Sociaal beleid: #Iedereen buitengewoon in Paspoel Anders

Toen ik eind mei op werkbezoek in Tongeren was en in Paspoel aankwam, werd ik er hartelijk ontvangen door Brecht Jans, coördinator buurtgerichte zorg van de stad Tongeren. Bedoeling was dat ik in het buurthuis, dat de naam Living 21 draagt, een lokaal netwerkoverleg zou meemaken van alle stakeholders die in de wijk actief zijn. Zo zou ik met eigen ogen aanschouwen hoe ze vanuit hun opdrachten in de wijk tot samenwerking komen.

Buurtbeleid

Het viel mij meteen op dat schepen van Sociale Zaken Evelyne Stassen tijdens het netwerkoverleg het voorzitterschap op zich nam en aanbood om het verslag te maken. Het hele overleg lang bracht zij op een ondersteunende en faciliterende manier aan wat het lokale bestuur kan betekenen in de wijk. Omgekeerd engageerde zij zich er ook op verschillende momenten toe voorstellen uit de vergadering te bespreken in het schepencollege, zoals de aanleg van een volkstuintje met bijhorend tuinhuis en serre en de inzet van de stedelijke technische dienst om dit samen met alle andere partners in de wijk tot stand te brengen.

Heel sterk dat een lokale beleidsmaker actief en geëngageerd mee aan tafel zit, tussen buurtbewoners en andere initiatiefnemers, en zo de vinger aan de pols houdt – wat zijn de dromen, problemen en wensen van de buurt, waar zitten de energie en de kracht? – om vervolgens juist lokaal beleid te kunnen voeren in de stad.

Buurtverhalen in de kijker

Er wonen in Paspoel een achthonderdtal mensen van wie drie vierde sociale huurder is. Daar zijn veel alleenstaande ouderen bij, maar net zo goed gezinnen met kinderen. Nogal wat mensen hebben een andere etnisch-culturele achtergrond. Ook mensen in armoede kom je er tegen. Er zijn zorg- en ondersteuningsbehoeften, maar evengoed talenten en krachten. Zo bakt Malvina voor elke koffieactiviteit in de buurt iets lekkers, rekening houdend met de medische situatie van de buurtbewoners. Ze organiseert ook elke vrijdag een baknamiddag in haar appartement, waar iedereen van de buurt welkom is om samen te bakken.

Daarnaast is er in de wijk maandelijks een soepmoment. Dan komen de buurtbewoners bijeen om gezellig te keuvelen bij een kommetje soep. Buurtbewoners die hier minder behoefte aan hebben of geen tijd hebben om aan deze ontmoetingsmomenten deel te nemen, kunnen soep afhalen. Sinds een aantal maanden komt buurtbewoner Johnny elke maand twee liter soep halen, eentje voor zichzelf en eentje voor zijn alleenstaande mindermobiele buurvrouw. Daarnaast koken Johnny en zijn echtgenote af en toe voor haar. Zo krijgt zij een lekkere maaltijd aangeboden, inclusief burencontact. Een prettige remedie tegen sociaal isolement.

Cocreatie

De kinderen en jongeren in de wijk worden uiteraard niet vergeten. Tijdens het voorjaar boomden Anneliese Billen en de kinderen uit de buurt zes zondagen door over de vraag hoe hun droomwijk eruit zou zien. Dat ging zo: ‘Stel, jij wordt vandaag burgemeester van Paspoel. Wat verander je? Komt er een strand op het basketbalplein? Met een zwembad? Of een manege met eenhoorns om op te rijden? Komen er meer vuilnisbakken omdat er geen rommel in je droomwijk mag slingeren? Kleurrijkere gebouwen of parkeerplaatsen? Een boekenhuis of een groot speelplein of een boomhut?’

Het proces werd ondersteund door MoMeNT. De samenkomsten werden telkens begeleid door meerdere kunstenaars. De dromen, gedachten en woorden van de deelnemers werden vastgelegd op beelden geluidsmateriaal om ze daarna te delen met andere buurtbewoners. Vervolgens zetten MoMeNT en Woonzo samen met kunstenaar-architect Mathias Van de Winkel de ideeën en dromen van de kinderen om in realiteit. Zo voelen ook kinderen en jongeren zich thuis, omdat de wijk van hen is, omdat zij de wijk mee tot stand hebben gebracht.

MoMeNT organiseerde in augustus samen met het initiatief Zorgzame buurten, SAAMO, Woonzo en de stad Tongeren een tweedaags wijkfestival, zodat jong en oud, arm en rijk, allochtoon en autochtoon elkaar via kunst en cultuur opnieuw konden ontmoeten, wat binding en samenhang in de buurt sterker zou maken.

Stefan Perceval van HETGEVOLG maakte samen met de buurtbewoners een professionele theatervoorstelling die tijdens het festival twee keer opgevoerd werd. Het was een uniek theaterstuk dat de diversiteit en de veerkracht van de buurt weerspiegelde. Samen gingen ze ook nu weer op zoek naar de verhalen, dromen en wensen van de buurtbewoners. Zo kreeg elke buurtbewoner een gezicht, met een verhaal waarin iedereen zich herkende en waarin ‘die ander’ plots heel dicht bij was. Mensen werden benaderd in hun totaliteit: niet enkel als spelers in een productie, maar als mensen met alle lasten die ze dragen. Dat werd allemaal verbonden met het verhaal van de plek: Paspoel. Dit bepaalde volledig de inhoud van het theaterstuk.

En natuurlijk werd er tijdens het wijkfestival gedanst en gefeest. Een feest dat helemaal gedragen werd door de buurtbewoners.

Iedereen digitaal

In de zomer van 2022 startte een bovenlokaal project met digibanken en digipunten onder de naam DIGbij. Lokaal werken onder andere Huis van het Kind Tongeren, In-Z (een door de Vlaamse overheid erkende onderneming in de lokale diensteneconomie), SAAMO Limburg en alle partners in de Zorgzame buurten in Tongeren daarvoor samen. Bedoeling is om de digitale vragen van de mensen te beantwoorden, zodat werkelijk élke inwoner de omslag naar de digitale maatschappij kan maken en daarin niet aan zijn lot wordt overgelaten. Tegelijk wordt er werk gemaakt van een uitleendienst van onder meer laptops en tablets.

In lokaal dienstencentrum De Piepel in Paspoel is er intussen een loket van de digibank. Het wordt bemand door een professionele digihelper van In-Z. Daarnaast komt er in Paspoel een digipunt, met buurtbewoners als vrijwillige digihelpers. Zo krijgen alle buurtbewoners gemakkelijk toegang tot het digitale buurtplatform Hoplr. Dat is een van de kanalen om te weten te komen wie er allemaal in de wijk woont, wat er te doen is, maar ook welke buur je eventueel kan helpen bij een klus en hoe je de buurtwerker kunt contacteren. Want intussen zijn er al een 450-tal geregistreerde burenhelpers actief in Tongeren. Allemaal dragen ze heel graag bij tot een zorgzame buurt.

En wat met zorgvragen?

Cindy Doumen, directeur sociale zaken stad Tongeren en lid van de Zorgraad van Eerstelijnszone Zuid-Oost-Limburg, licht mij toe dat het lokale bestuur – met ondersteuning vanuit de eerstelijnszone – in eerste instantie informele zorg wil stimuleren door in heel Tongeren zorgzame buurten te creëren. Door buurtbewoners met elkaar in contact te brengen en sociale netwerken te versterken en met elkaar te verbinden, wordt heel snel duidelijk wie hulp nodig heeft maar ook wie in de bres wil springen voor de buurt en de mensen die er wonen. Sociale verbindingen op alle levensdomeinen van de mensen maken het sociale kapitaal van de buurt zichtbaar. Daarom wil het bestuur deze sociale verbindingen ondersteunen. Integraal en transversaal.

‘Goede burencontacten maken een wereld van verschil,’ merkt Cindy Doumen op. ‘Buurten met een goede sociale cohesie kunnen beter met de veranderingen in de samenleving om. In buurten waar mensen zich verbonden voelen, worden er sneller initiatieven genomen en wordt er meer naar elkaar omgekeken. Dat is onze drijfveer.’

Daarnaast zijn opbouwwerkers van SAAMO en medewerkers van thuiszorgdiensten, diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen, het gezondheidshuis en thuisverplegers in Tongeren vaak vertrouwenspersonen van mensen met een zorg- en ondersteuningsnood. Zij willen heel graag mee de brug slaan tussen hun cliënten en de burenhelpers. Ook lokale dienstencentra spelen hierin een belangrijke rol. ‘Door lokale samenwerking tot stand te brengen tussen buurtbewoners en alle stakeholders in buurten en wijken en door aan outreaching te doen, trachten we alle zorg- en ondersteuningsvragen te detecteren en mensen die hulp of zorg nodig hebben, toe te leiden naar de juiste ondersteuning,’ rondt Cindy Doumen het verhaal af. —