Met 28.000 zijn ze in België: de zorgverleners die jaarlijks via een uitzendcontract in de Belgische gezondheidszorg werken. Dat kunnen we afleiden uit recente cijfers op de website van de sectorfederatie Federgon. Een toenemend aantal werkt via zogenaamde projectsourcing. Uitzendkantoren presenteren deze medewerkers bij zorgvoorzieningen als oplossing voor het nijpende tekort aan bijvoorbeeld verpleegkundigen of zorgkundigen, maar werven die in dezelfde schaarse groep.
De ene interim is de andere niet
Uitzendarbeid heeft een dubbele betekenis. Er is enerzijds uitzendarbeid en anderzijds projectsourcing of -staffing. Een Vlaams decreet uit 2018 op de uitzendarbeid maakt het voor lokale besturen mogelijk om uitzendkrachten in te zetten. Het principe is eenvoudig: het uitzendkantoor levert een kandidaat, het bestuur – in ons geval de zorgorganisatie – treedt op als werkgever en stuurt de medewerker aan. De zorgorganisatie betaalt de uitzendkracht via het uitzendbureau en betaalt hiervoor een extra winstmarge. De wetgeving bepaalt dat uitzendkrachten ingezet kunnen worden voor de tijdelijke vervanging van een contractuele medewerker, vervanging van een statutaire collega die uit dienst gaat of bij tijdelijke vermeerdering van werk. De maximumduur is vastgelegd op twaalf maanden. De loon- en arbeidsvoorwaarden zijn strikt geregeld in een eerdere wet uit 1987.
Maar er is dus ook iets als projectsourcing. De term ‘project’ doet vermoeden dat deze uitzendmedewerker aan een bepaald project werkt, zoals dat gebeurt in de IT-wereld voor bijvoorbeeld de installatie van nieuwe software. In de zorg is niets minder waar. Deze uitzendverpleegkundigen en zorgkundigen draaien mee in de gewone ploegdiensten, want daar komen ze veel handen tekort. De loon- en arbeidsvoorwaarden voor de projectsourcing zijn veel minder geregeld dan bij uitzendarbeid. De vrije markt duwt hier de loonvergoedingen de hoogte in. En vaak hebben deze medewerkers andere voordelen, zoals een bedrijfsauto die ze nodig hebben om naar hun wisselende werkplekken te rijden. En ze kunnen zelf ook bepalen wanneer ze wensen te werken.
Betere loon- en arbeidsvoorwaarden
Er is een trend waarbij een deel van de zorgmedewerkers op zoek is naar meer flexibiliteit in de arbeidsomstandigheden. Ploegen- en weekendwerk maakt de combinatie met privéleven niet makkelijk. Zelfroosteren is al jaren populair als methode om werk en privé beter op elkaar af te stemmen. Maar zelf je uren bepalen via projectuitzendarbeid gaat nog een stap verder. Philippe Schollaert is directeur bij wzc De Zilverberg van de Motenagroep te Roeselare: ‘We maken vooral gebruik van uitzendverpleegkundigen als ons eigen vast personeelskader tijdelijk niet ingevuld geraakt, bijvoorbeeld bij ziekte.
Door sterk in te zetten op “employer branding” slagen we er wel nog in om nieuwe verpleegkundigen aan te trekken, maar de schaarste op de arbeidsmarkt noopt ons toch uitzendkrachten of soms noodgedwongen projectsourcing in te schakelen. Maar er zijn toch wel nadelen: de projetsourcing-verpleegkundigen bepalen zelf wanneer ze willen werken. Ze komen de personeelsparking opgereden met een nieuwe bedrijfswagen. Dat steekt de ogen uit van onze vaste medewerkers, die deze voordelen niet hebben. Het bezorgt de trouwe medewerkers een gevoel van oneerlijkheid. Straffer wordt het nog als de projectsourcers onze medewerkers overhalen om ook via een extern bureau te gaan werken. Er is momenteel zowat werkzekerheid voor iedereen en als je een bedrijfswagen kunt krijgen, is de verleiding groot om te veranderen.’
Stijgende kosten voor de werkgevers
De uitzendsector ziet de tekorten aan zorgprofessionals als een kans om zijn business in de zorgsector te vergroten. Voor de zorgwerkgevers beginnen de extra kosten door te wegen op het personeelsbudget. Een rondvraag van de VVSG leert dat woonzorgcentra gemiddeld 5 euro per bewoner per dag uitgeven voor interimwerk. Nathalie Thienpont, directeur HR en interne diensten bij Zorgbedrijf Meetjesland: ‘De interimkosten bedragen voor onze vijf woonzorgcentra ondertussen meer dan een miljoen euro per jaar. Een externe medewerker kost ons meer dan het dubbele dan een eigen vaste medewerker. We werken liever met eigen medewerkers. Daarom zijn we samen met onze woonzorgdirecteurs bezig met een afbouwplan voor uitzendkrachten. Het is een delicaat thema, omdat leidinggevenden veel tijd steken in een optimale personeelsbestaffing. Dat vraagt in tijden van schaarste veel inspanning en leidt vaak tot stress. We beogen daarom een minimale inzet van extern personeel zoals projectverpleegkundigen en zetten in op eigen alternatieve bestaffingsvormen zoals een vliegende equipe met extra aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden, en de begeleiding daarvan, met als gevolg even veel of meer (eigen) handen aan het bed.’
‘Op lange termijn willen we nog meer slim roosteren, duurzaam retentiebeleid uitwerken en preventief werken in verband met afwezigheden. Zeg maar het “werkbare werk” verhogen. We zien toch voordelen als de medewerkers ook het karakter van de eigen organisatie uitstralen. Dat is beter voor de teamspirit. En de kwaliteit van het wonen en leven in onze woonzorgcentra zal er door meer vertrouwde gezichten alleen maar op vooruitgaan,’ zo zegt Nathalie Thienpont.
Naast de hogere kosten voor het werken met uitzendkrachten is er nog een addertje onder het gras: de kleine lettertjes in het contract met het projectbureau. Zo is er de afwervingsfee, een soort boeteclausule die de zorgwerkgever aan het bureau moet betalen, als een tijdelijk medewerker zou beslissen om toch vast in dienst te komen. Jos Aben, directeur ZOGenk vertelt: ‘We zien dat medewerkers bij ons ontslag nemen en bij een uitzendkantoor gaan werken. Ze worden ons de volgende dag dan aangeboden om het tekort op te vullen dat hierdoor ontstaat. We hebben ondertussen de beslissing genomen dat wie ontslag neemt, niet opnieuw bij ons in dienst komt via projectsourcing.
In één bepaald geval zijn we bijna gedwongen geweest om een afwervingsvergoeding te betalen voor een verpleegkundige die bij ons solliciteerde, omdat die twee jaar eerder enkele dagen als uitzendkracht had gewerkt. Gelukkig hebben we kunnen onderhandelen met het bureau, zodat ze toch afzagen van de afwervingsfee.’ De zorgvoorzieningen zijn gebonden aan een zwijgplicht over het afgesloten contract en de voorwaarden. In Oost-Vlaanderen betaalde een publiek woonzorgcentrum, dat liever anoniem wil blijven, 35.000 euro als afwervingsfee voor een verpleegkundige die vast in dienst wilde komen. ‘De woonzorgcentra blijven voor de uitzendsector een belangrijke afzetmarkt en dus kan er blijkbaar wel onderhandeld worden. Misschien moeten we zelf wel een interimbureau oprichten, maar dan met aanvaardbare tarieven,’ oppert Jos Aben ten slotte.
Goed onderhandelen over een waterdicht contract is een absolute must.
Het fenomeen van projectsourcing doet zich ondertussen niet meer alleen in de zorgsector voor. Door de stijgende vraag naar steun en hulp van tijdelijk ontheemden uit Oekraïne voelen sociale diensten van de OCMW’s de schaarste aan maatschappelijk werkers toenemen. Externe staffingbureaus bieden tegenwoordig maatschappelijk werkers aan voor een dagtarief van 1000 euro. En ook in andere schaarse beroepen bij lokale besturen zien we projectsourcing ontstaan, zoals bijvoorbeeld voor expertenfuncties bij de diensten mobiliteit en omgeving.
Afspraken met sectorfederatie
Wat de zorg betreft wil de VVSG, samen met de andere zorgkoepels, heldere afspraken maken met Federgon, de federatie waar de meeste uitzend- en projectsourcingkantoren bij aangesloten zijn. Dat er een richtinggevende gedragscode moet komen, daarover is er eensgezindheid. Zo kun je de kwaliteitslat leggen waar die moet komen, en excessen vermijden. Er is voorlopig veel minder eensgezindheid om maximumtarieven in te voeren of wederkerige afwervingsvergoedingen te bepalen. Steeds luider klinkt bij de publieke zorgwerkgevers de vraag naar een striktere reglementering van projectsourcing in de zorg, of zelfs een verbod op oneigenlijk gebruik ervan. Verdringing van vast werk, met onnodige kosten en kwaliteitsverlies, daar wordt noch de zorgbehoevende bewoner noch de belastingbetaler beter van.—
Mike Deschamps is VVSG-stafmedewerker personeel in de zorg | Beelden GF en Pexels
Voor Lokaal 02 | 2023
