Nieuwe infrastructuur: De Leie speelt de hoofdrol

De Leiewerken horen tot de grootste binnenvaartprojecten die in het naoorlogse Vlaanderen zijn uitgevoerd. Het startschot kwam er in 1992 met een robuust maar flexibel stedenbouwkundig plan dat vooral wees op belangrijke aandachtspunten en waarden van de omgeving. Twee decennia later is de Leie in Kortrijk bevaarbaar voor grotere schepen: er kwamen hogere bruggen en een rechtere, bredere en diepere rivier. Het project bood kansen om de stad een facelift te geven en de eeuwenoude band tussen de stad en de rivier te herstellen. Zo worden de infrastructuurwerken uiteindelijk de motor van een veelomvattender verhaal waarin waterwerken, openbaar domein en stadsont - wikkeling hand in hand gaan. Mede onder impuls van de Vlaamse overheid kende de stadsvernieuwing in Kortrijk de voorbije decennia een grote boost, vertelt schepen van Stadsvernieuwing Wout Maddens: ‘De talrijke stadspro - jecten waar Kortrijk op intekende, betekenden keer op keer een belangrijk moment om consequent en consistent na te denken over stadsontwikkeling.’

Het ‘voorlopige’ einde van de Leiewerken in 2015 werd gevierd met een fees - telijk programma ‘De Grote Verleieding’.

Zodra de Leie elders verdiept en verbreed was, kon het stadsbestuur nadenken over de herinrichting van de kades van de Oude Leie-arm. De Franse land - schapsarchitect Michel Desvigne, in samenwerking met de studiebureaus JPLX en Arcadis, tekende in 2005 een globaal concept voor de heraanleg van de kades. Het belangrijkste uitgangspunt was het verbeteren van het contact met het water. De kades vlak bij de historische Broeltorens boden hiervoor een unieke kans. De Broelkaai, een vroegere losplaats voor schepen, deed al jaren dienst als parking. Door de kade aan beide kanten te verlagen tot een halve meter boven het water ontstond er een groot plein waar de Leie de hoofdrol speelt. Zo werd de waterkant in Kortrijk een echte belevingsplek voor iedereen. Deze herinrichting van de oude Leieboorden kaapte in 2019 de prijs weg voor beste openbare ruimte van Vlaanderen en Brussel.

Vandaag vind je geen Kortrijkzaan die de heraanleg niet geslaagd vindt. Toch ging de uitwerking niet zonder slag of stoot: ‘Over de principes was ie - dereen het eens, tot de plannen concreet werden,’ herinnert schepen Wout Maddens zich. ‘Al snel rees toen bij sommigen de vraag om de parkeerplaatsen in de winter te behouden. Dan vraagt het politieke moed om de weg te durven tonen en autovrij te blijven verdedigen. Het moest de mooiste plek van Kortrijk worden, in elk seizoen.’

Om te vermijden dat er een ‘Atlantic Wall’ van nieuwe ontwikkelingen langs de Leie verscheen, was er een totaalvisie nodig. Die kwam er in 2011 in de vorm van een beleidskader: ‘De rivier maakt de stad: ontwikkelingskader Leieboorden,’ geschreven door de stad, de intercommunale Leiedal en het studiebureau HUB. Het schetst een totaalbeeld voor de toekomstige ontwikkelingen aan de Leieboorden. De resultaten bepalen nu al het beeld van een nieuw Kortrijk. Voor schepen Wout Maddens is de publieke ruimte een hefboom bij uitstek: ‘Publieke en private samenwerking gaan hand in hand; de overheid kan het niet alleen doen. En als wij het goede voorbeeld geven en de lat hoog leggen, kunnen we dezelfde kwaliteitseisen stellen aan private investeerders.’

Anno 2023 zetten de stad Kortrijk en de Vlaamse Waterweg hun samenwerking voort om ook de rest van de Oude Leieboorden op te waarderen. Dit jaar start de heraanleg van de Dolfijnkaai-Kasteelkaai naar het voorbeeld van de al verlaagde Leieboorden. De Kasteelkaai krijgt een verlaagde tuin van 1000 m² groot, dicht bij het water en met zicht op de pleziervaartuigen aan de overzij - de. Rondom de tuin komen trappen en zitelementen en speelelementen voor STAD KORTRIJK de kleinsten. De Kasteelbrug, die de Kasteelkaai en Buda verbindt, krijgt een nieuw jasje om qua niveaus en uitzicht beter in de omgeving te passen. De Reepkaai transformeert naar een woonerf met een groene wandelpromenade langs het water en zal aanmeerruimte bieden voor pleziervaart. In de laatste fase wordt ook de Handelskaai, die de verlaagde Leieboorden verbindt met Kortrijk Weide, gerenoveerd tot een groene wandelpromenade. Nieuwe pontons en havenfaciliteiten moeten meer gebruikers naar de passantenhaven lokken.

Voor het ontwerp koos de stad voor hetzelfde team van ontwerper en studiebureau: ‘Zo garanderen we continuïteit, kwaliteit en samenhang in onze stadsontwikkeling en publieke ruimte,’ stelt schepen Maddens. ‘We beschouwen de open ruimte als de tuin van onze stadsbewoners en die moet veel groener zijn dan vandaag het geval is. De uitgangspunten van het ontwerp zijn daarom: ontharden, vergroenen, waterplezier en ontmoeten. Door te kiezen voor eenrichtingsverkeer voor auto’s, gaan we van een plek waar het onveilig wandelen en fietsen is, naar een woonerf waar de mensen en niet de auto’s centraal staan.’

‘Dankzij ontwikkelingen als deze zit stadsvernieuwing nu in de mindset van zowel bestuurders als inwoners,’ besluit schepen Maddens. ‘Het is dan ook een uitgelezen kans om die door te trekken op tal van andere plekken zoals de stationsomgeving, het historisch centrum of het Buda-eiland. En de Leie verbindt al deze plekken in onze stad.’ —

Katrien Gordts is redacteur Lokaal | Beelden Stad Kortrijk en Flanders Drones
Voor Lokaal 05 | 2023