Afvalbeheer: Over afval communiceren is geen sinecure

Voor afvalintercommunales zijn afvalbeheer en dus ook communicatie over afval corebusiness, voor de individuele lokale besturen is afval maar één van een reeks thema’s binnen een burgernabije werking en dienstverlening. Door die verschillen in perspectief ontstaan uitdagingen, zo bleek vorig jaar uit het Groot Gemeentelijk Communicatieonderzoek van Kortom vzw. Maar de helft van de gemeenten gaf aan qua communicatie goed samen te werken met haar afvalintercommunale.

‘De kijk op communicatiedoelen en -verwachtingen verschilt bij intercommunales en lokale besturen,’ zegt communicatie-expert Marc van Daele, die zelf jarenlang communicatieverantwoordelijke was in Aartselaar en Zwijndrecht. ‘Dat hangt nauw samen met hoe de betrokkenen hun takenpakket bekijken. Afvalintercommunales ondersteunen en ontzorgen gemeenten op het vlak van afvalbeheer, zij zijn in die zin dan ook “opdrachthoudende verenigingen” en werken op basis van een beheersoverdracht. Gemeenten rekenen op hun intercommunale en steunen haar in haar werk.’

‘Wij volgen het ondernemingsplan en de ambities van de organisatie, en dat is afvalbeheerder zijn voor en met de gemeenten,’ beaamt communicatieverantwoordelijke Machteld Vanden Bosch van EcoWerf, het intergemeentelijk milieubedrijf dat naast Leuven nog 26 lokale besturen in de regio Oost-Brabant bedient. ‘Ondersteuning van de gemeenten bij communicatie hoort daarbij. We communiceren zelf uitgebreid over wat we doen en stellen daarnaast een mediatheek ter beschikking, met informatie- en communicatiemateriaal dat onze gemeenten kunnen gebruiken in hun eigen kanalen. Maar dat doen ze zelden op eigen initiatief, we moeten dat stimuleren.’

Bieke Van Baelen is communicatieverantwoordelijke bij IGEAN, dat dertig gemeenten van het arrondissement Antwerpen bedient. Communicatie ondersteunt er de doelen en de prioriteiten van de raad van bestuur van de intercommunale. ‘Momenteel ligt de nadruk op informeren en sensibiliseren over sorteren. Mogelijk verschuift hij meer naar preventie, en naar het tegengaan van voedselverlies. Daar valt nog winst te halen.’

Capaciteit

Bij de gemeenten liggen door de eigen dynamiek van elk lokaal bestuur en de mix van beleidsthema’s de accenten anders. Daardoor, en ook al omdat gemeenten communicatie over afvalbeheer toevertrouwen aan hun intercommunale, botst het afvalthema op beperkingen. ‘De plaats in het tweemaandelijks infoblad, ons communicatiekanaal met het breedste bereik, is zo al beperkt,’ zegt Marijke Herinckx, diensthoofd communicatie in Grimbergen.

‘Alle diensten vechten om hun thema’s aan bod te laten komen. Als afval aandacht krijgt, gaat het over zwerfvuil en sluikstorten, omdat netheid politiek gevoelig ligt. Sorteren en preventieve afvalthema’s halen het zelden. We brengen dat intern regelmatig ter sprake.’ Voor Sara De Coster, haar collega in Lokeren, hangt communicatie over afval binnen het lokale bestuur vast aan veel andere beleidsthema’s: ‘Het zit versnipperd over werken met nieuwkomers tot de dienst integrale veiligheid.’ Door de beperkte capaciteit ligt de samenwerking voor communicatie meestal niet structureel vast. De betrokken besturen vinden afvalcommunicatie dikwijls ‘te smal’ om er de beleidsplannen voor samen te leggen. Dat betekent niet dat er geen goede overlegpraktijken zijn, of mogelijk zijn.

‘De meeste communicatiediensten van lokale besturen zijn overbevraagd, zo niet onderbemand,’ weet Sara De Coster. ‘Samenwerking beperkt zich dan noodgedwongen tot specifieke campagnes. Daarnaast is het zaak aan een proactieve communicatiereflex bij je bestuur en bij de verschillende diensten te werken. Een apart overlegplatform met de afvalintercommunale kunnen we er jammer genoeg niet bijnemen. Dat neemt niet weg dat de synergie in het algemeen goed is. Het bestuur heeft een duidelijk beeld van onze Intercommunale DurmeMoervaert als expert voor afvalbeleid. Informatie stroomt goed door tussen de intercommunale en de milieuambtenaar, en ook het Ecoteam van de stad werkt nauw samen met onze intercommunale.’

De afvalintercommunales van hun kant schrijven conform hun opdracht aan een gezamenlijk afvalverhaal voor heel hun werkingsgebied, ze coördineren dit voor de gemeenten, maar ze zijn zich bewust van de beperkingen. ‘De samenwerking met de gemeenten verloopt dikwijls goed, maar de regio is uitgestrekt,’ zegt Bieke Van Baelen van IGEAN. ‘We zouden het overleg met alle communicatiediensten meer willen aanhalen. We hebben ze nodig. Communicatieverantwoordelijken van de aangesloten gemeenten hebben evenmin de reflex om elkaar te contacteren over afvalcommunicatie.’

Ook EcoWerf moet vaststellen dat het de communicatieambtenaren niet altijd rechtstreeks kan betrekken bij gezamenlijk overleg. ‘De milieuambtenaren komen bij ons en leren veel van elkaar, maar de communicatieambtenaren niet,’ zegt Machteld Vanden Bosch. ‘Dat is een lacune.’ Dat ook de bevoegde schepenen en de groendiensten betrokken partij zijn, maakt de uitdaging extra groot. ‘De schepen is een sleutelfiguur, we nodigen die altijd mee uit bij overleg met de milieuambtenaar,’ knikt Machteld Vanden Bosch.

Blijven luisteren

Voorlopige conclusie: het is ingewikkeld, er zijn veel stakeholders, afvalintercommunales moeten met veel gemeenten samenwerken, en het is een meevaller wanneer die samenwerking goed loopt. Naar elkaar blijven luisteren is de boodschap.

Elkaars content-, retro- en jaarplanningen voor communicatie en campagnes ruim op voorhand doorkrijgen helpt ook. ‘Wacht hiervoor het initiatief van de ander niet af, zo verlies je kostbare tijd,’ klinkt het uit meerdere monden. ‘Neem zelf het initiatief om toegang tot je planning te verlenen.’ Voor EcoWerf en IGEAN vormt het monitoren van de manieren waarop burgers informatie inwinnen, een belangrijk aandachtspunt, samen met bewustwording over de veranderende doelgroepen van afvalcommunicatie. ‘Niet iedereen kan de Nederlandstalige informatieborden in het recyclagepark lezen, en niet iedereen spreekt de parkwachter spontaan aan,’ geeft Bieke Van Baelen als voorbeeld.

Burgers zijn de primaire doelgroep, maar voor Marijke Herinckx verliezen afvalintercommunales maar beter ook een andere doelgroep niet uit het oog: de milieuschepenen. ‘Schepenen bepalen mee het politieke gewicht van thema’s en dus ook hun zichtbaarheid in de gemeentelijke media. Hiermee kan de afvalintercommunale rekening houden in de communicatie naar de besturen. Het kan helpen om meer ruimte voor afvalthema’s in de gemeentekanalen te creëren.’ —