Sinds 11 december 2022 moet elk lokaal bestuur een meldpunt hebben waar medewerkers terecht kunnen voor de melding van wetsovertredingen. Ze genieten bij een dergelijke melding ook bescherming tegen eventuele sancties. Het meldpunt ligt in principe bij het hoofd van het personeel (de algemeen directeur dus in gemeenten en OCMW’s), maar die kan het delegeren. Besturen moeten ook de vertrouwelijkheid van de meldingen garanderen en instaan voor een gepaste reactie. De Europese Richtlijn biedt ook andere spelers met een professionele relatie met het bestuur – dus geen burgers, maar wel bijvoorbeeld leveranciers of ontvangers van een subsidie – de mogelijkheid om onregelmatigheden te melden, maar de Vlaamse decreetgever heeft ervoor gekozen deze meldingen door externen bij Audit Vlaanderen te laten gebeuren.
Het decreet bepaalt verder dat lokale besturen ook samen een meldpunt kunnen oprichten, maar dan wel alleen via een bestaand intergemeentelijk samenwerkingsverband of een nieuwe interlokale vereniging. De VVSG had de organisatie van een gezamenlijk meldpunt liever aan de besturen zelf overgelaten, met bijvoorbeeld ook de mogelijkheid om dit gewoon contractueel te regelen, maar ze werd hierin niet gevolgd.
De VVSG heeft zich altijd achter de principes van de Europese Klokkenluidersrichtlijn geschaard: het is belangrijk dat medewerkers over een deugdelijk kanaal beschikken om meldingen te doen én dat ze daarbij geen sancties riskeren. Alleen had de VVSG graag gehad dat de Vlaamse decreetgever de lokale besturen wat meer tijd had gegeven om dit allemaal in de praktijk te brengen. Het decreet verscheen op 1 december in het Belgisch Staatsblad en werd al tien dagen later van kracht. Dat betekent dat wellicht geen enkele gemeente of OCMW vandaag aan de bepalingen ervan voldoet. Besturen hebben tijd nodig om het meldpunt te organiseren, willen hiervoor soms extra software aankopen, bekijken of ze de meldingen moeten inschrijven in de deontologische code enzovoort. De Vlaamse regering noch het Vlaamse parlement had echter oren naar de VVSG-vraag om een redelijke invoeringstermijn. De Vlaamse overheid heeft er zich wel toe verbonden ondersteunend materiaal te ontwikkelen en via diverse kanalen informatie aan de besturen te bezorgen. Hierover vond al een eerste overleg met enkele besturen en de VVSG plaats, om goed de noden te kunnen detecteren.
Nog meegeven dat ook de federale overheid intussen een wet op basis van de Klokkenluidersrichtlijn heeft goedgekeurd. Die treedt wel pas twee maanden na publicatie in werking, en bovendien krijgen ondernemingen tot 250 medewerkers een jaar tijd voor de invoering. We leven in een land met verschillende snelheden… —
Jan Leroy is senior expert data en analyse VVSG
Beeld Freepik
Voor Lokaal 01 | 2023
