerd op 3 pijlers:
- een Mantelzorgcafé
- een Mantelzorgacademie
- een online Mantelzorgcafé
Het Vlaams Expertisecentrum Mantelzorg verzamelt informatie en kennis, maar ook interessante tips, publicaties en tools rond mantelzorg in Vlaanderen en daarbuiten. Het stimuleert, initieert en coördineert acties over mantelzorg, met als doel een betere ondersteuning voor mantelzorgers. Het maakt werk van een sterk maatschappelijk draagvlak voor mantelzorg.
Het expertisecentrum doet dat in samenwerking met 6 in Vlaanderen erkende mantelzorgverenigingen:
Deze verenigingen ondersteunen mantelzorgers en zorgvragers. Zij informeren mantelzorgers en behartigen hun belangen op plaatselijk en nationaal niveau. Ze organiseren ontspannende en/ of informatieve activiteiten, zoals lotgenotencontacten, infosessies en mantelzorgvakanties voor mantelzorgers én zorgvragers. Zo zorgen deze verenigingen voor lokale verankering en houden ze de vinger aan de pols. Elke vereniging doet dit vanuit haar eigen achtergrond en expertise.
Vlaams en federaal mantelzorgbeleid
