‘Toegankelijke communicatie voor bijvoorbeeld doven en slechthorenden en toegankelijke infrastructuur voor alle mensen met een beperking zijn al langer thema’s in het sociale beleid van de stad,’ zegt Emmy Vandenbogaerde, regisseur taalbeleid van de stad Gent. ‘Anderstaligheid kan in de communicatie een drempel zijn, maar met de principes van universal design voor ogen werken we álle drempels weg. We maken daarbij ook gebruik van de ervaringsdeskundigheid in een klankbordgroep, die tweewekelijks samenkomt en ons adviseert.’
Dit leidde in Gent al tot een groter bewustzijn, een breed draagvlak voor integrale toegankelijkheid en een Charter Toegankelijkheid (3 december 2019). In dit charter engageert het lokale bestuur zich om alle Gentenaars en bezoekers van de stad gelijke kansen te bieden om zich te ontwikkelen en deel te nemen aan de samenleving. Dit begint bij goede toegankelijkheid: bereik ik mijn bestemming vlot, heb ik toegang tot de dienstverlening, raak ik ongehinderd binnen en buiten, kan ik doen wat ik van plan ben, is de informatie duidelijk, vind ik makkelijk mijn weg, word ik vriendelijk geholpen?
Intussen werd het charter omgezet in een actieplan waarin jaarlijks twee prioritaire acties worden geselecteerd. ‘Toen we naar aanleiding van de coronacrisis een vaccinatiecentrum oprichtten, hebben we dat meteen opgevat als een voor iedereen toegankelijk evenement, zoals we dat ook doen bij de Gentse Feesten,’ vertelt Bart Vermandere, sinds 2017 toegankelijkheidsambtenaar van Gent. ‘Vanaf dag één hebben we doven en slechthorenden en andere mensen met een beperking bij de inrichting betrokken. Hal 2 is op de begane grond, zodat rolstoelgebruikers geen last hebben van drempels. We hebben ook voorzien in extra rolstoelen. In de ruimte waarin gevaccineerd wordt, werd rekening gehouden met de draaicirkel van de rolstoel. We hebben extra stoelen geplaatst voor het geval er begeleiders meegekomen zijn.
Specifiek voor slechthorenden hebben we voorzien in een ringleiding, versterking van het geluid voor mensen met hoorapparaat, en hoofdtelefoons. Voor doven hebben we iPads waarmee de afstandstolk Vlaamse Gebarentaal opgeroepen kan worden. Aangezien de visuele leesbaarheid van de publieke ruimte voor doven en slechthorenden heel belangrijk is, hebben we ook daarmee rekening gehouden. Geen plattegrondje, maar wel een welbepaalde, eendimensionale lijn die alle mensen volgen. Overal zijn er medewerkers en vrijwilligers die de mensen in de juiste flow houden. Je van weg vergissen is op die manier onmogelijk. En in functie van bereikbaarheid van het vaccinatiecentrum hebben we nauw overlegd met De Lijn en het Mobiliteitsbedrijf Stad Gent. Universal design was en is in alles wat we doen het uitgangspunt.’
Wederzijds vertrouwen kweken
‘Behalve op fysieke toegankelijkheid zetten we ook in op toegankelijkheid van communicatie, informatie en sociale toegankelijkheid,’ vult Emmy Vandenbogaerde aan. ‘Het is perfect normaal dat bijvoorbeeld onthaalmedewerkers zich onwennig voelen, wanneer ze een dove of slechthorende de weg willen wijzen. Vaak zijn ze niet vertrouwd met de drempels waar de bezoeker last van heeft en weten ze daar te weinig van af. Daarom geven we onze medewerkers alle nodige informatie. Het komt er in eerste instantie op aan de angst voor het onbekende bij hen weg te nemen. Hun vraag is: help, wat moet ik nu doen? Daarom stellen we handleidingen en draaiboeken ter beschikking. We geven vorming over omgaan met mensen met een beperking. Deze vorming is specifiek voor onthaalmedewerkers, maar we merken dat hiervoor ook bij veel andere medewerkers interesse is. Daarom bieden we in de vorming verschillende modules, van een halve dag tot drie dagen, en soms wordt een module geïntegreerd in een andere opleiding.’
Tolken op afstand
Voor het vaccinatiecentrum maakte de stad Gent ook gebruik van de afstandstolkendienst van CAB Vlaanderen. Het is een eenvoudig systeem waarbij je aan de hand van een tablet, bijvoorbeeld een iPad, de connectie maakt met een afstandstolk. Die tolkt tijdens het telefoongesprek alles wat er gezegd wordt van en naar de Vlaamse Gebarentaal. Schrijftolken naar geschreven Nederlands is eveneens mogelijk voor slechthorenden en doven. Degene die de dienst aanbiedt, betaalt een forfait van 400 euro voor in totaal 600 belminuten. Wat de gemeente of stad nog nodig heeft, is een stabiele wificonnectie en een tablet die doorgegeven kan worden aan de baliemedewerker. Zowel de baliemedewerker als de dove persoon is hierbij geholpen met vlotte communicatie zonder enige barrière. Dove mensen gebruiken de afstandstolkendienst ook om bijvoorbeeld een afspraak te maken bij de kapper, of om met een collega op het werk te bellen, het is allemaal mogelijk. Maar ook mensen die niet doof zijn, doen er hun voordeel mee, wanneer ze in contact willen komen met iemand die wel doof is.
Lieven Kind, directeur CAB Vlaanderen: ‘We promoten de afstandstolkendienst al sinds 2012. Vaak wordt gedacht dat het dan aan de dove of slechthorende persoon zelf is, om al dan niet van deze dienst gebruik te maken. Maar ook organisaties of lokale besturen kunnen hem structureel in hun dienstverlening aan de burger inbouwen.’
Bart Vermandere: ‘We trekken dit zelfs door in onze nieuwe kantoren, bijvoorbeeld in Gent Zuid, waar een aparte spreekruimte bestaat voor dove en slechthorende mensen en hun tolk. Volledig volgens het concept van universal design: ook niet dove of goed horende bezoekers geven er soms de voorkeur aan om in die rustige ruimte een gesprek te voeren, omdat het te druk is aan de balie of omdat mensen elkaar even apart willen kunnen spreken. Zeker met de coronacrisis is de gewoonte ontstaan om meer en meer een afspraak op voorhand te maken in het gemeentehuis. Ook daardoor is het gebruik van de aparte spreekruimte helemaal niet speciaal. Mensen kunnen het straks wellicht aanvinken wanneer ze online een afspraak maken.’
De gemeente regisseert
Het mag duidelijk zijn dat het lokale bestuur hierin de regiefunctie heeft en de verantwoordelijkheid bij de verschillende diensten in de gemeente of stad legt. ‘Momenteel hebben we een lerend netwerkje met enkele andere centrumsteden,’ zegt Bart Vermandere. ‘Ook Inter speelt voor de lokale besturen een belangrijke rol op het vlak van integrale toegankelijkheid en universal design van hun gebouwen, de publieke ruimte in het algemeen, en het voeren van een toegankelijkheidsbeleid op al de levensdomeinen van de mensen.’
‘Want er is wel heel veel goodwill bij de medewerkers van de stad Gent, maar ook bij andere lokale besturen, om werk te maken van integrale toegankelijkheid,’ vult Emmy Vandenbogaerde nog aan. ‘Het is vooral een organisatorische uitdaging om vanuit het lokale bestuur inclusieve communicatie en inclusieve dienstverlening aan te bieden voor dove en slechthorende inwoners en bij uitbreiding voor iedereen die beperkingen ervaart. Maar die nemen we wel aan. Die mensen hebben immers dezelfde rechten als iedereen in de maatschappij, niet?’ •
Dany Dewulf is stafmedewerker inclusie en vermaatschappelijking van zorg bij de VVSG.
Voor Lokaal 07-08 | 2021
Meer weten? www.afstandstolk.be, www.stad.gent/toegankelijkheid, https://www.inter.vlaanderen/
Interesse in het leernetwerk? Mail naar toegankelijkheid@stad.gent
Verwant
